Տամպոն
Կանացի կամ գինեկոլոգիական տամպոնը գլանաձև ներծծող նյութի զանգված է, որն օգտագործվում է հիգիենիկ նպատակներով դաշտանային ցիկլի ժամանակ՝ ներդրվելով հեշտոնի մեջ և կլանելով արյունը[1]։ Տեղադրելուց հետո տամպոնը հեշտոցում պահվում է տեղում և ընդլայնվում է, երբ ներծծում է դաշտանային արյունը։ Սակայն, բացի դաշտանային արյունից, տամպոնը ներծծում է նաև հեշտոցի բնական յուղերը և բակտերիաները, որոնք կարող են փոխել նորմալ pH–ն (ջրածնային ցուցիչ)՝ ավելացնելով Staphylococcus aureus բակտերիայից վարակվելու հավանականությունը, ինչը կարող է հանգեցնել թունավոր ցնցման համախտանիշի (TSS)[2] : TSS- ը հազվագյուտ, բայց կյանքին վտանգ սպառնացող վարակ է, որը պահանջում է անհապաղ բժշկական ուշադրություն[3]։
Վաճառված տամպոնների մեծ մասը պատրաստված է ռայոնից կամ ռայոնի և բամբակի խառնուրդից, ինչպես նաև սինթետիկ մանրաթելերից[4]։ Որոշ տամպոններ պատրաստվում են օրգանական բամբակից։ Տամպոնները կարող են ունենալ կլանման տարբեր չափեր։ Ապրանքանիշերը ներառում են (բայց չեն սահմանափակվում) Kotex, Playtex, Tampax ( Always ), OB, Cora, Lola, Sustain, Seventh Generation, Solimo և Rael Tampons[5]:
Որոշ երկրներում տամպոնները դասվում են բժշկական սարքերի թվին։ ԱՄՆ-ում Սննդամթերքի և դեղորայքի գործակալության (FDA) կողմից դրանք համարվում են 2-րդ կարգի բժշկական սարքեր[6]։ Դրանք երբեմն օգտագործվում են վիրահատություններում հեմոստազի համար։
Դիզայն և փաթեթավորում
Տամպոնի դիզայնը տարբեր է տարբեր ընկերությունների և ապրանքանիշերի համար՝ տարբեր տեղադրիչներ, նյութեր և ներծծող նյութեր[7]։ Ըստ տեղադրման եղանակի՝ գոյություն ունեն տամպոնների երկու հիմնական տեսակ՝ ձեռքով տեղադրվող և տեղադրիչով։ Տամպոնի տեղադրիչները կարող են լինել պլաստմասե կամ ստվարաթղթե, իսկ դիզայնով նման են ներարկիչի։ Տեղադրիչը բաղկացած է երկու խողովակներից ՝ «արտաքին» և «ներքին» (մխոց)։ Արտաքին խողովակն ունի հարթ մակերես և երբեմն կլորացված ծայր, որը փաթաթված է[8][9]։
Տարբերություններ գոյություն ունեն օգտագործման ժամանակ տամպոնների ընդլայնման ձևում։ Տեղադրիչով տամպոնները սովորաբար ընդլայնվում են առանցքային (երկարության ավելացում), իսկ առանց տեղադրիչի տամպոնները՝ արմատականորեն (տրամագծի աճ)[10]։ Հեռացման համար տամպոններից շատերն ունեն լար կամ թել։ Վաճառված տամպոնների գերակշիռ մասը պատրաստված է ռայոնից կամ ռայոնի և բամբակի խառնուրդից։ Օրգանական բամբակյա տամպոնները պատրաստվում են միայն 100% բամբակից[11]։ Տամպոնները կարող են լինել նաև հոտավետ և առանց հոտի[8]։
Կլանման վարկանիշներ
ԱՄՆ-ում
Տամպոնները ունեն կլանման տարբեր վարկանիշներ։ Դրանք տարբերվում են յուրաքանչյուր ապրանքի բամբակի քանակով և չափվում են՝ ելնելով այն հեղուկի քանակից, որը նրանք ունակ են կլանել[12]։ ԱՄՆ սննդի և դեղերի վարչության (FDA) կողմից պահանջվող ներծծման նորմերը ներկայացված են ստորև[13].
