Oryza
Ti Oryza ket ti henero dagiti mula iti pamilia ti ruot.[3][4] Mangiraman daytoy kadagiti nangruna nga apit ti makan a bagas (sebbangan ti Oryza sativa ken Oryza glaberrima). Natayag nga agtubo dagiti kameng ti henero, ruruot iti kalugnakan, nga agtubo iti katayag aginggana iti 1–2 m; mangiraman ti henero ti tinawen ken perenial a sebbangan.[5]
| Oryza | |
|---|---|
 | |
Taksonomia  | |
| Pagarian: | Plantae |
| Klado: | Tracheophytes |
| Klado: | Angiospermae |
| Klado: | Monocots |
| Klado: | Commelinids |
| Urnos: | Poales |
| Pamilia: | Poaceae |
| Subpamilia: | Oryzoideae |
| Tribu: | Oryzeae |
| Subtribu: | Oryzinae |
| Henero: | Oryza L. |
| Sebbangan-kita | |
| Oryza sativa | |
| Kapada a nagan[2] | |
| |
Mabirukan ti Oryza iti tribu ti Oryzeae, a morpolohiko a mailasin babaen ti bugbugtong a sabong a kuntirad a ganggani a malappedan dagiti taep. Iti Oryza, dua a lupes a lemma a mangisimulado kadagiti taep. Ti tribu ti Oryzeae ket adda iti subpamilia ti Ehrhartoideae,[6] ti maysa a grupo dagiti tribu ti Poaceae nga agraman kadagiti agpada a naisangayan a langa ti akin-uneg nga anatomia ti bulong. Ti kakarkarnaan a pakailasinan ti bulong iti daytoy a pamilia ket dagiti selula ti ima ken dagiti selula a naidekket a mabirukan kadagiti bulongda.[7]
Iti kaunegan ti henero ti Oryza, mabalin a mabingbingay dagiti sebbangan babaen ti kita dagiti henomada. Mangiramanda ti diploid (2n = 24) AA iti naimuyongan a pagay, BB, CC, EE, FF ken GG ken ti pay tetraploid (4n = 48) BBCC, CCDD, HHJJ, HHKK ken KKLL. Dagiti sebbangan iti isu met laeng a kita ti henoma ket nalakada maiyallatiw, bayat a ti mangihibrido kadagiti nadumaduma a kita ket makasapul iti pamay-an a kas ti embryo rescue.[8][9]
Ti maysa a sebbangan, ti pagay ti Asia (O. sativa), ket mangipaay iti 20% iti sangalubongan a bukbukel ken maysa nga apit ti makan a nangruna iti sangalubongan. Nabingbingay ti sebbangan kadagiti dua a subgrupo iti kaunegan ti henero.
Dagiti sebbangan
Adda dagiti sumurok a 300 a nagnagan a naisingasing para iti sebbangan, subsebbangan, ken dagiti sabali nga impraespesipiko a takso iti kaunegan ti henero. Di agtunos dagiti naipablaak a taudan no mano kadagitoy ti nasken a mabigbig a kas naiduma a sebbangan. Suroten ti sumaganad ti World Checklist a tinartaripato babaen ti Kew Garden iti Londres.[2]
- Oryza australiensis (EE) – Australia
- Oryza barthii (AA) – tropikal nga Aprika
- Oryza brachyantha (FF) – tropikal nga Aprika
- Oryza coarctata (KKLL) – India, Pakistan, Banglades, Myanmar
- Oryza eichingeri (CC) – tropikal nga Aprika, Sri Lanka
- Oryza glaberrima (AA) – pagay ti Aprika – tropikal nga Aprika
- Oryza grandiglumis (CCDD) – Brasil, Venezuela, Guiana a Pranses, Colombia, Peru, Bolivia
- Oryza latifolia (CCDD) – Latin nga Amerika ken West Indies manipud iti Sinaloa ken Luba aginggana iti Arhentina
- Oryza longiglumis (HHJJ) – Baro a Guinea
- Oryza longistaminata (AA) – Madagascar, tropikal ken akin-abagatan nga Aprika
- Oryza meyeriana (GG) – Tsina, Subkontinente Indiano, Abagatan a daya nga Asia
- Oryza minuta (BBCC) – Himalaya, Abagatan a daya nga Asia, Baro a Guinea, Akin-amianan a Teritorio ti Australia
- Oryza neocaledonica (GG) – Baro a Caledonia
- Oryza officinalis (CC) – Tsina, Subkontinente Indiano, Abagatan a daya nga Asia, Baro a Guinea, Australia
- Oryza punctata (BB) – Madagascar, tropikal ken akin-abagatan nga Aprika
- Oryza ridleyi (HHJJ) – Abagatan a daya nga Asia, Baro a Guinea
- Oryza rufipogon (AA) – brownbeard wenno nalabbasit a pagay – Tsina, Subkontinent Indiano, Abagatan a daya nga Asia, Baro a Guinea, Australia
- Oryza sativa (AA) – pagay ti Asia – Tsina, India, Hapon, Abagatan a daya nga Asia; naturalisado kadagiti adu a lugar
- Oryza schlechteri (HHKK) – Baro a Guinea
- Dati a nairaman[2]
Adu itan kadagiti sebbangan a naikeddeng a nasaysayaat a maikabil kadagiti sabali a henero: Echinochloa Leersia Maltebrunia Potamophila Prosphytochloa Rhynchoryza