Սպիտակ խալաթի գերճնշում | |
---|---|
Սպիտակ խալաթ |
Սպիտակ խալաթի գերճնշում (անգլ.՝ White coat hypertension), որն ավելի հայտնի է որպես սպիտակ խալաթի համախտանիշ, անկայուն գերճնշման ձև է[1], որի դեպքում մարդու արյան ճնշումը նորմալ միջակայքից բարձր է ցույց տալիս կլինիկական պայմաններում, թեև այլ իրավիճակներում դա չի դրսևորում[2]։ Ենթադրվում է, որ երևույթը պայմանավորված է կլինիկա այցելության ժամանակ առաջացած անհանգստությամբ[3]։
Հիվանդի ցերեկային ամբուլատոր արյան ճնշումը օգտագործվում է որպես հղում, քանի որ այն հաշվի է առնում ամենօրյա սթրեսի սովորական մակարդակը։ Բազմաթիվ խնդիրներ են առաջացել սպիտակ խալաթի գերճնշման ախտորոշման և բուժման մեջ։
Դիմակավորված գերճնշում (անգլ.՝ Masked hypertension) հակապատկեր երևույթ է, երբ հիվանդի արյան ճնշումը նորմալ տիրույթից բարձր է ամենօրյա կյանքի ընթացքում, բայց ոչ կլինիկայում[4]։
Ուսումնասիրություններում սպիտակ խալաթի գերճնշումը կարող է սահմանվել որպես կլինիկայում սահմանված հիպերտոնիկ միջին արյան ճնշման առկայություն, թեև այն առկա չէ, երբ հիվանդը տանը է[5]։
Ախտորոշումը դժվարանում է հայտնաբերման ավանդական մեթոդներից ձեռնարկված անվստահելի միջոցառումների արդյունքում։ Արդյունքները հաճախ խաթարվում են գործոնների ցանկով, ներառյալ անհատի արյան ճնշման փոփոխականությունը, տեխնիկական անճշտությունները, հիվանդի անհանգստությունը[6], պրեսորային նյութերի վերջին ընդունումը և այլ գործոններ։ Արյան ճնշման ամենատարածված չափումը կատարվում է ոչ ինվազիվ գործիքով, որը կոչվում է սֆիգմոմանոմետր ։ «Հարցումը ցույց է տվել, որ առաջնային օղակի բժիշկների 96%-ը սովորաբար օգտագործում է մանժետի չափից ավելի փոքր չափս»[7]՝ ավելացնելով տեղեկացված ախտորոշման դժվարությունը։ Նման պատճառներով սպիտակ խալաթի գերճնշումը չի կարող ախտորոշվել ստանդարտ կլինիկական այցով։ Այն կարող է կրճատվել (բայց ոչ վերացնել) արյան ճնշման ավտոմատ չափումներով 15-20 րոպեի ընթացքում գրասենյակի կամ կլինիկայի հանգիստ հատվածում[8]։
Սպիտակ խալաթի գերճնշումով հիվանդները չեն դրսևորում դողալու նշաններ, և նրանց արյան ճնշման բարձրացումը հաճախ չի ուղեկցվում տախիկարդիայով[9]։ Սա հաստատված է ուսումնասիրություններով, որոնք բազմիցս ցույց են տալիս, որ կլինիկայի կամ գրասենյակի չափումների արդյունքում ենթադրվող մեղմ գերճնշում ունեցողների 15%-30%-ը ցույց է տալիս նորմալ արյան ճնշում և ոչ մի արտասովոր արձագանք ճնշման խթանմանը։ Այս մարդիկ մեծ տարիքն չեն ունեցել, որը կարող է վկայել սպիտակ խալաթի գերճնշման նկատմամբ ավելի բարձր զգայունության մասին[10]։
Վերջին ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ արյան ճնշման մակարդակը որոշելու համար տնային պայմաններում արյան ճնշման մոնիտորինգը նույնքան ճշգրիտ է, որքան 24-ժամյա ամբուլատոր մոնիտորինգը[11]։ Ֆինլանդիայի Տուրկուի համալսարանի գիտնականներն ուսումնասիրել են չբուժված գերճնշումով 98 հիվանդի։ Նրանք համեմատել են տանը արյան ճնշման սարք օգտագործող հիվանդներին և 24-ժամյա ամբուլատոր մոնիտոր կրողներին։ Հետազոտող դոկտոր Նիիրանենն ասել է, որ «արյան ճնշման չափումը տնային պայմաններում կարող է արդյունավետորեն օգտագործվել հակահիպերտոնիկ բուժման համար»։ Բժիշկ Ստերգիուն ավելացրեց, որ արյան ճնշման տնային հետևումը «ավելի հարմար է և նաև ավելի քիչ ծախսատար, քան ամբուլատոր մոնիտորինգը»։
Շնչառական ուղիների ուսումնասիրությունը առաջարկվել է որպես սպիտակ խալաթի գերճնշման հայտնաբերման տեխնիկա[12]։