| FDA- ի կլանման վարկանիշներ | |
|---|---|
| Կլանման միջակայքերը գրամներում 1 | Կլանման համապատասխան տերմին |
| 6 և ցածր | Թեթև կլանում |
| 6-ից 9-ը | Սովորական կլանողունակություն |
| 9-ից 12-ը | Գերկլանող |
| 12-ից 15-ը | Սուպեր պլյուս կլանող |
| 15-ից 18-ը | Ուլտրա կլանում |
| 18-ից բարձր | Տերմինը բացակայում է |
Եվրոպայում
| Կաթիլներ | Գրամներ | Այլընտրանքային չափի նկարագրություն |
|---|---|---|
| 1 կաթիլ | <6 | |
| 2 կաթիլ | 6–9 | Մինի |
| 3 կաթիլ | 9–12 | Կանոնավոր |
| 4 կաթիլ | 12–15 | Սուպեր |
| 5 կաթիլ | 15–18 | |
| 6 կաթիլ | 18–21 |
Փորձարկում
Թեստային սարքավորումների մի կտոր, որը կոչվում է Syngyna (կարճ տերմին սինթետիկ հեշտոցի համար), սովորաբար օգտագործվում է կլանման ստուգման համար։ Մեքենան օգտագործում է պահպանակ, որի մեջ տեղադրվում է տամպոնը, իսկ սինթետիկ դաշտանային հեղուկը լցվում է փորձանոցի մեջ[14]։
Թեստավորման ցնցման համախտանիշի (TSS) ճգնաժամից հետո ֆեմինիստ բժշկական մասնագետների կողմից մշակվել է փորձարկման նոր ձև, որը որպես փորձանմուշ օգտագործեց արյունը, այլ ոչ թե արդյունաբերական ստանդարտ կապույտ աղը[15]։
Ծախսեր
Սովորական սպառողը կարող է իր կյանքի ընթացքում օգտագործել մոտավորապես 11,400 տամպոն (եթե օգտագործում է միայն տամպոններ)[16]։ Ընդհանրապես, մեկ տուփ տամպոնի արժեքը կարող է տատանվել $6-ից $10, և յուրաքանչյուր տուփում առկա է 12-ից 40 տամպոն։ Այսպիսով, սպառողները տարեկան կարող են օգտագործել մոտ 9 տուփ, ինչը հանգեցնում է տարեկան $54-ից $ 90 ընդհանուր արժեքի (մեկ տամպոնի արժեքը՝ մոտ 0,20- 0,40 դոլար)[1]։
Ակտիվիստները նշում են, որ որոշ մարդիկ չեն կարողանում իրենց թույլ տալ ապրանքներ նման ապրանքներ գնել։
Առողջության ասպեկտները
Թունավոր շոկի համախտանիշ
Դաշտանային թունավոր շոկային սինդրոմի (mTSS) հանդիսանում է կյանքին վտանգ սպառնացող հիվանդություն, որը պայմանավորված է սուպերանտիգեն արտադրող Staphylococcus aureus վարակով։ Սուպերանտիգեն թույնը, որը պարունակվում է S. aureus ինֆեկցիաների մեջ, TSS Toxin-1 կամ TSST -1 է։ Նման միջադեպի հաճախականությունը տատանվում է 0,03-ից 0,50 դեպքի դեպքում 100,000 մարդու համար, ընդհանուր մահացությունը՝ մոտ 8%[17]։ mTSS-ի նշաններն ու ախտանշանները ներառում են ջերմություն (38,9-ից մեծ կամ հավասար °C), ցան, մաշկի կլեպում, հիպոտնիա ( սիստոլիկ արյան ճնշում 90 mmHg-ից պակաս) և օրգան-համակարգերի ներգրավում առնվազն երեք համակարգերով, ինչպիսիք են ստամոքս-աղիքային բարդությունները (փսխում), կենտրոնական նյարդային համակարգի (CNS) ազդեցությունները (ապակողմնորոշում), և մալագիա[18]։
