Յուլյա Բորիսովա
Յուլյա Կոնստանտինովնա Բորիսովա (ռուս.՝ Ю́лия Константи́новна Бори́сова, մարտի 17, 1925[1], Մոսկվա, ԽՍՀՄ - օգոստոսի 8, 2023[2], Մոսկվա, Ռուսաստան), խորհրդային և ռուսական կինոյի ու թատրոնի դերասանուհի, 1947 թվականից՝ Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնի դերասանուհի։ Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1985), ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (1969), Ստանիսլավսկու անվան ՌՍՖՍՀ պետական մրցանակների (1969) և ՌԴ պետական մրցանակի դափնեկիր (1995)։
 ռուս.՝ Ю́лия Константи́новна Бори́сова | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մարտի 17, 1925[1] |
| Ծննդավայր | Մոսկվա, ԽՍՀՄ |
| Մահացել է | օգոստոսի 8, 2023[2] (98 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Մոսկվա, Ռուսաստան |
| Կրթություն | Բորիս Շչուկինի անվան թատերական ինստիտուտ |
| Քաղաքացիություն |  ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան |
| Մասնագիտություն | դերասանուհի և քաղաքական գործիչ |
| Ամուսին(ներ) | Isaĭ Spektor? |
| Պարգևներ և մրցանակներ |               և  |
| Անդամություն | Moscow Actors' House? և Supreme Soviet of Russian Soviet Federative Socialist Republic? |
Կենսագրություն
Յուլյա Բորիսովան ծնվել է 1925 թվականի մարտի 17-ին Մոսկվայում աշխատավորների ընտանիքում։ 1947 թվականին ավարտել է Մոսկվայի Բ․ Շչուկինի անվան թատերական ուսումնարանը և նույն թվականին ընդունվում Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոն[3], որի բեմին առաջին անգամ հանդես է եկել դեռևս ուսանող տարիներին։
Վախթանգովի թատրոնում Յուլյա Բորիսովան աշխատում է արդեն 70 տարի․ տասնամյակներ շարունակ եղել է թատրոնի առաջատար դերասանուհին՝ հիմնականում խաղալով գլխավոր կանացի դերեր։ Թատրոնում ընդհանուր առմամբ խաղացել է ավելի քան 60 դեր, այդ թվում՝ արքայադուստր Տուրանդոտի դերը Կառլո Գոցցիի լեգենդար ներկայացման մեջ, Նաստասյա Ֆիլիպովնայի դերը Ֆեոդոր Դոստոևսկու «Ապուշ» ներկայացման մեջ, Կլեոպատրայի դերը՝ Ուիլյամ Շեքսպիրի «Անտոնիոսը և Կլեոպատրան» ներկայացման մեջ, Պատրիկ Քեմփբելի դերը՝ Ջերոմ Քիլթիի «Սիրելի սուտասան» ներկայացման մեջ[3]։ Շատ ներկայացումներում նրա խաղընկերն է եղել Միխայիլ Ուլյանովը, որը Յուլյա Բորիսովայի մասին ասել է․ «Այնպիսի դերասանուհիների, ինչպիսին նա է, ընդունված է անվանել աստղեր, սակայն Յուլյա Կոնստանտինովնան Վախթանգովի թատրոնի աստղը չէ։ Նա թատրոնի մեծ մոլորակն է»[3]։
Յուլյա Բորիսովային որպես դերասանուհի բարձր էր գնահատում և սիրում թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Ռուբեն Սիմոնովը, որը հատուկ Յուլյայի համար բեմադրել է մի քանի ներկայացում։ Սիմոնովի որդին՝ Եվգենի Սիմոնովը, նույնպես ներկայացումներ է բեմադրել Բորիսովայի համար։ Բազում տարիներ նրա հետ պարապել է Ալեքսանդրա Ռեմիզովան՝ Եվգենի Վախթանգովի աշակերտներից մեկը։
Դերասանուհին միշտ նախապատվությունը տվել է թատրոնին․ կինոյում քիչ է նկարահանվել, թեև նրա խաղացանկի մեջ է Իվան Պիրևի «Ապուշ»-ի Նաստասյա Ֆիլիպովնան։ Հանրությանը Յուլյա Բորիսովան հայտնի է հիմնականում Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնի այն ներկայացումներով, որոնք ցուցադրվել են հեռուստատեսությամբ։
Խորհրդային տարիներին դերասանուհին բազմիցս ընտրվել է ՌԽՖՍՀ Գերագույն խորհրդի դեպուտատ (1963 թվականից), Ա․ Յաբլոչկինայի անվան Դերասանի կենտրոնական տան նախագահության անդամ։
