Օղազրահ

Սկյութների դամբարանադաշտերում գտնված առաջին օղազրահները վերագրվում են մ.թ.ա. 5-րդ դարին։ Էտրուսկների կամ կելտերի պատրաստված օղազրահները վերագրվում են մ. թ. ա. 3-րդ դարին։ Հին հռոմեացիները առաջին անգամ ընդհարվել են օղազրահների հետ, երբ գրավում էին գալական ցեղերին, դեռ նախահանրապետական ժամանակաշրջանում, իսկ ուշ հանրապետական ժամանակաշրջանում օղազրահը հանդիսանում էր լեգեոնների ստանդարտ զրահի միավոր^[1]։ Այդ ժամանակներից սկսած օղազրահները օգտագործվել են ընդհուպ մինչև հրազենի տարածումը։

10-րդ դարից սկսած զրահի պահանջարկը ավելացավ, և հետևաբար ավելացավ այդ պահին համեմատաբար էժան օղազրահների պահանջարկը։ 13-րդ դարում Եվրոպայում օղազրահը ավելի ամրացնում էին լայն ուսադիր մետաղյա թիթեղներով, իսկ հաջորդ դարում արդեն հայտնվեցին ամբողջական կուրծքը ծածկող մետաղական թիթեղներ, կիրասների նախատիպեր։

Օղազրահի օգտագործումը որպես մարտիկների զրահ ռազմի դաշտում լայնորեն տարածված էր Երկաթի դարում և Միջնադարում, մինչև 16-րդ և 17-րդ դարերը, երբ աստիճանաբար սկսեց դուրս գալ օգտագործումից։ Կան վարկածներ, որ Հռոմեական կայսրությունը առաջին անգամ հանդիպել է օղազրահի օգտագործմանը Գալերի հետ պատերազմների ժամանակ Նախաալպիական Գալիայում, այսօրվա Հյուսիսային Իտալիա^[2], սակայն օղազրահի տարբեր դրսեևորումներ օգտագործվում էին դեռևս Էտրուսկների կողմից։ Հռոմեական բանակը ընդունեց այս տեխնոլոգիան լորիկա համատայի տեսքով, որը կիրառվում էր որպես հիմնական տեսակի զրահ կայսերական ժամանակաշրջանում։

Արևմտյան կայսրության անկումից հետո, թիթեղավոր զրահ պատրաստման համար անհրաժեշտ ենթակառուցվածքները հիմնականում անհետացան։ Փաստորեն օղազրահը դարձավ հիմնական զրահը որը օգտագործվում էր^[3][4][5][6]։ Այն փաստացի չափազանց թանկարժեք ապրանք էր, քանի որ հումքը թանկ էր, իսկ պատրաստելու համար անհրաժեշտ էր չափազանց շատ ժամանակ։ Այդ իսկ պատճառով սովորաբար մահացած զինվորների վրայից զրահը հանվում և վաճառվում էր։ Ժամանակի հետ օղազրահը տարածում գտավ գրեթե բոլոր զինյալների մոտ։ Սակայն մարտավարության և զենքերի զարգացման հետ միասին օղազրահը աստիճանաբար վերածվեց երկրորդական զրահի, քանի որ արդեն չէր ապահովում համապատասխան պաշտպանություն։

Արդեն 14-րդ դարում թիթեղավոր զրահը լայնորեն օգտագործվում էր օղազրահի ամրացման համար։ Արդյունքում այն հիմնականում փոխարինեց օղազրահին, քանի որ այն ապահովում էր ավելի լավ պաշտպանություն աղեղնազենի նետերից, գուրզերից և ծանր հեծելազորի հարձակումներից։ Այնուամնեայնիվ օղազրահը դեռևս լայնորեն կիրառվում էր զինվորների կողմից բրիգանտինների և գամբեսոնների հետ համատեղ։ Այս երեք տեսակի զրահները կազմում էին այն ժամանակների զինվորների հիմնական զրահատեսակները, դրանցից ամենաթանկը իհարկե օղազրահն էր։ Երբեմն օղազրահը ավելի թանկ էր քան թիթեղավոր զրահը^[7]։

Ուշ 19-րդ և վաղ 20-րդ դարերում օղազրահը օգտագործվում էր որպես հումք զրահաբաճկոնների արտադրության համար, օրինակ Wilkinson Sword կազմակերպության կողմից^[8][9]։ Օգտագործման արդյունքները ոչ բավարար էին, Եգիպտոսի Իսմաիլ փաշայի "Երկաթե մարդկանց" ջոկատը^[10] կրում էր Վիլկինսոն կազմակերպության զրահաբաճկոններ, որոնք պատրաստված էին կտրված օղակներից, որոնք կոտրվում էին, երբ գնդակը խոցում էր բաճկոնը, ապա դրանց մասնիկները ավելացնում էին գնդակի հասցրած վնասը^[11]։ Նրանց հակառակորդ սուդանցիների զորքերը կրում էին գմաված օղազրահ, որը չուներ այդ խնդիրը, սակայն միևնույն է արդյունավետ չէր պաշտպանում բրիտանական հրացանների կրակից^[12]։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Wilkinson Sword-ը սկսեց կիրառել թերթավոր զրահ։ Նույն ժամանակներում Բրիտանական հետևակի կապիտան Կռուզը նախագծեց օղազրահից պատրաստված շղարշներ, որոնք ավելացվում էին սաղավարտներին և պաշտպանում զինվորների դեմքը, այս նորարարությունը զինվորների կողմից մերժվեց, չնայած որ ապացուցված կերպով պաշտպանում էր 100 գրամանոց բեկորից մոտ 90 մետր հեռավորությունից արձակված։