Թունավոր շոկի համախտանիշը իր անունը ստացել է բժիշկ Ջեյմս Ք. Թոդի կողմից 1978 թվականին[19]։ Դոկտոր Ֆիլիպ Մ. Տիերնո կրտսերը, NYU Langone բժշկական կենտրոնի կլինիկական միկրոբիոլոգիայի և իմունոլոգիայի տնօրենը, 1980-ականների սկզբին օգնեց պարզել, որ տամպոնները կարող են հանգեցնել թունավոր ցնցման համախտանիշի (TSS): Տիերնոյի կարծիքով պատճառը 1978 թ.-ին ռայոնե, ավելի բարձր կլանողունակություն ունեցող տամպոններն էին, ինչպես նաև արտադրողների այն խորհուրդը, թե տամպոնները կարելի է կրել գիշերվա ընթացքում։ Այնուամենայնիվ, ավելի ուշ մետա վերլուծության արդյունքում պարզվեց, որ տամպոնների նյութական կազմը անմիջականորեն կապված չէ թունավոր ցնցման համախտանիշի դեպքերի հետ, մինչդեռ դաշտանային հեղուկի կլանման թթվածնի և ածխաթթու գազի պարունակությունն ավելի ուժեղ է կապված[20][21][22]։
TSS- ի զարգացման համար ռիկսային գործոններ կարող են լինել ծննդաբերությունը, տամպոնի օգտագործումը, ստաֆիլոկոկի վարակը, վերջերս կատարված վիրահատությունը և մարմնի ներսում գտնվող օտար օբյեկտները[23]։
FDA- ն առաջարկում է հետևյալ ուղեցույցները տամպոններ օգտագործելիս TSS- ի առաջացման ռիսկը նվազեցնելու համար[24][25].
- Ընտրեք սեփական հոսքի համար անհրաժեշտ նվազագույն կլանողունակությունը (կլանման թեստը հաստատված է FDA- ի կողմից)
- Հետևեք փաթեթի ցուցումներին և տեղադրման ու տամպոնի օգտագործման ցուցումներին (տեղադրված է տուփի պիտակի վրա)
- Փոխեք տամպոնը առնվազն անհրաժեշտության դեպքում յուրաքանչյուր 6-8 ժամվա ընթացքում կամ ավելի հաճախ
- Երբեմն փոխարինեք տամպոնը միջադիրով
- Խուսափեք տամպոնի օգտագործումից գիշերվա ընթացքում կամ քնելիս
- Բարձրացնել թունավոր ցնցման սինդրոմի և տամպոնի հետ կապված առողջության հետ կապված այլ ռիսկերի նախազգուշական նշանների մասին իրազեկվածությունը (և հեռացնել տամպոնը հենց նկատվում է ռիսկի գործոն)։
FDA- ն նաև խորհուրդ է տալիս TSS ունեցողներին և ունեցածներին չօգտագործել տամպոններ և փոխարենը օգտագործել կանացի հիգիենայի այլ միջոցներ՝ դաշտանային հոսքը վերահսկելու համար[26]։ Կանանց հիգիենայի այլ ապրանքները ներառում են միջադիրներ, դաշտանային բաժակներ, դաշտանային դիսկեր և բազմակի օգտագործման ներքնազգեստ[1]։
Տամպոնի պատճառով առաջացած TSS- ի դեպքերը շատ հազվադեպ են Միացյալ Թագավորությունում[27][28][29] և Միացյալ Նահանգներում[30][31]։ Tierno- ի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ ամբողջությամբ բամբակյա տամպոններն ավելի քիչ հավանական է, որ կստեղծեն TSS- ի զարգացմանը նպաստող պայմաններ, քան ռայոնային տամպոնները[32]։ Ուսումնասիրությունն իրականացվել է 20 ապրանքանիշի տամպոնների ուղղակի համեմատության միջոցով, ներառյալ սովորական բամբակյա/ռայոնային տամպոններ և 100% օրգանական բամբակյա տամպոններ[33]։ Այս նախնական պնդումից հետո կատարված մի շարք ուսումնասիրությունների արդյունքում ցույց է տրվել, որ բոլոր տամպոնները (անկախ կազմից) TSS- ի վրա իրենց ազդեցությամբ նման են, և որ ռայոնով պատրաստված տամպոնները TSS- ի առաջացման ավելի մեծ հաճախականություն չունեն[17]։ Փոխարենը, տամպոնները պետք է ընտրվեն՝ հիմնվելով նվազագույն կլանող աստիճանի վրա, որը անհրաժեշտ է անհատի համապատասխան հոսքը կլանելու համար[25]։
Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ տամպոն օգտագործողների մոտ առկա է սնդիկի ոչ զգալիորեն բարձր մակարդակ ի տարբերություն տամպոն չօգտագործողների։ Ոչ մի ապացույց չկա, որ կապ կա տամպոնի օգտագործման և բորբոքումների բիոմարկետների միջև[34]։
Այլ նկատառումներ
Սպիտակեցված ապրանքներ
Համաձայն կանանց բնապահպանական ցանցի հետազոտության՝ փայտի խառնուրդից պատրաստված դաշտանային արտադրանքի վերաբերյալ[35].
Դաշտանային միջադիրների հիմնական բաղադրիչը փայտանյութն է, որը կյանքը սկսում է որպես շագանակագույն գույնի արտադրանք։ Այն սպիտակեցնելու համար կարող են օգտագործվել «մաքրման» տարբեր ձևեր։ Դիօքսինի չափելի մակարդակները հայտնաբերվել են թղթե պղպեղագործական գործարանների մոտ, որտեղ քլորն օգտագործվել է փայտանյութը սպիտակեցնելու համար։ Դիօքսինը ամենակայուն և թունավոր քիմիական նյութերից մեկն է և կարող է առաջացնել վերարտադրողական խանգարումներ, իմունային համակարգի վնասում և քաղցկեղ (26)։ Անվտանգ մակարդակներ չկան, դրանք կուտակվում են մեր ճարպային հյուսվածքում և մեր միջավայրում։
Ծովային աղտոտում
Մեծ Բրիտանիայում Marine Conservation Society- ն ուսումնասիրել է լողափերում հայտնաբերված պլաստիկ տամպոն կիրառողների տարածվածությունն ու խնդիրը[36]։
Վարակների մեծացման ռիսկը
Ըստ Արյան և ոսկրածուծի փոխպատվաստման ամերիկյան ընկերության (ASBMT), տամպոնները կարող են պատճառ լինել վարակի ավելացման ռիսկի, որը առաջացնում է արգանդի վզիկի և հեշտոցի հյուսվածքի մեջ էրոզիաներ,ինչի արդյունքում մաշկը կարող է ավելի հակված լինել վարակների։
Այլ կիրառություններ
Կլինիկական օգտագործումը
Ներկայումս տամպոններն օգտագործվում են և փորձարկվում են հեշտոցի նորմալ միկրոբիոտան վերականգնելու և (կամ) պահպանելու համար՝ բակտերիալ վագինոզը բուժելու նպատակով[37]։ Դրանցից մի քանիսը մատչելի են հասարակության համար, բայց առկա են նաև հերքումներ[38]։ Այս պրոբիոտիկ տամպոնների օգտագործման արդյունավետությունը չի հաստատվել։
Տամպոններ օգտագործվում են նաև ատամները հանելու ժամանակ` արյունահոսությունը նվազեցնելու նպատակով[39]։
Ներկայումս տամպոնները ուսումնասիրվում են որպես էնդոմետրիումի քաղցկեղը հայտնաբերելու հնարավոր միջոց[40]։ Էնդոմետրիայի քաղցկեղը ներկայումս չունի քաղցկեղի զննման արդյունավետ մեթոդներ, եթե անհատի մոտ ախտանիշներ չկան[41]։ Տամպոնները ոչ միայն կլանում են դաշտանային արյունը, այլև հեշտոցային հեղուկները։ Տամպոններում ներծծված հեշտոցային հեղուկները պարունակում են նաև քաղցկեղային ԴՆԹ և, հնարավոր է, պարունակեն նախաքաղցկեղային նյութեր, ինչը թույլ կտա ավելի վաղ հայտնաբերել էնդոմետրիումի քաղցկեղը[42]։ Ներկայումս կատարվում են կլինիկական փորձարկումներ՝ գնահատելու տամպոնների օգտագործումը որպես էնդոմետրիումի քաղցկեղի վաղ հայտնաբերման մեթոդ։
