Dipterocarpaceae
Ti Dipterocarpaceae ket ti pamilia dagiti 16 a henero ken agarup a 695 nga ammo a sebbangan[2] iti kangrunaan a kaykayo ti tropikal a tanap a katuduan a bakir. Ti nagan ti pamilia, manipud iti henero-kita ti Dipterocarpus, ket naala manipud iti Griego (di = dua, pteron = payak ken karpos = bunga) ken mangibaga iti dua-payak a bunga. Dagiti kadakkelan a henero ket ti Shorea (196 a sebbangan), Hopea (104 a sebbangan), Dipterocarpus (70 a sebbangan), ken Vatica (65 a sebbangan).[3] Adu kadagitoy ket dakkel a rumrummuar iti bakir a sebbangan, kadawyan nga umabot iti katayag iti 40–70 m, sumagmamano ti sumurok iti 80 m (kadagiti henero ti Dryobalanops,[3] Ti Hopea[4] ken Shorea),[4] a ti katayagan nga ammo a sibibiag nga espesimen (Shorea faguetiana) ket agtayag iti 93.0 m.[4] Dagiti sebbangan iti daytoy a pamilia ket nangruna iti panagtagilako iti kayo. Ti pannakaiwarwarasda ket pantropikal, manipud iti akin-amianan nga Abagatan nga Amerika aginggana iti Aprika, ti Seychelles, India, Indotsina, Indonesia ken Malaysia.[5] Mapasamak ti kaaduan iti dibersidad ti Dipterocarpaceae idiay Borneo.[6] Adda dagiti sebbangan nga itan ket naisagmak kas resulta iti nakaro a panagpukan, ti nakaro a di legado a panagtarikayo ken konserbasion ti habitat. Mangipaayda kadagiti napateg a kayo, dagiti aromatiko a kammasapulan a lana, balsam, dagiti tutot ken taudan dagitoy para iti plywood.
Pannakaidasig
Ti pamilia ti dipterokarpo ket kadawyan a nabingbingay kadagiti dua a subpamilia:
| Pilohenio ti Dipterocarpaceae[6] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- Dipterocarpoideae: ti kadakkelan kadagiti subpamilia, daytoy ket aglaon kadagiti 13 a henero ken agarup a 475 a sebbangan. Ti pannakaiwarwaras ket mairaman iti Seychelles, Sri Lanka, India, Abagatan a daya nga Asia aginggana iti Baro a Guinea, ken ti maysa a dakkel a pannakaiwarwaras idiay Borneo, nga idiay ket mangbukelda kadagiti kaaduan a sebbangan kadagiti tanap a kabakiran. Ti Amianan a Borneo (Brunei, Sabah ken Sarawak) ket ti kabaknagan a lugar iti lubong para kadagiti sebbangan ti dipterokarpo.[3] Ti Dipterocarpoideae ket mabalin a morpolohiko a mabingbingay kadagiti dua a grupo,[6][7] ken sagpaminsan a maus-usar dagiti nagan ti tribu ti Shoreae ken Dipterocarpeae, ngem ti henetiko nga ebidensia ket saan pay a mangsuporta daytoy a pannakabingbingay:[8][9]
- Valvate – grupo ti Dipterocarpeae (Anisoptera, Cotylelobium, Dipterocarpus, Stemonoporus, Upuna, Vateria, Vateriopsis, Vatica). Dagiti henero iti daytoy a grupo ket addaanda kadagiti valvate a sepalio iti bunga, dagiti bugbugtong a baseha, dagiti naiwarwara a kanal ti tutot, ken ti batayan a bilang ti kromosoma x = 11.
- Imbricate – grupo ti Shoreae (Balanocarpus, Hopea, Parashorea, Shorea). Dagiti henero iti daytoy a grupo ket addaanda kadagiti imbrikato a sepalio iti bunga, dagiti naigrupo a baseha, dagiti kanal ti tutot kadagiti tangente a banda, ken ti batayan a bilang ti kromosoma x = 7. Ti maysa kaudian a molekular a panagadal ket mangisingasing a Hopea ket mangbukel iti klado kadagiti seksion ti Shorea ti Anthoshorea ken Doona, ken nasken koma nga itipon iti Shorea.[8]
- Monotoideae: dagiti 3 a henero, 30 a sebbangan. Ti Marquesia ket patneng iti Aprika. Ti Monotes ket addaan kadagiti 26 a sebbangan, a naiwarwaras iti ballasiw ti Aprika ken Madagascar. Ti Pseudomonotes ket patneng iti Amasona ti Colombia.
- Pakaraimoideae: dati a naikabil ditoy ket aglaon iti bugbugtong a sebbangan, ti Pakaraimaea roraimae, a mabirukan kadagiti tangkig ti Guayanas iti Abagatan nga Amerika. Mabirukan itan a daytoy ket as-asideg a kabagian ti Cistaceae ken naikabil idiay iti APG IV (2016)[10]
Ti maysa a kaudian a henetiko a panagadal ket nakabiruk a dagiti dipterokarpo ti Asia ket agbibingayda iti sapasap a tinaudan iti Sarcolaenaceae, ti maysa a pamilia ti kayo nga endemiko iti Madagascar.[11] Daytoy ket mangisingasing a ti tinaudan dagiti dipterokarpo ket nagtaud manipud iti akin-abagatan a superkontinente ti Gondwana, ken ti sapasap a tinaudan dagiti dipterokarpo ti Asia ken ti Sarcolaenaceae ket nabirukan idi iti masa ti daga ti India-Madagascar-Seychelles kadagiti napalabas a riwriw a tawen, ken naiyawidda nga agpaamianan babaen ti India, a kanungpalan a naidungpar iti Asia ken nangipalubos a maiwarwaras dagiti dipterokarpo iti ballasiw ti Abagatan a daya nga Asia ken Malaysia. Ti immuna a pollen ti dipterokarpo ket nabirukan idiay Myanmar (nga iti dayta a panawen ket parte ti plata ti Indiano) ken napetsado manipud iti akin-ngato nga Oligoseno.[12] Agparang a ti wadan ket agin-inut nga umad-adu kadagiti termino iti dibersidad ken kaadu iti ballasiw ti rehion iti tengnga ti Mioseno[12] Nabirukan dagiti tugot ti kemikal dagiti tutot ti dipterokarpo a napetsado iti Eoseno iti India.
Dagiti nagibasaran
Dagiti akinruar a silpo
Dagiti midia a mainaig iti Dipterocarpaceae iti Wikimedia Commons
Dagiti datos a mainaig iti Dipterocarpaceae iti Wikispecies- Center for International Forestry Research (1998). A Review of Dipterocarps: Taxonomy, ecology and silviculture (PDF version) (PDF). ISBN 978-979-8764-20-2.
- Dipterocarpaceae Data Base Naiyarkibo 2016-03-04 iti Wayback Machine
