Յոհան Շտրաուս

Ավստրիացի անվանի կոմպոզիտոր և դիրիժոր Յոհան Շտրաուսի ավագ որդին է և նրա անվանակիցը^[8]։ Հայրը զավակներին արգելել էր երաժշտությամբ զբաղվել, և տղան նրանից թաքուն է հաճախել դաշնամուրի, ջութակի պարապմունքների։ Ուսուցիչների տված հիանալի երաշխավորագրերի հիման վրա քաղաքապետարանից արտոնագիր է ստացել ելույթներ ունենալու համար, կարճ ժամանակում ստեղծել իր ոչ մեծ նվագախումբը և 1844 թվականին իր առաջին համերգը տվել վիեննական Cassino Dommayer-ում^[9]։ Չորս տարի անց դարձել է ազգային գվարդիայի երկրորդ գնդի նվագախմբի ղեկավարը (առաջին գնդինը հայրն էր)^[10], միաժամանակ քայլերգեր, պոլկաներ է հորինել։ Շուտով Վիեննայում տիրապետող է դարձել իրար հետ մրցող հայր և որդի Շտրաուսների երաժշտությունը։ Հոր մահից հետո՝ 1849 թվականին, որդին, չնայած հայրը նրան զրկել էր ժառանգությունից, խնամքով ի մի է բերել ու իր միջոցներով հրատարակել նրա ստեղծագործությունների ժողովածուն, գրել է Aeols-Töne Op.88-ը՝ ի հիշատակ նրա, այնուհետև միավորել է իր և հոր նվագախմբերը և այդ մեծ նվագախմբով համերգային փառավոր շրջագայություն կատարել Ավստրիայում ու Գերմանիայում^[11], հետագայում՝ նաև Ռուսաստանում, Լեհաստանում, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում^[12]՝ ձեռք բերելով միջազգային պանծալի համբավ։ 1852 թվականին Ավստրո-Հունգարիայի կայսր Ֆրանց-Իոսիֆ Առաջինը նրան է շնորհել պալատական համերգներ ու պարահանդեսներ կազմակերպելու արտոնությունը (նախկինում այդպիսի արտոնություն տրվել էր հորը)։ 1862 թվականին Շտրաուսն ամուսնացել է երգչուհի Հենրիետա Տրեֆցի հետ^[11] (1878 թվականին վերջինս մահացել է, և Շտրաուսն ամուսնացել է ևս երկու անգամ^[13][14]՝ բոլոր դեպքերում մնալով անժառանգ)։ 1863 թվականից նվագախմբի ղեկավարումը հանձնել է իր Յոզեֆ ու Էդվարդ եղբայրներին, իսկ ինքը կլանվել է նոր ստեղծագործություններ հորինելու աշխատանքով, մանավանդ, որ Օֆենբախի խորհրդին հետևելով՝ պարային երաժշտությունից զատ՝ օպերետներ էլ էր գրում և մեծ հաջողությամբ բեմականացնում։ Նրա արվեստով հիանում էին ժամանակի մեծահամբավ կոմպոզիտորները՝ Վագները, Լիստը, Բրամսը և այլք։ Պատահական չէ, որ նրան շնորհվել է «վալսի մեծ արքա» պատվանունը (իսկ հորը պատվել են «վալսի արքա» անվանումով)։

• Ալֆրեդ Հիչքոքի «Վիեննական վալսեր» (անգլ.՝ Waltzes from Vienna, 1934) ֆիլմը կինոպատում է «Չքնաղ, կապուտակ Դանուբի վրա» վալսի ստեղծման մասին^[15]։
• Յոհան Շտրաուսի կյանքի ու ստեղծագործության մասին է ամերիկյան «Մեծ վալս» կինոնկարը (1938)^[16]։
• Հայր և որդի Յոհան Շտրաուսների բախումը (կոնֆլիկտը) դրված է 1951 թվականին նկարահանված «Վիեննան պարում է» ավստրիական կինոնկարի սյուժեի հիմքում։
• Սթենլի Կուբրիկը «Չքնաղ, կապուտակ Դանուբի վրա» վալսի կարայանական ձայնագրությունն օգտագործել է որպես իր «Տիեզերական ոդիսական 2001 » ֆիլմի սաունդթրեք։
• «Վիեննական արյուն» (գերմ.՝ Wiener Blut) վալսն օգտագործվել է «Թոմը և Ջերրին» մուլտֆիլմաշարի «Թոմը և Յոհանը» սերիայում, ինչպես նաև Գայ Ռիչիի «Շերլոկ Հոլմս.ստվերների խաղ» կինոնկարի սաունդթրեքում։
• «Հրաժեշտ Պետերբուրգին» խորհրդային ֆիլմը (1971) պատմում է Յոհան Շտրաուսի ռուսաստանյան համերգաշարի մասին։
• Շտրաուսների երաժշտական տոհմի մասին են պատմում «Շտրաուսների ընտանիքը» (The Strauss Family, 1972), «Շտրաուսների տոհմը» (The Strauss Dynasty, 1991) և Strauss, the King of 3/4 Time (1995) հեռուստաֆիլմերը^[17][18]։
• 1963 թվականին ԱՄՆ-ում ցուցադրվել է «Վալսի արքան» (The Waltz King) անիմացիոն կինոնկարը^[19]։