Օղազրահը բերվել է Միջին Արևելք և Ասիա Հռոմեացիների կողմից, և ընդունվել է Սասանյան Պարսկաստանում սկսած մ. թ. 3-րդ դարից, որտեղ այն արդեն իսկ օգտագործվող թերթավոր և թեփուկավոր զրահներին օժանդակ զրահ։ Օղազրահը լայնորեն կիրառվում էր որպես ձիերի զրահ կատաֆրակտոսների և ծանր հեծելազորի մոտ, ինչպես նաև որպես զինվորների զրահ։ Ասիական օղազրահը հիմանկանում ավելի թեթև էր քան դրա եվրոպական տարբերակը։ Երբեմն օղազրահի օզակների վրա գամում էին կրոնական սիմվոլներ, որպես պատրաստողի նշան, ինչպես նաև հավելյալ պաշտպանություն ապահովելու համար^[13]։ Օղազրահը հիշատակվում է նաև Ղուրանու, որպես Ալլահի նվեր Դավթին՝

21:80 Դա Մենք էինք, ով ուսուցեց նրան պատրաստել օղազրահե բաճկոններ իր համար, պաշտպանելու ձեզ միմյանց դաժանությունից, շնորհակալ կլինե՞ք արդոք դուք.

Միջին Արևելքից օղազրահը արագորեն տարածվեց դեպի հյուսիս-արևելք Կենտրոնական Ասիայում Սողդիանայում և հարավ դեպի Հնդկաստան։ Մոնղոլների զորքերում օղազրահը լայնորեն չէր օգտագործվում նրա ծանրության և սպասարկման բարդության պատճառով։ Հնդկաստանում օղազրահը օգտագործվում էր հիմնականում տեղ-տեղ մետաղական թիթեղներով պատված։

Օսմանյան Կայսրությունը լայնորեն օգտագործում էր օղազրահը և մինչև 18-րդ դարը այն հանդիսանում էր բանակի հիմնական զրահի տեսակը հեծելազորի և ընտրյալ միավորումների (Ենիչերիներ) մոտ։ Օսմանական կայսրությունը տարածեց օղազրահը Հյուսիսային Աֆրիկայում, որտեղ այն ընդունվեց կիրառման Մամլուքների կողմից Եգիպտոսում և Սուդանում, որտեղ այն արտադրվում էր մինչև վաղ 20-րդ դարը։

Օղազրահը հայտնվել է Չինաստանում 718 թվականին, երբ նրանց Կենտրոնական Ասիայի զինակիցները նվիրաբերեցին Տանգ կայսերը «միացված զրահե» վերնաշապիկ, որը ենթադրաբար օղազրահ էր։ Չինաստանը առաջին անգամ հանդիպել է այս տիպի զրահի 384 թվականին, երբ նրանց Կուչի ցեղի զինակիցները եկան այնտեղ կրելով «զրահով, որը նման էր շղթաների»։ Այդ ժամանակներից Չինաստան օղազրահը ներկրվում էր, բայց լայնորեն չէր արտադրվում։ Սա միակ ռազմական իրն էր, որը Չինացիք ներկրում էին արտասահմանից։

Կորեա օղազրահը մի փոքր ավելի ուշ է եկել և այնտեղ այն հանդիսանում էր կայսեր պահակախմբի և գեներալների զրահ։

14-րդ դարում Ճապոնիայում հայտնագործվեց օղազրահի սեփական տեսակ - «կուսարին»^[14], որը տարբերվում է իր կառուցվածքով և գործվածքով Եվրոպայում և Արևելքում հայտնի օղազրահներից։ Այս տեսակը իրենից ներկայացնում է պնդողակներ, կարված կտորի վրա, և լրացուցիչ իրար հետ գործված են մետաղալարե օղակներով երկու պտույտով։ Դասական «միջազգային» օղազրահը, մինչև եվրոպացի ծովագնացների Ճապոնիա այցելությունը, այստեղ հայտնի չէր^[15]

Կուսարին օգտագործվում էր որպես սամուրայների զրահ առնվազն սկսած մոնղոլների հարձակման ժամանակներից (1270-ականներ), սակայն հաստատված աղբյուրներից ելնելով Նամբոկուչոյի ժամանակաշրջանից (1336–1392)^[16]։

