موزه پارس | |
---|---|
![]() | |
![]() | |
نام | موزه پارس |
کشور | ایران |
استان | استان فارس |
شهرستان | شیراز |
اطلاعات اثر | |
کاربری | محل پذیرایی از میهمانان، سفیران خارجی و انجام مراسم رسمی و اعیاد گوناگون |
کاربری کنونی | موزه |
دیرینگی | دوره زند |
دورهٔ ساخت اثر | دوره زند |
اطلاعات ثبتی | |
شمارهٔ ثبت | ۲۴۴ |
تاریخ ثبت ملی | ۱۵ آذر ۱۳۱۴ |
موزه پارس یا عمارت کلاه فرنگی موزهای است واقع در باغ نظر شیراز که در آن اشیایی از دوران پیش و پس از اسلام نگهداری میگردد. این موزه در سال ۱۳۱۵ خورشیدی بنیاد شدهاست.آرامگاه کریم خان زند که مربوط به دوره زند است در این موزه قرارگرفته است. موزه پارس در شیراز، خیابان زند، باغ نظر، نزدیک ارگ کریمخان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۴۴ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیدهاست.[۱]
باغ نظر، باغموزه، باغ شاهزاده، عمارت کلاهفرنگی، آرامگاه وکیل، عمارت چهارفصل یا باغ حکومتی نام یکی از ابنیهٔ تاریخی دورهٔ زندیه در شیراز است. این بنا یک عمارت هشتضلعی است که کریمخان زند در میان باغ نظر شیراز ساخت که در آن روزگار این عمارت باشکوه محل پذیرایی از مهمانان، سفیران خارجی و انجام مراسم رسمی و اعیاد گوناگون بودهاست. نمای بیرونی عمارت کلاهفرنگی بهصورت هشتضلعی است با تزئینات کاشینگارههای گل و مرغ، و در بالای عمارت با اسپرها و لچکیهای کاشیکاریشده بنا را مزین کردهاند. این نگارهها بهصورت قرینه در چهار ضلع منظرهٔ شکارگاه و روایتِ به تخت نشستن سلیمان را نشان میدهند.[۲]
چهار آبنما در چهار سوی ساختمان قرار داشته که آبنمای شمالی در مسیر خیابان زند قرار داشته و تخریب شدهاست. فضاهای درونی، شامل یک بخش مرکزی و چهار شاهنشین جانبی است. یک آبنمای یکپارچه از سنگ مرمر در کف بخش مرکزی طراوت فضای داخل را موجب شدهاست. پس از مرگ کریمخان، او را طبق وصیتش در این مکان به خاک سپردند. اماآقامحمدخان قاجار در سال ۱۲۰۶ خورشیدی، پس از تسخیر شیراز و بهدلیل کینهتوزی، دستور نبش قبر او را صادر کرد و استخوانهای وی را به کاخ گلستان منتقل کردند و در زمان رضاشاه استخوانها نبش قبر گردید و به این مکان عودت شد. نقشبرجستههایی از پهلوانان گرزدین وند دورهٔ زندیه و قاجاریه در این محل دیده میشود. همچنین، عمارت خورشید در دورهٔ قاجاریه بهدستور حسینعلیمیرزا فرمانفرما در این باغ احداث شد.[۳]
کریم خان زند در میان باغ نظر، عمارت هشت ضلعی (هشت و نیم هشت) زیبایی ساخت که به روزگار او این عمارت باشکوه محل پذیرایی از میهمانان، سفیران خارجی و انجام مراسم رسمی و اعیاد گوناگون بودهاست. نام دیگر آن را باغ حکومتی گفتهاند. نمای بیرونی عمارت کلاه فرنگی به صورت هشت ضلعی است با تزئینات کاشی نگارههای گل و مرغ و در بالای عمارت اسپرها و لچکیهای کاشیکاری شده بنا را مزین کردهاند، این نگارهها به قرنیه در چهار ضلع منظرهٔ شکارگاه و روایت بر تخت نشستن حضرت سلیمان را نشان میدهد. چهار آبنما در چهار سوی ساختمان وجود داشته که آبنمای شمالی آن در مسیر خیابان زند قرار گرفته و تخریب شدهاست. فضاهای درونی بنا شامل یک بخش مرکزی وچهار