Քեն Մաթթինգլի
Թոմաս Քենեթ «Քեն» Մաթթինգլի II (անգլ.՝ Thomas Kenneth "Ken" Mattingly II, մարտի 17, 1936, Չիկագո, Իլինոյս, ԱՄՆ - հոկտեմբերի 31, 2023[1], Արլինգտոն, Վիրջինիա, ԱՄՆ[2]), ամերիկացի տիեզերագնաց, «Ապոլոն» ծրագրի մասնակից։
 | |||
| Բնօրինակ անուն ազգանուն | անգլ.՝ Thomas Mattingly | ||
| Մասնագիտություն |  ԱՄՆ | ||
| Ծնվել է | մարտի 17, 1936 | ||
| Ծննդավայր | Չիկագո, Իլինոյս, ԱՄՆ | ||
| Մահացել է | հոկտեմբերի 31, 2023[1] (87 տարեկան) | ||
| Մահվան վայրը | Արլինգտոն, Վիրջինիա, ԱՄՆ[2] | ||
| Պարգևներ | |||
Լուսին հասած 24 մարդկանցից մեկը[6]։
ՆԱՍԱ-ի տիեզերագնաց 5-րդ հավաքածու. Եղել Է «Ապոլոն 13»-ի առաջին կրկնօրինակ անձնակազմի կազմում (հրամանատարական մոդուլի օդաչու)։ Երբ հիմնական անձնակազմի հրամանատար Ալան Շեփարդը հիվանդացավ, կրկնուսույցները դարձան հիմնական անձնակազմը։ Սակայն թռիչքից երկու օր առաջ այդ անձնակազմից հեռացրել են Մաթինգլիին՝ կարմրախտով հիվանդ մարդու հետ շփման պատճառով։ Այդ մարդը Չարլզ Դյուքն էր։ Իռոնակատագրի հեգնանքով, այնուհետև՝ 1972-ի ապրիլին, Մաթինգլին և Դյուկը միասին թռչելու են դեպի Լուսին Ապոլոն 16-ով՝ Ջոնա Յանգի հրամանատարությամբ։ Բայց 1970 թվականի ապրիլին Մաթինգլին մնաց գետնին (նա կարմրախտով չէր հիվանդացել)։ Բայց նա շատ կարևոր դեր խաղաց Ապոլոն 13-ի արտակարգ իրավիճակների փրկության գործում։ Այդ պահին երկրի վրա ոչ ոք ավելի լավ չգիտեր նավը։ Շատ ժամեր անցկացնելուց հետո սիմուլյատորի մեջ, որը ներմուծեց հեռաչափության տվյալները աղետալի Ապոլոն 13-ից, նա կարողացավ հաշվարկել վթարային նավի ռեսուրսների բաշխման սխեման, որը թույլ տվեց նավը երկիր վերադարձնել իր հնարավորությունների սահմաններում։ «Ապոլլոն 13» ֆիլմում նրան մարմնավորել է Հարի Սինիսը։
Կրթություն
1958 թվականին Օբերնի համալսարանից ստացել է ավիացիոն ճարտարագիտության գիտությունների բակալավրի աստիճան։
Կարիերա ՆԱՍԱ-ում
Ապոլոն 13
Մաթինգլին ի սկզբանե եղել է «Ապոլոն 8» առաքելության պահեստային թիմի անդամ, իսկ ավելի ուշ Ուիլյամ Անդերսի հետ զուգահեռ մարզվել է «Ապոլոն 11» առաքելության համար, քանի որ Անդերսը պատրաստվում էր թոշակի անցնել ՆԱՍԱ-ից 1969 թվականի օգոստոսին, իսկ առաքելության հետաձգման դեպքում նա անհասանելի կլիներ։ Մաթինգլիի առաջին հիմնական նշանակումը Ապոլոն 13 առաքելության հրամանատարական մոդուլի օդաչուի դերն էր։ Բայց գործարկումից երեք օր առաջ այն հետ կանչվեց առաքելությունից՝ կարմրախտի վեկտորի հետ շփման պատճառով (որը նա երբեք չի հիվանդացել) և փոխարինվեց պահեստային օդաչու Ջեք Սուայգերտով։ Արդյունքում նա խուսափել է մասնակցել թթվածնի բալոնի պայթյունի հետ կապված միջադեպին, որը լրջորեն վնասել է տիեզերանավը[7]։ Երկրից մեթինգլին օգնեց նավի անձնակազմին լուծել էլեկտրաէներգիայի խնայողության խնդիրը մթնոլորտ մտնելուց առաջ[8].
Ապոլոն 16
Ապոլոն 13 առաքելության փոխարինումը Մաթինգլիին դրեց այն թիմի մեջ, որը կատարեց «Ապոլոն 16» արշավախումբը (ապրիլի 16-1972 թվականի ապրիլի 27)՝ մարդկանց հինգերորդ վայրէջքը Լուսնի վրա։ Եղել է հրամանատարական մոդուլի օդաչու։ Թիմի կազմում էին Ջոն Յանգը (հրամանատար), Մաթինգլին (հրամանատարական մոդուլի օդաչու) և Չարլզ Դյուկ կրտսերը (լուսնային մոդուլի օդաչու)։ Դյուկի կարմրախտը առաջացրեց Մաթինգլի-Սուայգերտի փոխարինումը Ապելոն 13 առաքելության ժամանակ։
Լուսին-երկիր վերադարձի թռիչքի ժամանակ Մաթթինգլին դուրս է եկել տիեզերք՝ ծառայողական մոդուլի գիտական խցիկից ֆիլմ և գրառումներ հանելու համար։ Չնայած այն հանգամանքին, որ «Ապոլոն 16» առաքելությունը մեկ օր շուտ ընդհատվել էր տիեզերանավի տարբեր անսարքությունների պատճառով, բոլոր հիմնական առաջադրանքներն ավարտվեցին[6]։
Այս թռիչքի համար Մաթթինգլին 1972 թվականին պարգևատրվել է ՆԱՍԱ-ի «ակնառու ծառայության համար» մեդալով։
Շաթլ թռիչքներ
Երկրորդ տիեզերական թռիչքն իրականացրել է 1982 թվականի ամռանը «Կոլումբիա STS-4»առաքելության հրամանատարի կողմից։ Շաթլի չորրորդ (և վերջին փորձնական) թռիչքը։ Վերջին մաքոքային թռիչքը 2 հոգանոց անձնակազմով, հետևյալ անձնակազմերն ավելի մեծ էին։
Երրորդ թռիչքը դեպի տիեզերք՝ «Discovery STS-51C», 1985 թվականի հունվարին, հրամանատար։
1989 թվականին Մաթթինգլին թոշակի անցավ ՆԱՍԱ-ից և ԱՄՆ ռազմածովային ուժերից (փոխծովակալի կոչում)։
Մահացել է 2023 թվականի հոկտեմբերի 31-ին Վիրջինիա նահանգի Արլինգթոն քաղաքում։ ՆԱՍԱ-ն հայտարարել է նրա մահվան մասին երկու օր անց՝ նոյեմբերի 2-ին[9][10]։
Ընդգրկված է տիեզերագնացների փառքի սրահում։
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
- Биография на сайте www.astronaut.ru
- Маттингли հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում
- «T. K. Mattingly Oral History» (անգլերեն). historycollection.jsc.nasa.gov. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 29-ին.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քեն Մաթթինգլի» հոդվածին։ |