Բնապահպանություն և թափոններ
Օգտագործված տամպոնների համապատասխան հեռացումը դեռ շատ երկրներում բացակայում է։ Քանի որ որոշ երկրներում բացակայում է դաշտանային կառավարման պրակտիկան, կանանց մեծամասնությունը իրենց միջադիրները կամ այլ դաշտանային արտադրանքները դնում են տնային թափոնների կամ աղբամանների մեջ, որոնք, ի վերջո, դառնում են չվերամշակվող թափոնների մի մաս[43]։
Դաշտանային թափոնների կառավարման հիմքում ընկած խնդիրն այն է, թե ինչպես է երկիրը դասակարգում դաշտանային թափոնները։ Այս թափոնները կարող են համարվել որպես ընդհանուր կենցաղային թափոններ, կենցաղային վտանգավոր թափոններ (այս դեպքում կպահանջվի տարանջատել սովորական կենցաղային թափոններից), կենսաբժշկական թափոններ՝ պարունակվող արյան պարունակության պատճառով, կամ պլաստմասե թափոններ` հաշվի առնելով դրանց կազմում պարունակվող պլաստիկը (որոշ դեպերում միայն տամպոնի կամ բարձիկների արտաքին պատյանը)[44]։
Տամպոնների էկոլոգիապես մաքուր այլընտրանքներն են դաշտանային բաժակները, բազմակի օգտագործման սանիտարական կտորի միջադիրները, բազմակի օգտագործման տամպոնները և բազմակի օգտագործման ներծծող ներքնազգեստը[45] :
Պատմություն
Հազարավոր տարիներ կանայք օգտագործում են տամպոններ դաշտանային շրջանում։ Նենսի Ֆրիդմանն իր « Everything You Must Know About Tampons» (1981) գրքում գրում է[46].
Պատմության ընթացքում տամպոն օգտագործելու վկայություններ կան բազմաթիվ մշակույթներում։ Ամենահին տպագիր բժշկական փաստաթուղթը՝ Պապիրուս Էբերսը, վերաբերում է եգիպտացի կանանց կողմից մ.թ.ա. 15-րդ դարում փափուկ պապիրուսային տամպոնների օգտագործմանը։ Հռոմեացի կանայք օգտագործում էին բրդյա տամպոններ։ Հին Ճապոնիայում կանայք տամպոն էին պատրաստում թղթից, պահում էին դրանք վիրակապով և փոխում էին դրանք օրական 10-ից 12 անգամ։ Ավանդական հավայացի կանայք օգտագործում էին fern-ի մորթու մասը, որը կոչվում էր hapu'u, խոտերը, մամուռները և այլ բույսեր մինչ օրս օգտագործվում են Ասիայի որոշ կանանց կողմից։
1945 թ.-ին Tampax- ը ներկայացրեց մի շարք ուսումնասիրություններ` տամպոնների անվտանգությունն ապացուցելու համար։ Rock Reproductive Clinic-ի՝ 1965 թ.-ին կատարված ուսումնասիրության մեջ նշվում է, որ տամպոնների օգտագործումը «չունի ֆիզիոլոգիական կամ կլինիկական անցանկալի կողմնակի բարդություններ»[19]։