شاهنشین جانبی است. یک آبنمای یکپارچه از سنگ مرمر در کف فضا طراوت فضای داخلی را موجب گردیدهاست. پس از مرگ کریم خان وی را در اینجا به خاک سپردند و آغا محمد خان قاجار در سال ۱۲۰۶ شمسی به دلیل کینهتوزی دستور نبش قبر وی را داد و استخوانهای وی را به کاخ گلستان منتقل کردند؛ و مجدداً در زمان رضا شاه استخوانها نبش قبر گردید و به این مکان عودت داده شد. این عمارت در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی به همت انجمن آثار ملی ایران و با کوشش و تلاش شادروانان علی اصغر حکمت شیرازی، علی سامی و فریدون توللی با تغییر کاربری به عنوان اولین موزه شهرستانهای کشور مشغول به فعالیت شد.[۴]آثار موجود در موزه پارس به سه دوره پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی تقسیم میشود.
موزه پارس به عنوان قدیمیترین موزه استان فارس آثار ارزشمندی از اشیای فلزی، سفالی، انواع سکهها و مهرها و… از هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوره معاصر را در خود جای دادهاست. مجموعه ۳۰ جلد قرآن به خط یحیی الجمالی الصوفی که در قرن ۸ هجری قمری در زمان شاه ابواسحاق اینجو و به دستور خاتون نوشته شدهاست همراه با مجموعهای از نقاشیهای آب رنگ لطفعلی صورتگر شیرازی در این موزه قرار دارد.تابلوی معروف (کریم خان در حال کشیدن قلیان) هم در این موزه قرار دارد. در این تابلو درباریان زند مثل شیخ علی خان، صادق خان، زکی خان و لطفعلی خان زند نیز به تصویر کشیده شدهاند. این تابلو اثر جعفر نقاش دوره زند است.[۵]همچنین آثار لاکی از نقاشان معروف دوره زندیه مثل آقا صادق، میرزا بابا نقاشباشی و جعفر به همراه آثاری از نقاشان معاصر مثل صدرالدین شایسته شیرازی و میر مصور شاگردان(کمالالملک) به چشم میخورد.[۶]شمشیر کریم خان زند نیز در این موزه نگهداری میشود.[۷]در ضلع غربی محوطه باغ، سنگ مدور و استوانهای شکل، معروف به لوح تاریخ، نگهداری میشود. روی این سنگ سه کتیبه با خطوط ثلث نسخ پهلوی و خط نستعلیق مربوط به سه دوره تاریخی سلجوقی، صفوی و قاجاریه حک شدهاست.[۸]
این قرآن در اوایل سده نهم هجری قمری به دست سلطان ابراهیم بن شاهرخ تیموری به خط محقق نوشته شد. این قرآن که ابتدا بر سردر دروازه قرآن در محل تنگ الله اکبر شیراز نگهداری میشد، در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی به موزه پارس منتقل شد. در بین عوام معروف بود که هر برگ این قرآن ۱۷ من، و مجموع وزن این قرآن نیز ۱۷ من میباشد و این را معجزه این قرآن میدانستند.ویژگیهای این قرآن به شرح زیراست:
کریم خان در سال ۱۱۹۳ ه.ق درگذشت و بنا به وصیت خودش پیکر او را در شاهنشین شرقی این عمارت به خاک سپردند. ۱۳ سال بعد ،آغا محمد خان قاجار به سبب کینهتوزی نسبت به خاندان زند استخوانهای کریم خان را از محل دفن خارج کرد و به کاخ گلستان منتقل کرد و در زیر راه پله خلوت کریمخانی بقایای جسد را به منظور بی حرمتی به جسد دفن نمود، پس از به قدرت رسیدن رضاشاه پهلوی، وی که قصد در اعادهٔ حیثیت از خاندان زند را داشت، دستور داد تا این استخوانها از زیر پله ایوان خارج و به شیراز برده و با احترام در باغ نظر دفن شود.
