Մերլ Գրին Ռոբերտսոն

Ռոբերտսոնը ծնվել է 1913 թվականին Մոնտանա նահանգի Մայլս Սիթի փոքրիկ քաղաքում՝ Ադա Էմմա Ֆուտի և Դարել Իրվինգ ՄաքՔենի ընտանիքում։ Ութ տարեկանում տեղափոխվել է Մոնտանա նահանգի Գրեյթ Ֆոլս։ Այստեղ նա մեծապես հետաքրքրվել է բնիկ ամերիկացիների մշակույթով և նույնիսկ սովորել հնդկական ժեստերի լեզուն Բլեքֆութ (Blackfoot) հնդիկ առաջնորդներից, որոնց հետ մտերիմ էր նրա հայրը^[4]։ Բայց ավելի կարևոր է, որ նա հանդիպել է նկարիչ Չարլզ Մ. Ռասելին Great Falls-ում, ով Մերլին սովորեցնել է նկարել։ Դեռահաս տարիքում տեղափոխվել է Սիեթլ (Վաշինգտոն), այնտեղ ավարտել է միջնակարգ դպրոցը և հաճախել Վաշինգտոնի համալսարան^[5]։

Մերլը սկսել է աշխատել որպես կոմերցիոն նկարիչ և ոսկյա թերթավոր փեղկերի նկարիչ-դրվագող։ Ամառները նա աշխատել է Տապավինգո ճամբարում։ Ավարտելուց հետո Մերլին ամուսնացել է իր քոլեջի ընկերոջ՝ Ուոլաս ՄակՆիլ Գրինի հետ։ Զույգն ամուսնացած է եղել տասներեք տարի և ունեցել երկու երեխա՝ Դեյվիդն ու Բարբարան։ Այնուամենայնիվ, ամուսնությունը լուծարվել է, երբ Մերլը իմացել է, որ համատեղ կյանքում իր ամուսինն ունեցել է մի քանի սիրավեպեր։ Ամուսնալուծությունից հետո Մերլը երեխաների հետ տեղափոխվել է Կալիֆորնիա, որտեղ նա սկսել է դասավանդել Սան Ռաֆայելի ռազմական ակադեմիայում։ Այնտեղ նա առաջին անգամ հանդիպել է դեկան Բոբ Ռոբերտսոնին, որը հետագայում դարձել է նրա ամուսինը։ Նա և պարոն Ռոբերտսոնը մեկնել են Սալվադոր՝ այցելելու կադետներ Քինոնեսին, Էսկալոնին և Սագրերայի և սալվադորյան հնագիտության մասին տեղեկանալու։ Հետագայում նա որոշել է վերադառնալ դպրոց և տեղափոխվել Սան Միգել դե Ալենդե քաղաք (Մեքսիկա, Գուանախուատո)։

Նա ստացել է կերպարվեստի մագիստրոսի կոչում Գուանախուատոյի համալսարանում, որտեղ սովորել է ջրանկարչություն, յուղանկարչություն, լուսանկարչություն և որմնանկարչություն Մեքսիկայի լավագույն նկարիչներից մեկի՝ Ջեյմս Պինտոյի մոտ^[4]։ Իր մագիստրոսականն ավարտելուց հետո Մերլը սկսել է աշխատել Տիկալ նախագծի վրա Փենսիլվանիայի համալսարանի հետ 1961 թվականին^[6]։ Նա երեք ամառ անցկացրել է՝ նկարելով Կենտրոնական Ակրոպոլիսի ճարտարապետությունը^[4]։ Նա նաև սկսել է իր հայտնի ռուբինգ կրկնօրինակումներն՝ արվեստը դարձնելով մայաների ռելիեֆային քանդակների մասին տեղեկատվությունը փաստագրելու և պահպանելու միջոց։ Մինչ նա այնտեղ էր, նրան առաջարկել են ճանապարհորդել Գվատեմալայով և վերարտադրել ստելլաներն այլ վայրերում։

Մինչ Մերլն իր համար ճանապարհ էր հարթում որպես մայաիստ, նա շարունակում է դասավանդել նահանգային դպրոցներում։ Նա և իր ամուսին Բոբը երկուսն էլ աշխատում էին Կալիֆորնիայի Փեբլ Բիչ քաղաքի Սթիվենսոնի դպրոցում։ Այստեղ Մերլն առաջին անգամ սկսել է երիտասարդ ուսանողների շրջանում սեր սերմանել մայաների հանդեպ։ Նա դասավանդել է մեզոամերիկյան հնագիտություն և իր ուսանողներից շատերին տարել Կենտրոնական Ամերիկայի ջունգլիներ արշավների։ Նրա ուսանողներից ոմանք նույնիսկ շարունակել են սովորել հնագիտության քոլեջում և շարունակել կարիերան՝ ուսումնասիրելով մայա քաղաքակրթությունը, որոնց լավագույն օրինակներից մեկը մայաիստ Առլեն Ֆ. Չեյզն էր^[7]։

