Տավուշի մարզի բերդերի և ամրոցների ցանկ

Ստորև ներկայացվում է Տավուշի մարզի բերդերի և ամրոցների ցանկը^{[1][2][3][4][5][6][7][8]}

#	Պատկեր	Անուն	Կառուցման տարեթիվ	Բնակավայր և հեռավորությունը նրանից	Լրացուցիչ տվյալներ
1		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ, 10-13 դդ.	Իջևան քաղաքից 14-15 կմ հվ-ամ, «Աղջկա բերդ» ամրոցից 2 կմ աե, ձորի պռնկին
2		Ամրոց	13-17 դդ.	Իջևան քաղաքից 10 կմ ամ, Իջևան-Դիլիջան խճուղու ձախակողմյան անմատչելի ժայռերի վրա, «Մոլլա Ղայա» վայրում	Փոքր, ավերված։
3		Ամրոց «Աղջկա բերդ»	13-17 դդ.	Իջևան քաղաքից 16 կմ հվ-ամ, անտառապատ սարի գագաթին	Այլ անվանում` «Կըզ-Կալա»։
4		Ամրոց «Մանթաշ» («Աշոտ Երկաթի բերդ»)	10-13 դդ.	Իջևան քաղաքից 10 կմ հվ-ամ, Աղստև գետի աջափնյա լեռնագագաթին	Այլ անվանում` «Կարա-Կալա»։
5		Ամրոց «Բերդ»	Ք.ա.1 հզ	Բերդ քաղաքի հվ-աե եզրին, զբոսայգու տարածքում	Պահպանվել են մնացորդները։
6		Ամրոց «Տավուշ»	10-14 դդ.	Բերդ քաղաքի հվ-աե եզրին, Տավուշ գետի աջ ափին
7		Ամրոց «Բերդի քար»	Ք.ա. 2-1 հզ, միջնադար	Դիլիջան քաղաք, Հաղարծնի վանքից 2 կմ ամ, երկու ձորերի միջև, բլրի վրա, «Բոխուտ թումբ» վայրում	Ավերված, պահպանվել են պարիսպների հիմքերը։
8		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Նոյեմբերյան քաղաքի հս եզրին, «Թբի Ղաշ» վայրում
9		Ամրոց «Բերդատեղ»	Ք.ա. 2-1 հզ	Նոյեմբերյան քաղաքից 2 կմ հս-աե, ժայռոտ բարձունքին
10		Ամրոց	Բրոնզե դար	Այրում քաղաք, երկաթուղու կայարանից 3 կմ հվ-ամ	1962 թվականին պեղումների արդյունքում հայտնաբերվել են բրոնզե դարի մշակույթի մնացորդներ՝ բրոնզե 49 հատ՝ մարդկանց, բորենու, եզան, ձիու արձանիկներ, որոնք վերաբերում են Ք. ա. 10-7-րդ դարերին։
11		Ամրոց «Բերդատեղ»	Ք.ա. 2-1 հզ	Աղավնավանք գյուղից 2 կմ հս-աե, ժայռոտ բարձունքի վրա
12		Ամրոց «Բերդաքար»	Ք.ա. 2-1 հզ	Աղավնավանք գյուղի հս եզրին, կլոր ժայռի վրա
13		Ամրոց «Բերդաքար»	12-13 դդ.	Աճարկուտ գյուղից 10 կմ հվ-ամ	Կարծիք կա, որ Մահկանաբերդն է։
14		Աշտարակ	18 դ.	Այգեհովիտ գյուղից 3 կմ հս	Կիսավեր։
15		Ամրոց «Աղջկաբերդ»	10-13 դդ.	Այգեձոր գյուղից 3.5 կմ հվ-ամ, «Աղջկաքար» ժայռի գագաթին	Այլ անվանում` «Կըզ-Կալա»։
16		Ամրոց «Երգեվանք» («Երգեվանից բերդ»)	10-13 դդ.	Այգեձոր գյուղից 1 կմ ամ, բարձր լեռան գագաթին