در محوطه موزه پارس نقش برجستههایی از پهلوانان گرزدین وند حاضر در نبرد با امپراتوری عثمانی و شخص پهلوان موسی خمیس گرزدین وند پهلوان اول ایران در دوره زندیه تا اواسط قاجاریه و سردار سپاه ایران در نبرد با امپراتوری عثمانی که از نوادگان پادشاه اساطیری ایران جمشید یا سلطان ملکشاه محسوب میشود، مشاهده میگردد.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]
عمارت کلاه فرنگی شیراز در میان باغ نظر بنا شدهاست. باغی با سروهای آزاد، درختهای نارنج و بنایی با معماری کاملاً ایرانی.ساختمان کلاه فرنگی را کریم خان زند برای پذیرایی از مهمانان و نمایندگان خارجی ساخته بود. بنایی با چهار شاهنشین و چهار اتاقک.نقشهای آجری، کاشی کاری و نگارگری و استفاده از ازارههای یک تکه که در محل زاویه هیچ برشی نداشته از ویژه گیهای معماری این بنا است. گچ بریهای دوره زندیه شامل مقرنس و قطاربندیهای بسیار ساده است که توسط لایه چینی و کلاه کاری تزئین شدهاند.[۱۵]یکی از ویژگیهای تزئینات درونی بنا، کاربرد گل و مرغ شیرازی است که در نگارگری دوره زند به چشم میخورد.[۱۶]
| |||||||
|
باغها و بوستانهای شیراز | |
---|---|
بوستانها و پارکهای شهری |
|
بوستانها و پارکهای محلهای |
|
باغهای قدیمی شیراز |
جاذبههای گردشگری شیراز | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
جاذبههای تاریخی |
| ||||||||||||
جاذبههای طبیعی | آبشار کوهمره سرخی • برمدلک • پارک قلعهبندر • پارک ملی بمو • پیربناب • چشمهٔ جوشک • چشمهٔ خارگان • چشمهٔ ریچی • دریاچهٔ ارژن • دریاچهٔ مهارلو • رکنآباد • رودخانهٔ قرهآغاج • روستای قلات • کوه سبزپوشان • گردشگاه آتشکده • گردشگاه چاهمسکی • گردشگاه چشمه سلمانی • گردشگاه هفتبرم |
شیراز قدیم | |
---|---|
محلهها | محله قصردشت • میدان شاه • بازار • دروازه اصفهان • دروازه قصابخانه • دروازه سعدی • دروازه شاهداعیالله • دروازه خاتون • شاهزاده قاسم • کل شیخ ابوذرعه • گود عربان • سعدیه • حافظیه • لب آب • بازار مرغ • سر باغ • دروازه کازرون • بالا کفت (بالا کفد) • بیاتها • اسحاق بیگ • سر دزک • سنگ سیاه • محله کلیمیها • محله درب شیخ • درب شاهزاده • شیادان • موردستان • باغ نو • درب مسجد • دشتک • محله ارمنیها • طاق منصوریه • آستانه (شیراز) • آسیاب سه تایی |
دروازهها | دروازه قرآن • دروازه اصفهان • دروازه سعدی • دروازه قصابخانه • دروازه کازرون • دروازه شاه داعی الله • دروازه دولت • کل مشیرالدوله • کل شاهزاده قاسم • دروازه خاتون |
بازارها | بازار نو • بازار وکیل • اردو بازار • بازار مسگرها • بازار قیصریه (شیراز) • بازار حاجی • بازارچه فیل • بازار آقا • بازار حاج زینل • سرای مشیر • بازار مشیر |
