Նյու Մեքսիկո

Նահանգի ընդհանուր մակերեսը 315 194 կիլոմետր քառակուսի է^[7]։ Նահանգի արևելյան սահմանը ընկնում է 103° W միջօրեականի վրա և սահմանակից է Օկլահոմային և հինգ կիլոմետր դեպի արևմուտք սահմանակից է Տեխասին^[8]։ Հարավային սահմանին Տեխասը գրավում է սահմանագծի երկու երրորդ մասը, իսկ Մեքսիկան մյուս մեկ երրորդ մասը։ Արևմուտքում սահմանը հատվում է Արիզոնայի հետ^[7]։ Նահանգի հարավարևմտյան անկյունը հայտնի է որպես Բութիլ։ Հյուսիսում նահանգը սահամանակցում է Կոլորադոյին։ Նյու Մեքսիկո, Կոլորադո, Արիզոնա և Յուտա նահանգները միասին ձևավորում են Չորս անկյունները, որի հյուսիս արևմտյան մասը ընկնում է Նյու մեքսիկոյում։ Չնայած Նյու Մեքսիկոն մեծ նահանգ է, սակայն ունի քիչ ջրային պաշարներ։ Ընդհանուր ջրային տարածքների մակերեսը կազմում է 650 կիլոմետր քառակուսի։

Նյու Մեքսիկոյի լանդշաֆտը տարբեր է, վարդագույն անապատներից մինչև բարձադիր ձյունածածկ գագաթներով լեռներ։ Նյու Մեքսիկոյի հյուսիսը առավելապես լեռնային է և անտառապատ։ Սանգրե դե Քրիստո լեռների հարավային մասը հիմնականում ժայռոտ լեռներ են, որոնք ձգվում են Ռիո Գրանդե գետից մինչև հյուսիս։ Նահանգի կարևորագույն գետերն են՝ Ռիո Գրանդեն, Պեկոսը, Կանադական գետը, Սան Խուան գետը և Ժիլա գետը։ Ռիո Գրանդեն 4-րդ ամենաերկար գետն է ԱՄՆ-ում^[9]։

ԱՄՆ կառավարությունը պահպանում է միլիոնավոր ակրեր Նյու Մեքսիկոյից, որպես ազգային անտառներ, ներառյալ^[10]՝

• Կարսոն ազգային անտառ
• Ցիբոլա ազգային անտառ
• Լինկոլն ազգային անտառ
• Սանտա Ֆե ազգային անտառ
• Ժիլա ազգային անտառ

Բնության և պատմության ազգային պարկեր

• Ացտեկական ավերակներ
• Բանդլեր
• Վուլկան Կապուլին
• Էլ-Մալպայիս
• Էլ-Մորրո
• Փորթ-Յունիոն
• Պետրոգլիֆ
• Սալինաս-Պուեբլո
• Ուայթ-Սենդզ
• Կապիլեն

Նյու-Մեքսիկոն փոքր բնակչություն ունեցող նահանգ է` խոշոր բնակավայրերով, ինչպես նաև տնտեսական ու վարչական կենտրոնը համարավում է Ալբուքերքը։ Սանտե-Ֆե ագլոմերացիայում է հիմնականում կուտակվում պետական կապիտալը։ Դրանով իսկ ստեղծելով խոշոր կոնգլոմերատ (ավելի քան 1 միլին մարդ)։ Երկրորդ խոշոր քաղաքը Լաս-Կրուսեսն է (մոտ 100 հազար մարդ), խոշոր քաղաքներ են համարվում նաև Ռոզուելլ, Ֆարմինգթոն, Քլովիս, Գալլապ քաղաքները և այլն։

Նյու Մեքսիկոյի կլիման չորային է և կիսաչորային։ Տեղումների միջին քանակը կազմում է 350 մմ։ Նահանգի հարավ-արևելյան մասում տարեկան միջին ջերմաստիճանը կազմում է 18 °С, իսկ հյուսիսում գտնվող լեռնային տարածքներում 4 °С: Ամռանը հիմնականում դրսևորվում է բարձր ջերմաստիճան։ Հուլիս ամսի միջին ջերմաստիճանը կազմում է 36 °С, Ամռան միջին ցածր ջերմաստիճանը կազմում է 26 °С: Նահանգի ամենաբարձր ջերմաստիճանը գրանցվել է 1994 թվականի հունիսի 24-ին կազմելով 50 °С: Ամենացածր ջերմաստիճանը գրանցվել է Գավիլանեում 1954 թվականի փետրվարի 11-ին կազմել է −46 °C:

2011 թվականի հուլիսի 1-ի ԱՄՆ մարդահամարի բյուրոյի տվյալներով նահանգի բնակչությունը կազմել է 2 082 244 մարդ, որն էլ 2010 թվականի տվյալներով ավելացել է 1,12 %-ով^[11]։ Մինչև 5 տարեկան երեխաների տոկոսային թիվը կազմում է 7,5 %, իսկ մինչև 65 տարեկանների թիվը կազմում է 13,1 %։ Կանանց թիվը նահանգում կազմում է 50,7 %։ 2000 թվականի տվյալներով բնակչության 8,2 %-ը ծնվել է երկրից դուրս^[12]։

Նահանգի ռասայական կազմը^[13]

• սպիտակամորթներ (70,1 %),
• աֆրոամերիկացիներ (2,2 %),
• ամերիկայի տեղաբնիկներ (9,3 %),
• ասիացիներ (1,4 %),
• հավայանցիներ և օկեանցիներ (0,1 %),
• այլ ռասաների ներկայացուցիչներ (14 %),
• ներկայացուցիչներ երկու և ավելի ռասաների (3%)

Նահանգում մեծ են կազմում իսպանական ծագում ունեցող մարդիկ (44.5%), որոնց մեծ մասը ծնվել է Նյու Մեքսիկոյում և համարվում են 16-18-րդ դարերում իսպանացի բնակիչների ժառանգները։ Իսպանացիների մոտ 17% -ը ծնվել է Միացյալ Նահանգներից դուրս։ Տեղական ամերիկացիների տեսակարար կշիռը տոկոսային հարաբերությամբ երկրորդ տեղն է Ալյասկա նահանգից հետո։

Նյու Մեքսիկոյի բնակչության 63.96% -ը խոսում է անգլերեն, իսկ 28.8% -ը `իսպաներեն։

Խոշոր քաղաքներն են Ալբուկերկեն (546 հազ. մարդ),Լաս-Կրուսեսը (97,6 հազ. մարդ), Ռիո-Ռանչոն (87,5 հազ մարդ) և Սանտե-ֆեն (75,7 հազ. մարդ)։

• Newmexico.gov – Պաշտոնական կայք

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նյու Մեքսիկո» հոդվածին։