شمالی ۶۷°۴۳′۰۰″ شرقی / ۳۳٫۶۸۳۳۳° شمالی ۶۷٫۷۱۶۶۷° شرقی / 33.68333; 67.71667
از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
دشت ناوُر یا دشت ناهور یک دریاچهٔ طبیعی نمکی به اندازهٔ حدود ۶۰ در ۱۵ کیلومتر، واقع در شهرستان ناور ، ولایت غزنی در افغانستان است. در کنارههای بیرونی شرقی و شمالی آن چندین پایگاه باستانشناسی متعلق به دورهٔ پارینهسنگی واقع است:
در شمت شرق آن، آثار متعلق به دورهٔ پارینهسنگی زیرین ، و در سمت شمال آن آثار مربوط به دورهٔ پارینهسنگی میانی ، که مشتمل بر تپهٔ سنگی بزرگی شامل بناهایی با پیشینهٔ نامعلوم است. سطح بیرونی این پایگاهها با ابزار سنگی پوشیده شدهاست، که ۹۸٪ آن را آبسیدین (obsidian؛ سنگ آتشفشانی سیاه و شیشهمانند) تشکیل میدهد. این ابزار سنگی عبارتند از انواع ساطورها، تبرهای اولیه، و تیغههای ریز و خُرد، که برخی از آنها نشانههای دورهٔ پارینهسنگی زیرین را دارا هستند. بقیه شباهتهایی به صنعت بهکاررفته در درهٔ کور بدخشان دارند.[۱]
پایگاهها و گنجینههای باستانشناسی افغانستان
عصر سنگ
آقکُپرُک (شامل آقکپرک ۳ و ۴) • اوچتپه • باد آسیا؟ • برخانِ زادیان • بهارک؟ • تاشقورغان • تاشگُذر • درهٔ کلان • رحمانگُل • سَندوکتی • سیاهریگان • شاهتپه •
قَرَهکَمَر • لَنگارکیش؟ •
هزارسُم نوسنگی (۸۰۰۰-۴۰۰۰ پیش از میلاد) آقکُپرُک (شامل آقکپرک ۳ و ۴) • جَرقودوق • چاشبابا • چیلیکِ قُل • چیلیکِ یاسخان • چیلیکِ یَلدَش • خواجه دوکوه • خواجه دوکوه نو •
درهٔ کور (بابا درویش) • سَفَروال • سیدآباد • قاق • قاقِ نظارآغا • قرهقُل • قَرهتپه • قورقودوق • کَوک • کیلیفت • گورزیوان • لَیرو؟ •
هزارسُم
عصر بُرُنز (۴۰۰۰-۱۵۰۰ پیش از میلاد)
آقکُپرُک (شامل آقکپرک ۳ و ۴) • اَرَنجی • اِسپیروَن • اکرمقلعه • اورتهبُز • اَیَتانتپه • باد سهغوندَی • باسیز • باغِ پولغوندی • بَرَگتوت • بوئینهقره • تیکَر • چادُرتپه • چارسنگتپه • چولِ آبدان • خوشبای •
خوشتپه (فُلول) •
درهٔ کور (بابا درویش) •
دَشلی (دَشلی ۱، دشلی ۳، دشلی شرقی و دشلی جنوبی؛ شامل آقچَپَر، اَرَنجی و فرخقلعه) • دَم • دِهمُراسی غوندَی • ده نو •
سَرِ سنگ • سسماق • سعید قلعهتپه • سیاهریگان • شورتوغَی • شهر صفا • شیرآباد • علیآباد • فرخآباد •
قندهار (یا شهرِ کُهنه یا تگینآباد یا زورشهر) • قورغانتپه • قونسای • کهنه قلعه طالقان • گردانریگ • لَیرو •
مُندیگَک • مُندیحصار • هیردایتپه
عصر آهن (۱۵۰۰-۷۰۰ پیش از میلاد)
آقچَپَر • اُلجَتو • اَیَتانتپه • ایشانتوپ • بُراتتپه • بهارک • بیشکپه • بوری • پَرچَو • جلایِر • چولِ آبدان • خانُم • خُوستِ قشلاق • دشلی ۳ • دِهنو • رودِ شاهرَوان • زردکَمِر •
سَرِ سنگ • سیاهریگان • شاهتپه • شاهِ خَیله • شهرآباد • شیرآباد • شیرآبادِ شمالشرقی • شینگان •
طلاتپه • ظُلم • غارلولی • غارِ مُردهگوسفند • فیریتو • قلعۀ جَمَل •
قندهار (یا شهرِ کُهنه یا تگینآباد یا زورشهر) • قورغانتپه • قونسای • کافرقلعه رُستاق • کَلَفگان • کَلَفگان جنوبی • کَلَفگان شرقی • کوملی • کُهنهقلعه • گُدَرِ شاه • لَلمیبُز •
مُندیگَک •
میمنه • نادِ علی (یا بینای کَی یا شهرِ سیستان یا زَردان؛ شامل سفیدداغ و سُرخداغ) • یکهتوت
پایگاههای باستانشناسی
افغانستان (دوران پس از اسلام)
