Նուսխուրի

Պատմական տեսանկյունից՝ «նուսխուրի» գրի զարգացումը համընկնում է Վրաստանում արաբական ներխուժման, արաբների արտաքսման և Միասնական Ուղղափառ Վրացական պետության հիմնադրման դարաշրջանի հետ։ Վերջիններս պահանջում էին ստեղծել հոգևոր գրականություն։

Զարգացման գործընթացի արդյունքում ի հայտ եկան վրացական գրի իրարից տարբերվող 3 հիմնական ձևեր։ Մրգլովանին (կլոր) գլխագիրն է (մթավրուլի) կամ կանոնագիրը, որը բնութագրվում է կլորացված ձևավորությամբ, և, որպես կանոն, տառերի նույն չափսով (այս տառատեսակով իրականացված են «հանմետային» կրկնագիր մագաղաթները)։ Տարածված է եղել 9-10-րդ դարերում։ Մրգլովանիից առաջացել է նուսխուրին (փոքրատառեր), որն վրացական գրի ավելի խնայողական ձևն է։ Առաջին օրինակը հանդիպում է Սինայի բազմագլխում (864)^[1]։

Նուսխուրին լայնորեն տարածվել է 9-11-րդ դարերում։ 10-րդ դարից սկսած նուսխուրից զարգանում է մխեդրուլին (քաղաքացիական կամ աշխարհիկ, բառացի՝ ռազմական), ուղղահայաց փողերի տարբեր տարատեսակներով և կլորավունությամբ, ինչպես նուսխուրին։ Այն օգտագործվում էր որպես քաղաքացիական գիր, եկեղեցական կենցաղում պահպանվել է նուսխուրին՝ ստանալով երկրորդ անվանում՝ խուցուրի (քահանայական)^[2]։ 17-րդ դարում մխեդրուլին ստանում է ժամանակակից տեսքը, թափանցում է բոլոր ոլորտները, իսկ ներդրվելով տպագրության մեջ (1629), ի վերջո կայունանում է։

Ներկայումս Նուսխուրին, ինչպես և ասոմթավրուլին, ունի միայն գիտահետազոտական և կրոնական նշանակություն, քան որ որ հենց այս գրով է գրված վրացական պատմական հուշարձանների ճնշող մեծամասնությունը։ Բացի այդ, այսօր այս գրով հրատարակվում է կրոնական գրականության որոշակի մասը, ի դրա իմացությունը պարտադիր է բարձր հոգևոր աստիճան ունեցող անձանց համար^[3]։

• Ասոմթավրուլի

• თ. გამყრელიძე, წერის ანბანური სისტემა და ძველი ქართული დამწერლობა, თბილისი, 1990
• რ. პატარიძე, ქართული ასომთავრული, თბილისი, 1980
• ივ. ჯავახიშვილი, ქართული დამწერლობათა-მცოდნეობა ანუ პალეოგრაფია, თბილისი, 1949
• ე. მაჭავარიანი, ქართული ანბანი, თბილისი, 1977

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Նուսխուրի կատեգորիայում։