17		Ամրոց «Խազնաքար»	10-12 դդ.	Այգեձոր գյուղից 1.5 կմ ամ
18		Ամրոց «Կարմիր Արեգունի»	Վաղ միջնադար	Այգեձոր գյուղից 3 կմ աե 1.5 կմ հս-աե, լեռան գագաթին
19		Ամրոց	մ.թ.ա. 2-1 հզ	Աչաջուր գյուղի աե եզրին
20		Ամրոց	10-14 դդ.	Աչաջուր գյուղից 3 կմ հս-ամ, «Սրբանեսի յալ» դաշտամասում, անտառապատ լեռան գագաթին
21		Ամրոց «Բարձրաբերդ»	մ.թ.ա. 1 հզ	Աչաջուր գյուղից 25 կմ ամ, Լուսաձոր գետի ձախ ափին, յայլաներ տանող դաշտային ճանապարհների խաչմերուկում (Աչաջրի, Սևքարի, Սարիգյուղի)
22		Ամրոց	մ.թ.ա. 1 հզ	Արծվաբերդ գյուղից 2 կմ հս, «Սեպրիկ» ամրոցից 0.5 կմ հս, «Բերդակ» վայրում
23		Ամրոց «Սեպրիկ»	ուշ բրոնզի դար	Արծվաբերդ գյուղից 1.5 կմ ամ	Պահպանվել են պատերի ստորին երկու շարքերը։
24		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Արճիս գյուղի հս եզրին, հս-ից հվ ձգվող լեռնաճյուղի վերջավորության վրա	Ավերված։
25		Ամրոց Արճիս»	Ք.ա. 2-1 հզ	Արճիս գյուղից 1 կմ հվ, Դեբեդ գետին զուգահեռ բարձունքի վրա
26		Ամրոց «Բերդատեղ»	Ք.ա. 2-1 հզ	Արճիս գյուղից 2 կմ աե
27		Ամրոց «Բաղանիս»	Ք.ա. 2-1 հզ	Բաղանիս գյուղից 1 կմ հվ-ամ, Ոսկեպար տանող ճանապարհի ձախ եզրին, կլոր բլրի վրա
28		Ամրոց	Ք.ա. 1 հզ	Բարեկամավան գյուղի հս-աե մասում
29		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Բերդավան գյուղից 1 կմ աե, քարհանքի մոտ, բլրի աե մասում	Ավերված, պահպանվել են պարսպի որոշ հատվածներ աե և ամ մասերում։
30		Ամրոց «Ձիթհանքի»	Ք.ա. 2-1 հզ	Բերդավան գյուղից 2 կմ հս-աե, բարձունքի վրա
31		Ամրոց «Ղալինջաքար»	17-18 դդ.	Բերդավան գյուղից 1 կմ աե, Կողբաջուր գետակի աջ կողմում, եռանկյունաձև բլրակի վրա	Վերանորոգվել է 1983-1986 թթ.:
32		Ամրոց «Բուդուրի քար»	Ք.ա. 4-3 հզ	Գանձաքար գյուղից 2 կմ աե, համանուն լեռան գագաթին
33		Ամրոց «Հակոբ բեկի խաչ» («Թանիկ»)	անտիկ շրջան – միջնադար	Գանձաքար գյուղի հվ-աե կողմում, «Թանիկներ» հանդամասում, բլրի վրա	Ավերված։
34		Ամրոց «Սանգար»	Ք.ա. 8-7 դդ.	Ենոքավան գյուղից 16 կմ հվ-ամ, Գետահովիտ գետի աջ ափին, «Օկոն» ամրոցից 8 կմ հվ-ամ, գյուղի յայլայի մոտ, «Սանգյառ» վայրում
35		Ամրոց «Աստղի բլուր» («Աստղաբլուր»)	Ք.ա. 1 հզ	Ենոքավան գյուղի հս-աե եզրին