• 
  Յոհան Շտրաուս հայրը:
• 
  Երիտասարդ Շտրաուսը
• 
  Բրամսի հետ, 1894 թ.
• 
  «Վալսի մեծ արքա» հուշարձանը Վիեննայի քաղաքային զբոսայգում
• 
  Շտրաուսի շիրիմը Վիեննայի կենտրոնական գերեզմանատանը
• 
  Շտրաուսի հուշարձանը Պավլովսկում
• 
  Կիսանդրին Փարիզում
• 50 շիլլինգ արժողությամբ ավստրիական հուշամետաղադրամ
  50 շիլլինգ արժողությամբ ավստրիական հուշամետաղադրամ

Յոհան Շտրաուսը բազմաթիվ բարձր պարգևներ է ստացել, այդ թվում^[20]՝

• Ֆրանց Իոսիֆի շքանշան (Ավստրո-Հունգարիա)
• Արքայական թագի շքանշան՝ IV աստիճանի (Պրուսիա)
• Կարմիր արծվի շքանշան՝ II աստիճանի (Պրուսիա)
• Պատվո լեգեոնի շքանշան (Ֆրանսիա)
• Իսաբելա Կաթոլիկուհու շքանշան (Իսպանիա)
• Իսաբելա Կաթոլիկուհու շքանշան (Իսպանիա)
• Կառլոս III-ի շքանշան (Իսպանիա)
• Թագի շքանշան (Իտալիա)
• Սբ. Մաուրիցիուսի և Ղազարոսի շքանշան (Իտալիա)
• Էռնեստինսկի տոհմի շքանշան
• Ցերինգենյան առյուծի շքանշան
• Ցարական Ռուսաստանի «Ալեքսանդր Նևսկի» ոսկե շքանշան
• «Վաստակի համար» շքանշան (Բուլղարիա)
• Առյուծի և արևի շքանշան (Պարսկաստան. պարգևատրվել է «Պարսկական քայլերգ»-ը գրելու համար^[21])
• Մաջիդիե շքանշան՝ IV աստիճանի (Օսմանյան կայսրություն)

• Indigo und die Vierzig Räuber («Ինդիգոն և 40 ավազակները»)
• Der Karneval in Rom («Կառնավալ Հռոմում»)
• Die Fledermaus («Չղջիկը»)
• Cagliostro in Wien («Կալիոստրոն Վիեննայում»)
• Prinz Methusalem («Իշխան Մաթուսաղան»)
• Blindekuh
• Das Spitzentuch der Königin («Թագուհու ժանյակե թաշկինակը»)
• Der lustige Krieg («Զվարթ պատերազմ»)
• Eine Nacht in Venedig («Մի գիշեր Վենետիկում»)
• Der Zigeunerbaron («Գնչուական բարոն»)^[22]
• Simplicius («Պարզամիտը»)
• Fürstin Ninetta («Իշխանուհի Նինետա»)
• Jabuka – Der Apfelfest («Խնձորի տոն»)
• Waldmeister («Անտառապահը»)
• Die Göttin der Vernunft («Ողջամտության դիցուհին»)
• Wiener Blut («Վիեննական արյուն»)

• Ritter Pásmán («Ասպետ Փասմանը», 1892)

• Aschenbrödel («Մոխրոտը», 1899)