باغها | باغ ارم • باغ گلشن (عفیفآباد) • باغ دلگشا • نارنجستان قوام • باغ جهاننما • باغ جنت • هفتتنان • باغ مینو • باغ تخت • باغ درکی • باغ ملی • باغ نو • باغ بعثت • باغ رحمتآباد • باغ شاپوری • باغ ابوالفتحخانی • باغ سالاری • باغ نظامالدوله (باغ صاحباختیار) • باغ صفا (باغ میرزا آقاخان) • باغ شیخ • سعدیه • حافظیه • باغ فتحآباد • باغ کفشگیر • باغ گلخانه • باغ پادشاهکچل • باغ شاه • باغ اقبالآباد • باغ نصریه • باغ منشیباشی • باغ اتابک (باغ فیروزی) • باغ خلدبرین • باغ صاحبدیوان (باغ بهجتآباد) • باغ حبیبآباد • باغ پودنک • باغهای قصردشت • باغ صمدآقا • باغ ناری • باغ زکیخان • باغ منصورآباد • باغ رشک بهشت • باغ بهشت (صبوحآباد شرقی) • باغ صبوحآباد شمالی • باغ بالیوز • باغ زعفرانی • باغ کشمیری • باغ عضدالدوله • باغ عطاالدوله • باغ خندق • باغ فردوس • باغ بیگلربیگی (باغ کلانتری) • باغ قلعه شاهزادهبیگم • باغ طغی • باغ قتلغ • باغ کیفی • باغ مجد رومی • باغ نشاط (باغ میرزا نعیم) • باغ نو مشیری • باغ میرزا محمدرضا • باغ خلیلی • باغ مینوی سالار • باغ وحش پیر بناب • باغ ایلخانی • باغ نوایی (شیخی) • باغ سلطانآباد • باغ سنقری • باغ نظر (باغ حکومتی) • باغ نوابی |
مساجد | |
مدارس | |
چهل امامزادگان | احمد بن موسی • سید میر محمد • سید علاءالدین حسین • شاه میر علی بن حمزه • امامزاده ابراهیم • امامزاده زنجیری • بقعه سید تاج الدین غریب • بی بی فاطمه بنت الحسن • شاه قیس • امامزاده جمال الدین • امامزاده بی بی دختران • شاهزاده قاسم • امامزاده ابوطالب • بقعه شاه داعی الله • سید محمد • نور محمد • سید عبدالله • بی بی نقره پوش • سید صادق • سید جعفر • شاهزاده محمد (شیراز) • سید میر آخر • شاه علی • سید جعفر • خاتون قیامت • بی بی زینب • ام احمد(مادر شاهچراغ) • |
عمارات | باغ عفیفآباد • باغ ارم • باغ دلگشا • نارنجستان قوام • ارگ کریم خان • عمارت دیوانخانه • عمارت کلاه فرنگی شیراز • قصر ابونصر • آتشکده صمیکان • خانه زینت الملوک • خانه صالحی • عمارت باغ ایلخانی • عمارت باغ نشاط • سرای مشیر • قلعه کریمخانی • حافظیه • سعدیه • حرم شاهچراغ • علی بن حمزه • آستانه سید علاءالدین حسین • سیبویه • دارالسلام شیراز • بیبی دختران • آرامگاه خواجوی کرمانی • آرامگاه شاه شجاع • آب رکنی |
حمامها | |
زورخانهها | زورخانه وکیل • زورخانه آستانه شیراز • |
کاروانسراها |
آذربایجان شرقی |
| ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
آذربایجان غربی | |||||||||
اردبیل | |||||||||
اصفهان | |||||||||
بوشهر | |||||||||
تهران |
| ||||||||
خراسان رضوی | |||||||||
فارس |
| ||||||||
قزوین | |||||||||
کرمان | |||||||||
کرمانشاه | |||||||||
گیلان | |||||||||
مازندران | |||||||||
هرمزگان | |||||||||
همدان | |||||||||
یزد | |||||||||
سایر استانها | |||||||||
جستار وابسته | |||||||||