Dzbaniwo kalebasowe
Narzędzia
Ogólne
Drukuj lub eksportuj
W innych projektach
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek | Dzbaniwo kalebasowe | ||
Nazwa systematyczna | |||
Crescentia cujete L. Sp. pl. 2:626. 1753[3] | |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
![]() | |||
|
Dzbaniwo kalebasowe, krescencja, drzewo kalebasowe[5] (Crescentia cujete) – gatunek drzewa tropikalnego należący do rodziny bignoniowatych (Bignoniaceae). Pochodzi z Ameryki Środkowej, gdzie rośnie od południowego Meksyku po Kolumbię, poza tym na wyspach karaibskich. Rozprzestrzenił się w strefie międzyzwrotnikowej jako roślina uprawiana i dziczejąca[3]. Ze względu na wielowiekową tradycję uprawy trudne do ustalenia jest dokładne miejsce pochodzenia[6].
Kwiaty rozwijają się od maja do stycznia i zapylane są przez nietoperze. Owoce dojrzewają przez siedem miesięcy[6]. Miąższ owoców i zawarte w nim nasiona na surowo są trujące. W roślinie stwierdzono obecność m.in. kwasu winowego, cytrynowego, chlorogenowego i garbników[7].Gatunek ten należy do nielicznych gatunków drzewiastych porastających sawannę zalewową na okresowo podtapianych nizinach przyatlantyckich. Drzewa rosną zwykle pojedynczo, czasem w towarzystwie paurotisa drzewiastego (Paurotis wrightii)[8].
Zdrewniała skorupa owocu służy do wytwarzania naczyń i instrumentów muzycznych, tzw. marakasów[9][5]. Ze zdrewniałych owocni wykonuje się misy oraz naczynia do parzenia yerba mate zwane tykwami, kalebasami lub mate[7]. Owoce wykorzystywane były przez ludność tubylczą Ameryki Środkowej także do maskowania się podczas polowań. Łowca po wykrojeniu odpowiednich otworów wkładał twardą owocnię na głowę, po czym płynąc z głową wystawioną nad powierzchnię wody mógł podpływać do ptaków i chwytać je gołymi rękoma (ptaki nie obawiały się "unoszących się" na wodzie owoców)[6]. Wszechstronne zastosowanie owoców ułatwia możliwość modyfikowania ich kształtu poprzez owijanie ich sznurem we wczesnym okresie rozwoju[7].
Miąższ i nasiona są wykorzystywane w medycynie ludowej jako środek moczopędny i przeczyszczający[7].
Twarde i wytrzymałe drewno dzbaniwa służy do wyrobu narzędzi i uchwytów[6].