36		Ամրոց «Բերդատեղ»	Ք.ա. 6-4 դդ.	Ենոքավան գյուղից 8 կմ հս-ամ
37		Ամրոց «Թխկուտ ձոր»	Ք.ա. 1 հզ	Ենոքավան գյուղից 4.5 կմ աե, Գետահովիտ գետի աջ ափին
38		Ամրոց «Կոթաքար»	Ք.ա. 2-1 հզ	Ենոքավան գյուղից 2 կմ ամ
39		Ամրոց «Օկոն»	Ք.ա. 2-1 հզ	Ենոքավան գյուղից 25 կմ ամ, Գետահովիտ գետի ձախ ափին
40		Ամրոց «Կածարեթ»	10 դ.	Թովուզ գյուղի հվ-ամ մասում, ժայռի գլխին	ՊԳ-ում` գյուղի հս-ամ եզրին։
41		Ամրոց	Ք.ա. 2 հզ	Իծաքար գյուղի հս եզրին, բլրագագաթին
42		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Լճկաձոր գյուղից 2.5 կմ հս-աե, Այրում-Բագրատաշեն ճանապարհի աջակողմյան բարձունքի վրա, «Փոքր Շահլամ» վայրում
43		Ամրոց	Ք.ա. 3 հզ	Լճկաձոր գյուղի հս-ամ մասում, «Շահլամ» վայրում, սարի գագաթին
44		Ամրոց	Ք.ա. 1 հզ	Լճկաձոր գյուղից 1 կմ հս-աե
45		Ամրոց «Շոռաղբյուր»	Ք.ա. 1 հզ	Կոթի գյուղից 5 կմ աե
46		Ամրոց	8-10 դդ.	Կողբ գյուղից 8 կմ հվ-ամ, «Տվարաեղցի» գյուղատեղիից 2 կմ հվ-ամ, «Բերդատեղ» վայրում	Ավերված։
47		Ամրոց «Բերդակ» («Բերդաթաղ», «Պարսպի մնացորդներ»)	Ք.ա. 2-1 հզ	Կողբ գյուղից 1.5 կմ հվ-աե
48		Ամրոց «Դուրգանաձոր»	Ք.ա. 2-1 հզ	Կողբ գյուղից 6 -7 կմ հվ-աե գտնվող «Պատաշար» ամրոցից 2 կմ աե, նույնանուն կիրճում
49		Ամրոց «Զիկատար»	Ք.ա. 2-1 հզ	Կողբ գյուղից 5 կմ ամ, բարձր բլրի վրա
50		Ամրոց «Կոզմա»	Ք.ա. 2-1 հզ	Կողբ գյուղից 10 կմ ամ, «Կոզմանի դաշտ» վայրում, բարձր բլրի վրա
51		Ամրոց «Կոնդոխավանք»	Ք.ա. 2-1 հզ	Կողբ գյուղից 13 կմ հվ-ամ
52		Ամրոց «Պատաշար»	Ք.ա. 1 հզ	Կողբ գյուղից 6 -7 կմ հվ-աե
53		Ամրոց	Ք.ա. 3-1 հզ	Հաղարծին գյուղից 4 կմ հվ-աե, Հաղարծին տանող ճանապարհից աջ, անտառում
54		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Հաղարծին գյուղից 1 կմ աե, Քսնաջրի աջ ափին, հրվանդանի վրա
55		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Հաղարծին գյուղից 3 կմ հս-աե, Քսնաջրի աջ ափին
56		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Հաղարծին գյուղից 3 կմ հս-ամ, Բերդաաքարից 0.3 կմ ամ, գոմերի մոտ, բլրի վրա
57		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Հաղարծին գյուղից 3 կմ հս-ամ, Բերդաքարից հվ
58		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Հաղարծին գյուղից 3.5 կմ հս, բլրի վրա