Կանանց անատոմիայի ուսումնասիրության ընթացքում գերմանացի գինեկոլոգ Ջուդիթ Էսեր-Միտտագը մշակեց թվային ոճի առանց տեղադրիչի տամպոն։ 1940-ականների վերջին բժիշկ Կառլ Հանը, Հայնց Միթագի հետ միասին, աշխատում էր այս տամպոնի զանգվածային արտադրության վրա։ Դոկտոր Հանն իր ընկերությունը վաճառեց Johnson & Johnson- ին 1974 թվականին[47]։
1990-ականների վերջին պարզվեց, որ տամպոն արտադրողները ռայոնի սպիտակեցման գործընթացներում օգտագործում էին հայտնի քաղցկեղածին դիօքսին։ Դրանից հետո խոշոր տամպոնային ապրանքանիշերը սկսեցին դիօքսին արտադրող քլորի գազի սպիտակեցման մեթոդներից անցնել տարրական «առանց քլորի» կամ «ամբողջովին առանց քլորի» սպիտակեցման գործընթացների[48]։
Միացյալ Նահանգներում 1997 թ.-ին Կոնգրես ներկայացվեց Տամպոնի անվտանգության և հետազոտության մասին օրենքը` որպես տամպոն արտադրողների և սպառողների միջև թափանցիկություն ստեղծելու փորձ։ Օրինագիծը նախատեսում է հետազոտություն անցկացնել կամ աջակցել տեսնելու համար, թե որքանով են կանացի հիգիենայի միջոցների հավելանյութերը որևէ ռիսկեր առաջացնում կանանց առողջության կամ այն կանանց երեխաների համար, ովքեր օգտագործում են այդ ապրանքները հղիությունների ընթացքում կամ դրանցից առաջ[49]։ Օրինագիծը դեռևս չի ընդունվել, շարունակաբար վերանայվում է, վերջերս՝ 2019 թ.-ին, որպես այն ներկայացվեց որպես «Ռոբին Դանիելսոն» Կանանց հիգիենայի արտադրանքի անվտանգության մասին օրենք[50]։ Արտադրողներից պահանջվում են նաև տվյալներ կանացի հիգիենայի միջոցներում դիօքսինների, սինթետիկ մանրաթելերի, քլորի և այլ բաղադրիչների առկայության վերաբերյալ (ներառյալ աղտոտիչները և նյութերը, որոնք օգտագործվում են որպես բուրավետիչներ, գունանյութեր, ներկանյութեր և կոնսերվանտներ)։
Հասարակություն և մշակույթ
Տամպոնի հարկ
«Տամպոնային հարկ» -ը վերաբերում է տամպոնների` հարկերից ազատված կարգավիճակի բացակայությանը, որը հաճախ առկա է հիմնական անհրաժեշտ այլ ապրանքների համար։ Տամպոն օգտագործելու վերաբերյալ արվել են մի քանի քաղաքական հայտարարություններ։ 2000 թվականին Ավստրալիայում ներդրվեց 10% ապրանքների և ծառայությունների հարկ (GST): Չնայած քսայուղը, պահպանակները, անմիզապահության ներդիրներն ու բազմաթիվ բժշկական իրեր համարվում էին էական և հարկերից ազատված, տամպոնները շարունակում են հարկվել։ Մինչ GST- ի ներդրումը, մի քանի նահանգներ նույնպես շքեղության հարկ էին կիրառում տամպոնների համար ավելի բարձր դրույքաչափով, քան GST- ն։ Հատուկ խնդրագրեր են ստեղծվել այս հարկին դեմ արտահայտվելու համար, սակայն փոփոխություն չի կատարվել[51]։
Մեծ Բրիտանիայում տամպոնները ենթակա են ավելացված արժեքի հարկի (ԱԱՀ) 5% իջեցված դրույքաչափով, ի տարբերություն երկրում վաճառվող ապրանքների ճնշող մեծամասնության 20% ստանդարտ դրույքի։ ԵՄ համապատասխան օրենսդրությունը վերջնականապես փոխվեց 2016-ին ։ 2016-ի մարտին խորհրդարանը ստեղծեց օրենսդրություն` տամպոնային ԱԱՀ-ն վերացնելու համար։ Ակնկալվում էր, որ այն ուժի մեջ կմտնի մինչ 2018-ի ապրիլ, բայց դա չարվեց։ 2018-ի հոկտեմբերի 3-ին Եվրախորհրդարանը հաստատեց ԵՄ ԱԱՀ նոր կանոնները, որոնք թույլ կտան Մեծ Բրիտանիային դադարեցնել սանիտարական արտադրանքի հարկումը։