2005 թվականի մարտի 17-ին Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնում կայացել է դերասանուհու հոբելյանական ստեղծագործական երեկոն։ Յուլյա Բորիսովան բեմ է բարձրացել Կրուչինինայի կերպարով՝ Ալեքսանդր Օստրովսկու «Անմեղ մեղավորները» ներկայացման մեջ (բեմադրությունը՝ Պյոտր Ֆոմենկոյի)։
90-ամյա հոբելյանը նշել է ևս բեմին՝ «Նավահանգիստ» ներկայացմամբ։
Ընտանիք
Ամուսինը՝ Իսայ Սպեկտորը (1916֊1974), Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնի տնօրեն-ղեկավարն է։
Որդին՝ Ալեքսանդր Բորիսովը, աշխատում է ՌԴ արտաքին գործերի նախարարությունում։ Ունի 2 թոռնուհի՝ Մարիան և Դարյան։
Գործունեություն
Դերերը թատրոնում
| Տարի | Հեղինակ | Ներկայացում | Դեր |
|---|---|---|---|
| 1949 | Նիկոլայ Վիրտա | Դատապարտվածների դավադրությունը | Մագդա |
| 1949 | Ուրիլյամ Շեքսպիր | Շատ աղմուկ ոչնչից | Գերո |
| 1949 | Ալեքսանդր Կոռնեյչուկ | Մակար Դուբրավա | Գալյա |
| 1950 | Վիկտոր Հյուգո | Թշվառները | Էպոնինա |
| 1952 | Ուիլյամ Շեքսպիր | Վերոնացի երկու ազնվական | Ջուլյա |
| 1955 | Դմիտրի Մամին-Սիբիրյակ | Ոսկե հատակում | Անիսյա Մոլոկովա |
| 1956 | Սամուիլ Ալյոշին | Միայնակ | Նեֆյոդովա |
| 1957 | Ալեքսեյ Արբուզով | Քաղաքն արշալույսին | Նատաշա |
| 1957 | Ֆեոդոր Կնորրե | Երկու քույր | Լյուսյա |
| 1958 | Ա․ Պիստոլենկո | Չգրված օրենք | Բանատ |
| 1958 | Ֆեոդոր Դոստոևսկի | Ապուշ | Նաստասյա Ֆիլիպովնա |
| 1959 | Լեոնիդ Զորին | Թագադրում | Անյա |
| 1959 | Ալեքսեյ Արբուզով | Իրկուտսկյան պատմություններ | Վալկա |
| 1959 | Անատոլի Սաֆրոնով | Խոհարարուհին | Պավլինա Կազանեց |
| 1960 | Ալեքսեյ Արբուզով | Տասներկուերորդ ժամը | Աննա |
| 1961 | Անատոլի Սաֆրոնով | Խոհարարուհին ամուսնացած է | Պավլինա Կազանեց |
| 1963 | Ուիլյամ Գիբսոն | Երկուսը ճոճանակին | Գիտել |
| 1963 | Կառլո Գոցցի | Արքայադուստր Տուրանդոտ | Տուրանդոտ |
| 1964 | Բեռնարդ Շոու | Միլիոնատիրուհի | Էպիֆանիա |
| 1964 | Միխայիլ Ստելմախ | Ճշմարտություն և սուտ | Մավրա Պոկիտչենկո |
| 1965 | Լեոնիդ Մալյուգին | Ծաղրասեր իմ երջանկությունը | Լիկա Միզինովա |
| 1966 | Իսահակ Բաբել | Հեծբանակ | Մարիա |
| 1967 | Լիդիա Սեյֆուլինա | Վիրինեա | Վիրինեա |
| 1967 | Լեոնիդ Զորին | Վարշավյան մեղեդի | Գելենա |
| 1971 | Ուիլյամ Շեքսպիր | Անտոնիոս և Կլեոպատրա | Կլեոպատրա |
| 1974 | Անատոլի Գրեբնև | Գործարար կնոջ կյանքից | Աննա Գեորգիևնա |
| 1979 | Անտոն Չեխով | Անտառապայը | Ելենա Անդրեևնա |
| 1985 | Վիկտոր Հյուգո | Մարիա Տյուդոր | Մարիա Տյուդոր |
| 1988 | Էժեն Սկրիբ | Մի բաժակ ջուր | թագուհի Աննա |
| 1988 | Թորնթոն Ուայլդեր | Մարտյան իդոսներ | Կիֆարիդա |
| 1993, 2005 | Ալեքսանդր Օստրովսկի | Անմեղ մեղավորները | Կրուչինինա |
| 1994 | Ջերոմ Քիլթի | Սիրելի սուտասան | Պատրիկ Քեմփբել |
| 2011 | Բերտոլդ Բրեխտ, Ֆեոդոր Դոստոևսկի, Էդուարդո դե Ֆիլիպո | Նավահանգիստ | Կլարա Ցախանասյան |
| 2013 | Ալեքսանդր Պուշկին | Եվգենի Օնեգին | «Տատյանայի երազը» |
| 2015 | Ի․ Պլո | Վերցրե՛ք անձրևանոցը, մադամ Գոտիե՛ | Մադամ Կատրին Գոտիե |
Ֆիլմագրություն
| Տարի | Ֆիլմ | Դեր |
|---|---|---|
| 1948 | Երեք հանդիպում | Օքսանա |
| 1958 | Ապուշ | Նաստասյա Ֆիլիպովնա |
| 1969 | Խորհրդային Միության դեսպան | Ելենա Կոլցովա |
Հեռուստաներկայացումներ
| Տարի | Հեռուստաներկայացում | Դեր |
|---|---|---|
| 1960 | Հերկած խոպան | |
| 1960 | Սաթե վզնոց | Իռա |
| 1969 | Վարշավյան մեղեդի | Գելենա[4] |
| 1971 | Արքայադուստր Տուրանդոտ | Տուրանդոտ[4] |
| 1973 | Իրկուտսկյան պատմություններ[5] | |
| 1974 | Միլիոնատիրուհին | Էպիֆանիա[4] |
| 1975 | Հեծբանակ | Մարիա[4] |