Օղազրահ այսօր օգտագործվում է տարաբնույթ աշխատանքների ընթացքում պաշտպանելու համար աշխատանքի ընթացքում հնարավոր վտանգներից։

Մսագործները հագնում են մինչև 8 կգ զանգվածով օղազրահով պաշտպանված արտահագուստ որպես տարբեր մեքենաների կտրող մասերից պաշտպանություն^[17]։ Ինչպես նաև հաճախակի հագնում են մի ձեռքին հատուկ օղազրահապատ ձեռնոցներ, պաշտպանվելու համար մյուս ձեռքում եղած գործիքից հնարավոր վնասվածքներից։

Փայտահատները նույնպես աշխատանքի ժամանակ օգտագործում են հատուկ օղազրահապատ ձեռնոցներ

Ջրասուզակները կամ կենդանիների խնամքով զբաղվող մասնագետները հաճախակի օգտագործում են օղազրահով պաշտպանված տարաբնույթ արտահագուստ։

Օղազրահը լայնորեն կիրառվում է արդյունաբերության տարբեր ճյուղերում որպես բեկորներից և հարվածներից պաշտպանող արտահագուստի մաս։

Էլեկտրականության հետ աշխատողները օգտագործում են օղազրահը որպես էլեկտրականությունից պաշտպանություն^[18][19]։

Կտորի վրա կարված օղազրահ է կիրառվում որպես փափուկ հիմքով փամփուշտներից պաշտպանող բաճկոններ, սակայն դրանք չեն ապահովում պաշտպանություն դանակի հարվածից։ Այս կարգի պաշտպանություն ապահովող բաճկոնները ունեն նաև մետաղական թիթեղների շերտեր^[20]։

• 
  Էդոյի ժամանակաշրջանի (1800-ականներ) սամուրայների օղազրահե գուլպաներ, կամ կուսարի տաբի։
• 
  Էդոյի ժամանակաշրջանի օղազրահե բաճկոն - կուսարի կատաբիրա։
• 
  Էդոյի ժամանակաշրջանի սամուրայի օղազրահե ձեռնոց - կուսարի հան կոտե։
• 
  Մոնղոլական գամված օղազրահ թիթեղների ներդրումով զիրահ բագտար, 17-րդ դար
• 
  Մոնղոլական գամված օղազրահե սաղավարտ կուլահ զիրահ, 17-րդ դար
• 
  «Դավիթը մերժում է անսովոր զրահը» (պատկեր 13-րդ դարի Մորգանի աստվածաշունչից)։ Պատկերը ցույց է տալիս հաուբերկի հանելու ձևը։
• 
  Հնդկական թետայաձև օղազրահ, 17-րդ դար
• 
  Օսմանական գամված օղազրահ, 16-րդ դար
• 
  Եվրոպական սեպաձև գամված օղազրահ, 16-17-րդ դարեր

• Լորիկա համատա
• Լորիկա պլյումատա
• Հաուբերկ
• Թիթեղավոր զրահ
• Տատամի (Ճապոնական զրահ)
• Կուսարի (Ճապոնական զրահ)

• Erik D. Schmid/The Mail Research Society (անգլ.)
• The Treatment of Mail on an Arm Guard from the Armoury of the Shah Shuja: Ethical Repair and in situ Documentation in Miniature Արխիվացված 2007-09-29 Wayback Machine (անգլ.)
• Excavated lorica hamata Արխիվացված 2005-03-05 Wayback Machine (անգլ.)
• Maillers Worldwide - weaves/tutorials/articles, and gallery photos Արխիվացված 2013-12-14 Wayback Machine (անգլ.)
• The Maille Artisans International League (MAIL) – Hundreds of weaves/tutorials/articles, and gallery pictures (անգլ.)
• "Mail: Unchained", an article taking an in-depth look at the construction and usage of European chain mail (անգլ.)
• Պատրաստելու խորհուրդներ՝
  • Butted mail: A Mailmaker's Guide Արխիվացված 2007-07-11 Wayback Machine (անգլ.)
  • The Ringinator - Tool for making jump rings (անգլ.)
  • The Apprentice Armorer's Illustrated Handbook For Making Mail (անգլ.)
  • The Ring Lord Chainmail Discussion Forum (անգլ.)
  • Phong's Chainmaille Tutorials Արխիվացված 2009-01-06 Wayback Machine (անգլ.)
  • Ring Guide – Sizing Specialty Square Rings to Round Weaves (անգլ.)
  • Ancient Roman originals can be seen on the pages of the Roman Military Equipment Web museum, Romancoins.info (անգլ.)
  • http://artofchainmail.com/patterns/european/index.html (անգլ.)
  • http://www.iranicaonline.org/articles/armor-ii (անգլ.)
  • Chain Mail 101: Learn all about making Chain Mail (անգլ.)
  • Иллюстрированные уроки изготовления кольчуги (ռուս.)