Վարկային շրջանառության և վճարման միջոցներ
Վարկային շրջանառության և վճարման միջոցներ, շրջանառության վարկային գործիքներ, դրամական գործիքներ, արժեքի նշաններ, որոնք օգտագործվում են առևտրի, առևտրային գործարքների և առևտրային ու բանկային վարկի հիման վրա առաջացած հաշվարկների համար[1]։ Լինելով ըստ էության վարկային գործիքներ և արտահայտելով վարկառուների և պարտատերերի միջև փոխհարաբերությունները՝ նրանք միաժամանակ կատարում են մի շարք դրամական գործառույթներ[2]։
Ընդունված պրակտիկայի համաձայն՝ շրջանառության և վճարման վարկային միջոցները ներառում են՝ մուրհակ (պարզ և փոխանցելի), չեկ և թղթադրամ[1][2]։ Համաձայն ԱՄՆ-ի 1881 թվականի շրջանառության արժեթղթերի մասին օրենքի (անգլ.՝ Negotiable Instruments Act)՝ շրջանառության և վճարման այս տեսակի միջոցները ներառում են պարզ և փոխանցելի մուրհակ, չեկ, ավանդի վկայական[3][4]։
Մուրհակի դերը միջազգային առևտրում
Մուրհակը վարկավորման և հաշվարկների կարևորագույն գործիքներից մեկն է։
Մուրհակի՝ որպես շրջանառվող վճարման միջոցի առանձնահատկությունն այն է, որ այն ներկայացնում է դրամական պարտավորություն։ Դրամական պարտավորությունն անվիճելի է, վերացական, այսինքն՝ շեղված է դրա թողարկմանը կամ փոխանցմանը նախորդած հանգամանքներից։
Մուրհակի սեփականատերը հնարավորություն ունի այն փոխանցելու, այսինքն՝ վերապահելու որոշակի գումար ստանալու իր իրավունքը, օգտագործելու այն որպես բանկում հաշվապահական հաշվառման կամ գրավի առարկա։
Չեկ և չեկային շրջանառություն
Չեկը անվերապահ կարգադրություն է բանկին` չեկի տիրոջը կամ նրա պատվերին վճարելու որոշակի գումար։
Շատ երկրներում կան չեկերի շրջանառությունը կարգավորող հատուկ կանոններ։
Չեկային շրջանառությունը օգնում է կանխիկ գումար խնայել։ Այն լայն տարածում է գտել միջազգային հաշվարկների ոլորտում։
Թղթադրամ
Բանկային տոմսը (թղթադրամ) մուրհակի էվոլյուցիայի արդյունք էր։ Սկզբում այն ծառայել է որպես բանկիրի կողմից ոսկու ընդունման վկայագիր և առաջին իսկ պահանջով այդ ավանդը թողարկելու պարտավորություն։
Շատ առևտրային բանկեր սկզբում թղթադրամներ թողարկելու իրավունք են ունեցել։ Այնուհետև պետությունը թղթադրամների թողարկումը կենտրոնացրել է կենտրոնական բանկում։ Այսպիսով, թղթադրամին տրվել է վճարման ունիվերսալ միջոցի բնույթ։