| 2011 | Նավահանգիստ | Կլարա Ցախանասյան[4] |
| 2013 | Եվգենի Օնեգին | Տատյանայի երազը[4] |
Ռադիոներկայացումներ
| Հեղինակ | Ներկայացում |
|---|---|
| Օսկար Ուայլդ | Որքան կարևոր է լուրջ լինելը |
Մրցանակներ և պարգևներ
- Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1985)
- ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ (1957)[6]
- ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (1961)
- ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1969)
- ՌԴ պետական մրցանակ՝ գրականության և արվեստի բնագավառում (1995)՝ Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնի Ա․ Օստրովսկու «Անմեղ մեղավորները» ներկայացման մեջ դերակատարման համար[7]
- Կ․ Ստանիսլավսկու անվան ՌԽՖՍՀ պետական մրցանակ (1966)՝ Ալեքսեյ Արբուզովի «Իրկուտսկյան պատմություններ», Անատոլի Սաֆրոնովի «Խոհարարուհին ամուսնացած է», Միխայիլ Ստելմախի «Ճշմարտություն և սուտ» ներկայացումներում Վալյայի, Պավլինա Կազանեցի, Մավրա Պոկիտչենկոյի դերակատարումների համար
- «Հայրենիքի առջև ունեցած վաստակի համար» երրորդ աստիճանի շքանշան (1995)՝ թատերական արվեստում ունեցած զգալի վաստակի համար[8]
- «Հայրենիքի առջև ունեցած վաստակի համար» չորրորդ աստիճանի շքանշան (2010)՝ հայրենական մշակույթում և արվեստում ունեցած մեծ ներդրման, բազմամյա ստեղծագործական գործունեության համար[9]
- Լենինի 2 շքանշան (1971, 1985)
- Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (1975)
- Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (1960)
- օտարերկրյա մեդալներ և շքանշաններ
- «Թատերական գարուն» մրցանակ (1989)
- Ռուսաստանի «Բյուրեղապակյա Տուրանդոտ» թատերական մրցանակի առաջին դափնեկիր (1991) «Թատրոնին երկարամյա և անձնվեր ծառայելու համար» անվանակարգում
- «Մոսկովյան խաղաշրջաններ» փառատոնի մրցանակ «Տարվա լավագույն դերասանուհի» անվանակարգում՝ Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնի Ա․ Օստրովսկու «Անմեղ մեղավորները» ներկայացման մեջ դերակատարաման համար (1992/1993 խաղաշրջան)
- «Ոսկե դիմակ» մրցանակ «Պատիվ և արժանապատվություն» անվանակարգում (1996)
- Ռուսական գործարար շրջանակների «Կուռք» մրցանակ «Արվեստին բարձր ծառայելու համար» անվանակարգում (2000)
- Կ․ Ստանիսլավսկու անվան միջազգային մրցանակ (2006)
- «Մոսկովսկի կոմսոմոլեց» թերթի թատերական մրցանակ (2011/2012 խաղաշրջան)՝ «Նավահանգիստ» ներկայացման մեջ Կլարա Ցախանասյանի դերակատարման համար
- «Զոլոտոյ Վիտյազ» միջազգային սլավոնական արվեստների ֆորումի Ն․ Մորդվինովի անվան ոսկե մեդալ՝ «Թատերական արվեստում ունեցած երևելի ներդրման համար» (2015)
- Ա․ Միրոնովի անվան «Ֆիգարո» ռուսական ազգային դերասանական մրցանակ՝ «Ռուսական թատրոնի լեգենդ» անվանակարգում (2016)
Ծանոթագրություններ
Հրապարակումներ
- Василинина И. Юлия Борисова // Театр имени Евг. Вахтангова / Ред.-составитель Б. М. Поюровский. — М: Центрполиграф, 2001. — (Звёзды московской сцены). — ISBN 5-227-01251-2. — С. 15—26.
Արտաքին հղումներ
- Յուլյա Բորիսովայի մասին Ե․ Վախթանգովի անվան թատրոնի կայքում (ռուս.)
- Վախթանգովի թատրոնի կորիֆեյները (ռուս.)
- Յուլյա Բորիսովա․ խաղալ հոգով, սրտով և նյարդերով։ Մարտի 17, 2010 Արխիվացված 2018-04-27 Wayback Machine (ռուս.)
- Առանց տարիքի Տուրանդոտը։ Հոդված «Նեզավիսիմայա գազետա»-ում՝ նվիրված դերասանուհու հոբելյանին։ Մարտի 17, 2005 (ռուս.)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յուլյա Բորիսովա» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 531)։  |