Ի սկզբանե նկարչական կրթություն ունենալով՝ Ռոբերտսոնն առաջինն է սկսել մայաների մոնումենտալ քանդակների և արձանագրությունների պատկերները ռուբբինգ (rubbing-դրոշմապիտակում) տեխնիկայով կրկնօրինակել՝ ստեղծելով դրանցից ավելի քան 4000-ը չորս տասնամյակ տևած կարիերայի ընթացքում (2000-ը՝ հուշարձան)^[8]։ Շատ դեպքերում այս վերատպումների շնորհիվ պահպանվել են արվեստի գործերի մանրամասները, որոնք դրանից հետո քայքայվել կամ նույնիսկ անհետացել են շրջակա միջավայրի կամ թալանողական գործողությունների պատճառով։ Այս մեթոդն առաջին անգամ օգտագործվել է հին չինացիների կողմից, սակայն Մերլը հետագայում զարգացրել և կատարելագործել է գործընթացը։ Նա մշակել է երկու տեխնիկա՝ օգտագործելով թանաքի երկու տարբեր ձևեր բրնձի թղթի վրա։ Ընտրված թանաքի տեսակը հիմնված էր շրջակա միջավայրի պայմանների և գրանցվող նյութի բնույթի վրա։ Մերլը մայաիստ Տատյանա Պրոսկուրյակովայի և Էդիթ Ռիկետսոնի հետ միասին կանանց համար մայաների հնագիտության ոլորտ մուտք գործելու ճանապարհ է հարթել։ Նա առաջին կինն էր, ով միացավ Տիկալի նախագծին, այն ժամանակ, երբ կանայք չպետք է աշխատեին հնագիտական նախագծերի վրա^[9]։

Մերլն առավել հայտնի է Պալենկեի իր աշխատանքով։ 1980-ականներին նա ձեռնարկել է մի նախագիծ՝ փաստագրելու և մանրամասնորեն արձանագրելու ամբողջ քանդակագործական արվեստը^[9]։ Սա հանգեցրել է մայաների համաժողովների շարքի անցկացմանը, որը հայտնի է որպես Պալենկեի կլոր սեղաններ, որոնք հանգեցրել են մայաների հետազոտության և հնագույն մայաների գրերի վիմագրական վերծանման ամենակարևոր բեկումներին։ Հանդիպումները սկսվել են 1973 թվականի դեկտեմբերին և ավարտվել 1993 թվականի հունիսին^[6]։ Կլոր սեղանի հանդիպումների նյութերից ընդհանուր առմամբ 10-ը հրատարակվել են առանձին հատորով^[9]։

Մերլը նաև հայտնի է Չիչեն Իցայում երկարատև աշխատանքով։ Այստեղ նույնպես նա ստեղծել է մի մեծ, ընդգրկող զեկույց՝ տեղանքի բոլոր քանդակների մասին^[10]։ Նա ոչ միայն արձանագրել է հիերոգլիֆային և պատկերագրական արձանագրությունները, այլև դրանք մեկնաբանել է հեղինակների աչքերով։ Սա ցույց է տվել նրա եզակի կարողությունները որպես նկարիչ, այլ ոչ թե ֆորմալ կրթություն ստացած հնագետ^[10]։

1982 թվականին Մերլը հիմնել է Մինչկոլումբիական մշակույթի ինստիտուտը, որը հրատարակում է PARI Journal-ը^[6]։ Այս շահույթ չհետապնդող կազմակերպությունն աջակցել է մեզոամերիկյան արվեստի, էպիգրաֆիայի և պատկերագրության հետազոտություններին և ֆինանսավորել հնագիտական պեղումները Պալենկում Cross Group նախագծի շրջանակներում^[6]։

2004 թվականին Ռոբերտսոնը ստացել է Orden del Pop մրցանակ Գվատեմալայի Popol Vuh թանգարանից՝ ի նշան մայաների հուշարձանների մանրամասն փաստաթղթավորման և հիերոգլիֆային գրության իր տասնամյակների աշխատանքի՝ մայաների մշակութային ժառանգությունը պահպանելու գործում^[11]։ Այս Անթրոպոլոգիայի և Պատմության Ազգային Ինստիտուտը (INAH) նաև Մերլին է հանձնել Ացտեկների արծվի շքանշան^[12] և նրան շնորհել Պալենկեի կլոր սեղանների պատվավոր նախագահի կոչում, որոնք շարունակվում են առ այսօր^[6]։