Կանադայում դաշնային կառավարությունը 2015 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ տամպոններից և կանացի հիգիենայի այլ միջոցներից հանել է ապրանքների և ծառայությունների հարկը (GST) և հարմոնացված վաճառքի հարկը (HST):
ԱՄՆ-ում դաշտանային արտադրանքի հասանելիությունը, ինչպիսիք են միջադիրներն ու տամպոնները, և այդ ապրանքների վրա ավելացված հարկերը, նույնպես վիճահարույց թեմաներ են եղել, հատկապես, երբ խոսքը վերաբերում է ցածր եկամուտ ունեցող կանանց։ Նման հարկերից ազատելու մասին օրենքները խիստ տարբեր են նահանգներում[52]։ Քաղաքացիական ազատությունների ամերիկյան միությունը (ACLU) հրապարակել է զեկույց՝ քննարկելով այս օրենքները և թվարկելով տարբեր ուղեցույցներ, որոնք վերաբերում են այնպիսի հաստատություններին դաշտանային ապրանքներ տրամադրելուն, ինչպիսիք են դպրոցները, ապաստարանները և բանտերը։
Ստուգաբանություն
Պատմականորեն «տամպոն» բառը առաջացել է միջնադարյան ֆրանսիական «տամպիոն» բառից, ինչը նշանակում է կտորով փակել անցքը, դրոշմակնիք, խրոց, խցան[53]։
Կուսություն
Տամպոնի օգտագործումը կարող է ձգել կամ պատռել այն մարդկանց կուսաթաղանթը, ովքեր երբեք սեռական հարաբերություն չեն ունեցել[54]։ Որոշ մշակույթներ կուսաթաղանթի պահպանումը համարում են կուսության ենթադրյալ վկայություն, ինչի պատճառով այդ մշակույթը կրող երիտասարդ կանայք հնարավոր է հրաժարվեն տամպոններ կրելուց։ Եթե կուսաթաղանթի բացվածքը, որի միջով դուրս է գալիս դաշտանային արյունը, չափազանց նեղ է, տամպոնից օգտվելը կարող է առաջացնել անհարմարություն, նաև՝ կուսաթաղանթի մի փոքր վնասում։
Հայտնի մշակույթում
Սթիվեն Քինգի «Քերրի» վեպում հերոսը բռնության է ենթարկվում դաշտանի պատճառով, և իր հասակակիցները տամպոններ ու միջադիրներ են շպրտում նրա վրա։
1985 թ.-ին ստեղծվեց Tampon Applicator Creative Klubs International (TACKI), ն, որպեսզի կանացի հիգիենայի անտեսված, ոչ կենսաքայքայվող, պլաստիկ միջոցները վերաօգտագործվեն։ TACKI- ի նախագահ Ջեյ Քրիթչլին ստեղծեց իր ընկերությունը, որպեսզի զարգացնի ժողովրդական արվեստի համաշխարհային շարժումը և տնակային արդյունաբերություն, բարձրացնի կոյուղաջրերի համակարգերից լողափերում լվացված օբյեկտների մասին իրազեկվածությունը, ստեղծի թափված պլաստիկ տամպոնների տեղադրիչներից աշխարհի ամենամեծ հավաքածուն և օրենսդրական գործողությունների միջոցով արգելի դրանց արտադրությունն ու վաճառքը[55]։
Տես նաև
- Կտորի դաշտանային միջադիր
- Դաշտանային բաժակ
- Միջադիր
- Դաշտանը և մշակույթը