• Sinngedichte op. 1 Epigrams (1844)
• Gunstwerber op. 4 Favour solicitor (1844)
• Faschingslieder op. 11 Carnevalsongs (1846)
• Jugendträume op. 12 Youth dreams (1846)
• Sträußchen op. 15 Bouquets (1846)
• Sängerfahrten op. 41 Singers' Journeys (1847)
• Lava-Ströme op. 74 Streams of Lava (1850)
• Rhadamantus-Klänge op. 94 Echoes of Rhadamantus (1851)
• Mephistos Höllenrufe op. 101 Cries of Mephistopheles from Hell (1851)
• Liebeslieder op. 114 Lovesongs (1852)
• Phönix-Schwingen op. 125 Wings of the Phoenix (1853)
• Schneeglöckchen op. 143 Snowbells (1854)
• Nachtfalter op. 157 Moths (1855)
• Man lebt nur Einmal! op. 167 Man only Lives Once! (1855)
• Accelerationen op. 234 Accelerations (1860)
• Immer Heiterer op. 235 Always Cheerful (1860)
• Karnevalsbotschafter op. 270 Carnival Ambassador (1862)
• Leitartikel op. 273 Leading Article (1863)
• Morgenblätter op. 279 Morning Journals (1863)
• Studentenlust op. 285 Students' Joy (1864)
• Feuilleton op. 293 (1865)
• Bürgersinn op. 295 Citizen Spirit (1865)
• Flugschriften op. 300 Pamphlets (1865)
• Wiener Bonbons op. 307 Viennese Sweets (1866)
• Feenmärchen op. 312 Fairytales (1866)
• Künstlerleben op. 316 Artists' Life (1867)
• Telegramme op. 318 Telegrams (1867)
• Die Publicisten op. 321 The Publicists (1868)
• G'schichten aus dem Wienerwald Tales from the Vienna Woods op. 325 (1868),
• Illustrationen op. 331 Illustrations (1869)
• Wein, Weib und Gesang op. 333 Wine, Women and Song (1869)
• Freuet Euch des Lebens op. 340 Enjoy Life (1870)
• Neu Wien op. 342 New Vienna (1870)
• Tausend und eine Nacht op. 346 Thousand and One Nights (1871)
• Wiener Blut op. 354 Viennese Blood (1873)
• Bei uns Z'haus op. 361 At Home (1873)
• Wo die Zitronen blühen op. 364 Where the Lemons Blossom (1874)
• Du und du from Die Fledermaus op. 367 You and you (1874)
• Cagliostro-Walzer op. 370 (1875)
• O schöner Mai! op. 375 Oh Lovely May! (1877)
• Rosen aus dem Süden op. 388 Roses from the South (1880)
• Nordseebilder op. 390 North Sea Pictures (1880)
• Kuss-Walzer op. 400 Kiss Waltz (1881)
• Frühlingsstimmen op. 410 Voices of Spring (1883)
• Lagunen-Walzer op. 411 Lagoon Waltz (1883)
• Schatz-Walzer op. 418 Treasure Waltz (1885)
• Wiener Frauen op. 423 Viennese Ladies (1886)
• Donauweibchen op. 427 Danube Maiden (1887)
• Kaiser-Jubiläum-Jubelwalzer op. 434 Emperor Jubilation (1888)
• Kaiser-Walzer op. 437 Emperor Waltz (1888)
• Rathausball-Tänze op. 438 City Hall Ball(1890)
• Gross-Wien op. 440 Great Vienna (1891)
• Seid umschlungen Millionen op. 443 Be Embraced Millions (1892)
• Klug Gretelein op. 462 Clever Gretel (1895)

• Explosions-Polka op. 43
• Annen op. 117 Anna (1852)
• Champagne-Polka op. 211
• Tritsch-Tratsch-Polka op. 214, Chit-chat (1858)
• Maskenzug op. 240 Masked Ball
• Demolirer op. 269 Demolition Men (1862)
• Vergnügungszug op. 281 Journey Train (1864)
• S gibt nur a Kaiserstadt,'s gibt nur a Wien! op. 291 Only an Imperial City, one Vienna
• Kreuzfidel op. 301 Cross-Fiddling
• Lob der Frauen Polka-mazurka op. 315 Praise of Women
• Leichtes Blut Galop op. 319 Light Blood (1867)
• Figaro-Polka op. 320
• Ein Herz, ein Sinn! Polka-mazurka op. 323 One Heart, One Mind!
• Unter Donner und Blitz op. 324 Thunder & Lightning (1868)
• Freikugeln op. 326 Free-shooter (1868)
• Fata Morgana Polka-mazurka op. 330
• Éljen a Magyar! polka schnell op. 332 Long live the Magyar!
• Im Krapfenwald'l op. 336 In Krapfen's Woods French Polka
• Im Sturmschritt op. 348 At the Double!
• Die Bajadere op. 351 The Bayadere
• Vom Donaustrande op. 358 By the Danube's Shores
• Bitte schön! op. 372 If You Please! (1875)
• Auf der Jagd! op.373 On the Hunt! (1875)
• Banditen-Galopp op. 378 Bandits' Galop (1877)