59		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Հաղարծին գյուղից 3.5 կմ հս-աե, Քսնաջրի աջ ափին, Աբեղաքար լեռան հվ ստորոտին
60		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Հաղարծին գյուղից 4 կմ հս-աե, Քսնաջրի ձախ ափին
61		Ամրոց	17-18 դդ.	Հաղարծին գյուղից 2 կմ ամ Հաղարծնի վանական համալիրից 2 կմ ամ, Խզնաքարում
62		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Հաղարծին գյուղից 6 կմ հս-ամ, Բերդաքար սարի գագաթին
63		Ամրոց «Խրամաբերդ»	Ք.ա. 2-1 հզ	Հաղթանակ գյուղից 1.5 կմ հս, «Սանգյառ» վայրում	Պահպանվել են պարսպի չնչին մնացորդներ։
64		Ամրոց	Միջնադար	Հովք գյուղի հվ-ամ կողմում
65		Ամրոց «Կրեխանց բլուր»	Ք.ա. 2 հզ	Մովսեսգյուղ գյուղի հս-ամ եզրին
66		Ամրոց «Դաշտի»	Ք.ա. 1 հզ	Նավուր գյուղից 3 կմ հվ-ամ, Նավուր – Ճամբարակ ճանապարհից ձախ
67		Ամրոց «Կեռ քար»	Ք.ա. 1 հզ	Նավուր գյուղից 7 կմ ամ
68		Ամրոց «Սըռտներ»	6-4 դդ.	Նավուր գյուղից 6 կմ աե
69		Ամրոց «Տանձուտ»	Ք.ա. 1 հզ 1-ին կես	Նավուր գյուղից 5 կմ հվ, բլրի վրա
70		Ամրոց «Ցից քար» («Բերդի գլուխ»)	Ք.ա. 1 հզ	Նավուր գյուղի հվ մասում
71		Ամրոց «Քարի գլուխ»	Ք.ա. 2-1 հզ	Նավուր գյուղից 4 կմ հս-ամ, Նավուր - Իջևան ճանապարհի ձախ կողմում
72		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Նորաշեն գյուղից 1 կմ հվ-ամ, «Մասմալյար» («Մասմալլու») վայրում	Պատերը պահպանվել են 2 մ բարձրությամբ։
73		Ամրոց «Արծվաբերդ»	Ք.ա. 1 հզ	Նորաշեն գյուղից 30 կմ հվ, «Սև լեռ» ամրոցից ամառային արոտավայրեր տանող ճանապարհի 10-րդ կմ-ի վրա
74		Ամրոց «Ձորաբերդ»	Ք.ա. 2-1 հզ	Նորաշեն գյուղից 12 կմ հվ, սար տանող ճանապարհի աջ կողմում, «Չխուրի թալա» վայրում
75		Ամրոց «Նորաշեն»	Ք.ա. 7-5 դդ.	Նորաշեն և Վերին Կարմիրաղբյուր գյուղերի միջև
76		Ամրոց «Սև լեռ»	Ք.ա. 2 հզ	Նորաշեն գյուղից 20 կմ հվ, ամառային արոտավայրեր տանող ճանապարհից ձախ, բարձր սարի գագաթին
77		Պիլոր պատ (կամ Պիլուր պիթ) ամրոց-դամբարանաբլուր	Ք.ա. 2 հզ	Նորաշեն գյուղի հվ եզրին
78		Ամրոց	6-7 դդ.	Ոսկեպար գյուղի եզրին, «Աշտարակ» վայրում
79		Ամրոց	10-13 դդ.	Ոսկեպար գյուղից 6 կմ ամ, «Բերդաշեն» վայրում	Կիսավեր է, կա թյուր կարծիք, որ պատմական Գագա բերդն է։