اعراب بلخ (شامل شهر هندوان)پیشاوران (شامل خیرآباد، قُلمُراد، مالان (یا محلهٔ مُلاها) و صالحان)) تراکون چهلبرج (سیستان) چیغنی زندهجان (فوشنج)قلعه مادر پادشاه (شامل کَیکآباد) قلعه نو قندوز کوردو (شامل قلعهٔ کوردو) گردیز ناد علی (یا بینای کَی یا شهرِ سیستان یا زَردان؛ شامل سفیدداغ و سُرخداغ) نیملیک طاهریان صفاریان خواجه نخی سَروتَر (یا تَروسَر یا شهر غُلغُله) قلعه مادر پادشاه سامانیان غزنویان امام صاحب (یا بابا حاتم)بالامرغاب (شامل جوی خواجه)بگرام پوست گاو (شامل دیوالِ خدایداد، دیوالِ مَهمته، گِلِ سفیدکه، گُلِ سفید، حَسَنخان، خرابهٔ یارمحمدخان، کُلوخی، نیشک و قلعهٔ بایان) تخت رستم چرخ لوگر چیغنی خواجه سیاهپوش دَنِستَمه زندهجان (فوشنج)سَروتَر (یا تَروسَر یا شهر غُلغُله) غزنی (شامل روضه و تپه سردار)لشکریبازار (شامل بُست) قلعه مادر پادشاه مزار شریف سلجوقیان غوریان بالامرغاب (شامل جوی خواجه)بگرام پوست گاو (شامل دیوالِ خدایداد، دیوالِ مَهمته، گِلِ سفیدکه، گُلِ سفید، حَسَنخان، خرابهٔ یارمحمدخان، کُلوخی، نیشک و قلعهٔ بایان) چِشت (یا چِشتِ شریف یا خواجه چِشت)چهلبرج (بامیان) (شامل فولادی، کَکرَک، شهرِ غُلغُله و شهر ضحاک ) خواجه نخی دره آنه (شامل پایینمزار، قلعهٔ چهار برادر، قلعهٔ ضحاک، سَین و یَخَنپایین) دَنِستَمه زندهجان (فوشنج)سرخوشک سَروتَر (یا تَروسَر یا شهر غُلغُله) شاه مشهد شهرِ بَربَر قلعه قیصر (یا جامقلعه؛ شامل بُتگاه و فَخرآباد) قلعه مادر پادشاه لَروَند (مَلِکان) لشکریبازار (شامل بُست) غزنی جام (شامل کوشکَک)هرات یَمَن مغولها پوست گاو (شامل دیوالِ خدایداد، دیوالِ مَهمته، گِلِ سفیدکه، گُلِ سفید، حَسَنخان، خرابهٔ یارمحمدخان، کُلوخی، نیشک و قلعهٔ بایان) چهلبرج (سیستان) کوردو (شامل قلعهٔ کوردو) کَرتیان تیموریان اندخوی بلخ (شامل بابا روشنایی یا خواجه روشنایی)پوست گاو (شامل دیوالِ خدایداد، دیوالِ مَهمته، گِلِ سفیدکه، حَسَنخان، خرابهٔ یارمحمدخان، کُلوخی، نیشک و قلعهٔ بایان) چهلبرج (سیستان) چیغنی خواجه نخی (شامل دُزدولاغ، کَدَه و مَشگاه) رباطک کافرقلعه زندهجان (فوشنج)زیارتگاه سَروتَر (یا تَروسَر یا شهر غُلغُله) غزنی قندهار (یا شهرِ کُهنه یا تگینآباد یا زورشهر؛ شامل میروَیسبابا)قندوز کابل (شامل حشمتخان و تخت شاه)کُشک رباط کوردو (شامل قلعهٔ کوردو) کُهسان مزار شریف هرات (شامل آزادان، باغ نظارگاه، گازرگاه ، غلوار (حوض کرباس) و کهندژ)
پانویس منابع فهرست پایگاههای باستانشناسیِ افغانستان (عنوان فرانسوی: Catalogue des sites archeologiques d'Afghanistan/عنوان انگلیسی: Archaeological gazetteer of Afghanistan)، جلد اول و دوم، نوشتهٔ وارویک بال (Warwick Ball)، انتشارات Editions Recherche sur les civilisations، پاریس، ۱۹۸۲، ISBN 2-86538-040-8 . بناهای افغانستان: تاریخ، باستانشناسی و معماری (عنوان انگلیسی: The Monuments of Afghanistan: History. Archaeology and Architecture)، نوشتهٔ وارویک بال (Warwick Ball)، انتشارات I.B. TAURIS، نیویورک، ۲۰۰۸، شابک ۹۷۸-۱-۸۵۰۴۳-۴۳۶-۸ . 'دشت ناوُر'، دانشنامۀ آریانا، بازدید در تاریخ ۲۲ ژوئن ۲۰۱۱. مطالعهٔ بیشتر Fussman, G. 1974b. 'Documents épigraphiques Kouchans'. Bulletin de l'Ecole Français d'Extrȇme Orient 61: 1-77. Davary, G.D. and Humbach, H. 1976. Die Baktrische Inschrift IDN 1 von Dasht-e Nawur (Afghanistan) . Wiesbaden. Davis, R.S. and Dupree, L. 1977. 'Prehistoric survey in central Afghanistan'. Journal of Field Archaeology 4, 2: 139-148. Cribb in Alram, M. and Klimburg-Salter, D. 1999. Coins, Art, and Chronology: Essays on the pre-Islamic history of the Indo-Iranian borderlands , Vienna.