Վանդա Ժմիելև
Վանդա Մոնլակ Ժմիելև (լեհ.՝ Wanda Szmielew z domu Montlak, ապրիլի 5, 1918[1], Վարշավա, Լեհաստանի թագավորություն - օգոստոսի 27, 1976[1], Վարշավա, Լեհաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն), մաթեմատիկական տրամաբանության լեհ (հրեական ծագումով) մաթեմատիկոս, որն առաջինն է ապացուցել աբելյան խմբերի առաջին կարգի տրամաբանության ալգորիթմական լուծումը[4]։
Վանդա Ժմիելև լեհ.՝ Wanda Szmielew | |
|---|---|
| Ծնվել է | ապրիլի 5, 1918[1] Վարշավա, Լեհաստանի թագավորություն |
| Մահացել է | օգոստոսի 27, 1976[1] (58 տարեկան) Վարշավա, Լեհաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն բնական մահով |
| Գերեզման | Parrish cemetery of Kołbiel[2] |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Լեհաստան |
| Մասնագիտություն | մաթեմատիկոս |
| Հաստատություն(ներ) | Վարշավայի համալսարան[1], Լոձի համալսարան[1], Կալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի[1] և Վարշավայի համալսարան[1] |
| Գործունեության ոլորտ | մաթեմատիկա |
| Ալմա մատեր | Վարշավայի համալսարան (1939)[1], Կալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի[3] և Վարշավայի համալսարան (1947)[1] |
| Տիրապետում է լեզուներին | լեհերեն |
| Գիտական ղեկավար | Ալֆրեդ Տարսկի[3] |
| Եղել է գիտական ղեկավար | Leslaw Wlodzimierz Szczerba?[3] և Zenon Piesyk?[3] |
| Պարգևներ |  և  |
| Ամուսին(ներ) | Borys Szmielew? |
Կյանք
Վանդա Մոնլակը ծնվել է 1918 թվականի ապրիլի 5-ին Վարշավայում։ 1935 թվականին ավարտել է ավագ դպրոցը և ամուսնացել` վերցնելով Ժմիելև ազգանունը։ Նույն թվականին նա ընդունվել է Վարշավայի համալսարան, որտեղ սովորել է տրամաբանություն Ադոլֆ Լինդեբաումի, Յան Լուկասևիչի, Կազիմեժ Կուրատովսկու և Ալֆրեդ Տարսկու մոտ։ Նրա ուսումնասիրությունը ներառում էր ընտրության աքսիոմի աշխատանքը, սակայն այն ընդհատվել է 1939 թվականին՝ Լեհաստանի ներխուժման պատճառով[4]։
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում Ժմիելևը դարձել է հողաչափող, որի ընթացքում նա շարունակել է իր հետազոտությունը ինքնուրույն՝ կատարելագործելով աբելյան խմբերի տեսության քվանտային վերացման վրա հիմնված լուծելիության պրոբլեմը։ Նա նաև սովորեցնում էր լեհական գաղտնի կազմակերպված խմբերին։ Լեհաստանի ազատագրումից հետո Ժմիելևը պաշտոն զբաղեցրեց Լոձի համալսարանում, որը հիմնադրվել է 1945 թվականի մայիսին։ 1947 թվականին նա հրապարակեց իր գիտական զեկուցումը ընտրության աքսիոմի վերաբերյալ, Վարշավայի համալսարանի մագիստրոսի կոչման արժանացավ և տեղափոխվեց Վարշավա՝ որպես ավագ օգնական[4][5]
1949 և 1950 թվականներին Ժմիելևը այցելել է Կալիֆոռնիայի համալսարան (Բերկլի), որտեղ Տարսկին մշտական բնակություն էր հաստատել պատերազմի ժամանակ Լեհաստանից աքսորվելուց հետո։ Ժմիելևն ավարտել է թեկնածուական ատենախոսությունը 1950 թվականին Բերկլիում, Տարսկու ղեկավարության ներքո իր դիսերտացիայով, որը բաղկացած էր աբելյան խմբերի իր աշխատանքներից[4][5][6]։ Այս արդյունքները ամսագրում հրապարակելու համար 1955 թվականին Տարսկին համոզեց Ժմիելևին վերափոխել իր աշխատանքը թվաբանական գործառույթների տեսության տերմինի, որոշում կայացնելով, որ Սոլոմոն Ֆեֆերմանի կողմից բնութագրվի այսպես կոչված «անհետաքրքիր»[7] Ավելի ուշ աշխատանքը Eklof & Fischer (1972)-ի մոտ վերահաստատեց Ժմիելևի արդյունքները, օգտագործելով ավելի ստանդարտ մոդելային տեսության տեխնիկան[7][8]։
Վերադառնալով Վարշավա որպես դոցենտ, նրա հետաքրքրությունները տեղափոխվեցին երկրաչափության հիմունքների բնագավառ։ Կարոլ Բուրսուկի հետ նա 1955 թվականին (անգլերեն թարգմանվել է 1960 թվականին) հրատարակեց այդ թեմայով գիտական զեկուցում և մեկ այլ մենագրություն, որը հետմահու տպագրվել է 1981 թվականին և 1983 թվականին (անգլերեն թարգմանությամբ)։
Վանդա Ժմիելևը մահացել է 1976 թվականի օգոստոսի 27-ին Վարշավայում քաղցկեղից[4]։
Ընտրված հրատարակություններ
- Szmielew, Wanda (1947), «On choices from finite sets», Fundamenta Mathematicae, 34: 75–80, MR 0022539.
- Szmielew, W. (1955), «Elementary properties of Abelian groups», Fundamenta Mathematicae, 41: 203–271, MR 0072131.
- Borsuk, Karol; Szmielew, Wanda (1955), Podstawy geometrii, Warsawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, MR 0071791. Translated as Borsuk, Karol; Szmielew, Wanda (1960), Foundations of geometry: Euclidean and Bolyai-Lobachevskian geometry; projective geometry, Revised English translation, New York: Interscience Publishers, Inc., MR 0143072.
- Szmielew, Wanda (1981), Od geometrii afinicznej do euklidesowej, Biblioteka Matematyczna [Mathematics Library], vol. 55, Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN), էջ 172, ISBN 83-01-01374-5, MR 0664205. Translated as Szmielew, Wanda (1983), From affine to Euclidean geometry, Warsaw: PWN—Polish Scientific Publishers, ISBN 90-277-1243-3, MR 0720548.
- Schwabhäuser, W.; Szmielew, W.; Tarski, A. (1983), Metamathematische Methoden in der Geometrie, Hochschultext [University Textbooks], Berlin: Springer-Verlag, doi:10.1007/978-3-642-69418-9, ISBN 3-540-12958-8, MR 0731370.