80		Ամրոց	10-14 դդ.	Ոսկեպար գյուղից 3 կմ հվ-ամ	Հայտնի է «Ջորու Կամուրջ» անվամբ։
81		Ամրոց «Կոռաբերդ»	10-13 դդ.	Ոսկեպար գյուղից 3 կմ հս	Կիսավեր։
82		Ամրոց «Շաքարաբերդ»	Ք.ա. 2-1 հզ	Ոսկեպար գյուղից մոտ 8 կմ ամ՝ Ոսկեպար գետի հոսանքով դեպի վեր	Այլ անվանում` «Շաքարաբերդ»։
83		Ամրոց «Ազատավան» («Բերդաղ»)	Ք.ա. 2-1 հզ	Ոսկեվան գյուղից 1.5 կմ հս, «Ազատավան» անասնապահական ֆերմայի մոտ, եռանկյունաձև հրվանդանի վրա	Այլ անվանում` «Շաքարաբերդ»։
84		Ամրոց	Ք.ա. 1 հզ	Չինարի գյուղից 1.5 կմ հս, «Ազատավան» անասնապահական ֆերմայի մոտ, եռանկյունաձև հրվանդանի վրա	Այլ անվանում` «Շաքարաբերդ»։
85		Ամրոց	Ք.ա. 1 հզ	Չինչին գյուղից 1 կմ հս-ամ, «Սղնախ» վայրում
86		Ամրոց «Բերդաքար»	Ք.ա. 6-4 դդ.	Չինչին գյուղից 1.5 կմ հս-ամ, ժայռոտ հրվանդանի վրա, «Սղնախ» վայրում
87		Ամրոց «Տավրի պաշ» («Թովրի պաշ»)	Ք.ա. 6-5 դդ.	Չորաթան գյուղից 1 կմ հս-աե, «Ներքին շեն» անասնապահական ձմեռանոցներից 1 կմ հս-աե, Ախնջի գետի ափին
88		Ամրոց «Օձաքար»	10-16 դդ.	Չորաթան գյուղից 1. 5 կմ ամ, «Օձաքար» («Ցից քար») ժայռի գագաթին	Կիսավեր։
89		Ամրոց «Արամի բլուր»	Ք.ա. 1 հզ	Ջուջևան գյուղի աե կողմում, Նոյեմբերյան - Իջևան խճուղուց ձախ, «Պոպլոզ» ամրոցի դիմաց	Տարածքի վրա կառուցվել են անասնագոմեր։
90		Ամրոց «Պոլոզ քար»	Ք.ա. 1 հզ	Ջուջևան գյուղի հվ եզրին, բարձր բլրի վրա	Ավերված։
91		Ամրոց	Ք.ա. 2-1 հզ	Սևքար գյուղից 3 կմ հվ-աե, Իջևան - Նոյեմբերյան ճանապարհի աջ կողմում, «Չալի յալ» բլրի վրա
92		Ամրոց «Կարմիր քար»	13 դ.	Վազաշեն գյուղից 6 կմ աե, ժայռի գագաթին
93		Ամրոց «Բախրիխաչ» («Բխըրխաչ»)	Ք.ա. 1 հզ	Վերին Ծաղկավան գյուղից 1 կմ հվ, Հախում գետի աջ ափին, գյուղի գոմերի դիմաց, բլրի վրա
94		Ամրոց «Բերդաքար»	Ք.ա. 6-5 դդ.	Վերին Ծաղկավան գյուղից 5 կմ հվ-ամ
95		Ամրոց «Կալքար»	Ք.ա. 6-4 դդ.	Վերին Ծաղկավան գյուղից 4 կմ հվ-ամ, Հախում գետի ձախ ափին, Շխմուրադի վանքի մոտ, բարձր բլրի վրա
96		Ամրոց «Սև-սև քարերի բլուր»	Ք.ա. 6-5 դդ.	Վերին Ծաղկավան գյուղից 2.5 կմ հվ-ամ, «Կալքար» ամրոցից 2 կմ հս, Հախում գետի ձախ ափին, անտառի մեջ
97		Ամրոց «Սև-սև քարերի թախտ»	Ք.ա. 6-4 դդ.	Վերին Ծաղկավան գյուղից 2 կմ հվ-ամ, Հախում գետի ձախ ափին, «Սև-սև քարերի բլուր» ամրոցից 0.5 կմ աե, անտառի մեջ