• Patrioten op. 8 (1845)
• Austria op.20 (1846)
• Fest op. 49 (1847)
• Revolutions op. 54 (1848)
• Studeten op. 56 (1848)
• Brünner Nationalgarde, op. 58 „Brno National Guard“ (1848)
• Kaiser Franz Josef op. 67 (1849)
• Triumph op. 69 (1850)
• Wiener Garnison op. 77 (1850) „Vienna Garrison“
• Ottinger Reiter op. 83 (1850)
• Kaiser-Jäger op. 93 (1851)
• Viribus unitis op. 96 „With United Strength“ (1851)
• Grossfürsten op. 107 (1852)
• Sachsen-Kürassier op. 113 (1852)
• Wiener Jubel-Gruss op. 115 (1852)
• Kaiser-Franz-Josef-Rettungs-Jubel Op.126 Joy at Deliverance of Emperor Franz Josef (1853)
• Caroussel op.133 (1853)
• Kron op.139 (1853)
• Erzherzog Wilhelm Genesungs op.149 (1854)
• Napoleon op.156 (1854)
• Alliance op. 158 (1854)
• Krönungs op.183 (1856)
• Fürst Bariatinsky op.212 (1858)
• Deutscher Kriegermarsch op.284 (1864)
• Verbrüderungs op.287 „Fraternization“ (1864)
• Persischer op.289 Persian March (1864)
• Egyptischer op.335 Egyptian March (1869)
• Indigo-Marsch op.339 (от Indigo und die vierzig Rauber)
• Hoch Osterreich op.371 „Hail Austria“ (от Cagliostro in Wien)
• Jubelfest op.396 Jubilee Festival (1881)
• Der Lustige Krieg op.397 (1882)
• Matador op.406 (върху теми от Das Spitzentuch der Königin) (1883)
• Habsburg Hoch! op. 408 (1882)
• Russischer Marsch op.426 Russian March (1886)
• Reiter op.428 (от Simplicius) (1888)
• Spanischer Marsch op.433 Spanish March (1888)
• Fest op.452 „Festival“ (1893)
• Živio! op.456 „Your Health“ (1894)
• Es war so wunderschön op.467 „It Was So Wonderful“ (от Waldmeister) (1896)
• Deutschmeister Jubiläums op.470 (1896)
• Auf's Korn! op.478 Take Aim! (189)

• Սիրո երգեր (Liebeslieder, op. 114, 1852)
• Գեղեցիկ կապույտ Դանուբի վրա (An der schönen blauen Donau, op. 314, 1867)
• Արտիստի կյանքը (Künstlerleben, op. 316, 1867)
• Վիեննական անտառի հեքիաթները (G’schichten aus dem Wienerwald, op. 325, 1868)
• Գինի, կանայք և երգեր (Wein, Weib und Gesang, op. 333, 1869)
• Հազար ու մի գիշեր (Tausend und eine Nacht, op. 346, 1871)
• Վիեննական արյուն (Wiener Blut, op. 354, 1873)
• Չքնաղ մայիս (O schöner Mai!, op. 375, 1877)
• Վարդեր հարավից (Rosen aus dem Süden, op. 388, 1880)
• Համբույր (Kuss-Walzer, op. 400, 1881)
• Գարնանային ձայներ (Frühlingsstimmen, op. 410, 1883)
• Վիեննայի կանայք (Wiener Frauen, op. 423, 1886)
• Կայսերական վալս (Kaiser-Walzer, op. 437, 1888)

• Fantel, Hans (1972). The Waltz Kings. William Morrow & Company. ISBN 978-0-688-00092-9.
• Gartenberg, Egon (1974). Johann Strauss – The End of an Era. Penn State University Press. ISBN 978-0-271-01131-8.
• Jacob, Heinrich Eduard (1940). Johann Strauss, Father and Son: A Century of Light Music. Greystone Press.Կաղապար:ISBN?
• Traubner, Richard (1983). Operetta: A Theatrical History. Garden City, New York: Doubleday. ISBN 978-0-385-13232-9.
• Weitlaner, Juliana (2019). Johann Strauss. Father and Son. Their Illustrated Lives. Prague: Vitalis. ISBN 978-3-89919-648-1.
• Gänzl, Kurt (2001). The Encyclopedia of Musical Theatre (3 Volumes). New York: Schirmer Books 978-0-02-864970-2

• Paul Löwenberg collection of Lanner-Strauss materials, 1825–1916|location= Music Division, Library of Congress|description_URL=https://lccn.loc.gov/2013572138}}
• A complete list of Strauss's compositions
• A complete list of compositions by Johann Strauss II compiled by the Johann Strauss Society of New York
• List of Strauss's stage works with date, theatre information and links
• List of Strauss works at the Index to Opera and Ballet Sources Online
• www.kreusch-sheet-music.net, free scores by Strauss
• Johann Strauss Jr. (character) on IMDb

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոհան Շտրաուս» հոդվածին։