Մարսիա Ֆրիդման

Մարսիա Ֆրիդմանը ծնվել է 1938 թվականի մայիսի 17-ին Նյու Ջերսի նահանգի Նյուարկ քաղաքում՝ հրեական ընտանիքում։ Ֆրիդմանը Բենինգթոն քոլեջից ստանում է արվեստի բակալավրի կոչում, իսկ Նյու Յորքի համալսարանից՝ մագիստրոսի կոչում։ 1960-1967 թվականներին ակտիվ է եղել սևամորթների իրավունքների համար պայքարի շարժմանը։ 1969 թվականին ներգաղթել է Իսրայել և շուտով զբաղվել ակտիվիզմով և քաղաքականությամբ։ Ֆրիդմանը հայտնի դարձավ հղիության արհեստական ընդհատման մասին օրենքները փոփոխելու և սևամորթների իրավունքների համար պայքարի շարժման մասին մարդկանց իրազեկվածությունը բարձրացնելու ցանկությամբ։

1973 թվականին ֆեմինիստական շարժումը որոշեց աջակցել Շուլամիտ Ալոնիի Ratz-ին (Քաղաքացիական իրավունքների շարժում), և Ֆրիդմանին տրվեց երրորդ տեղը Ratz-ի ցուցակում։ Նա գրավեց Շուլամիտ Ալոնիի ուշադրությունը՝ հիմնվելով շարժման հանդեպ իր կրքի, նվիրվածության և խանդավառության վրա^[4]։ Ալոնին խնդրել է Ֆրիդմանին լինել կուսակցության երրորդ անդամը^[4]։ 1973 թվականին Իսրայելի օրենսդիր ընտրություններում կուսակցությունը շահեց երեք մանդատ, իսկ Ֆրիդմանը դարձավ Քնեսեթի անդամ ։ Շուտով Ratz-ը միաձուլվեց Յաադ-Քաղաքացիական իրավունքների շարժմանը, սակայն Ֆրիդմանը և Արյե Էլիավը առանձնացան՝ ստեղծելով Սոցիալ-դեմոկրատական խմբակցությունը (հետագայում վերանվանվեց Անկախ սոցիալիստական խմբակցություն)։ Ֆրիդմանը Քնեսեթում է եղել 1974-1977 թվականներին^[5]։ Նա դարձավ գեյերի իրավունքների շարժումների ուժեղ պաշտպան, այն բանից հետո, երբ իր դուստրը սկսեց մեկուսանալ նրանից, երբ իմացավ որ վերջինս լեսբուհի է^[5]։

1977 թվականի ընտրություններից առաջ Ֆրիդմանը ստեղծեց Կանանց կուսակցությունը^[6], թեև նա չէր առաջադրվել որպես թեկնածու։ Կուսակցությունը չկարողացավ հաղթահարել 1%-ի ընտրական շեմը, թեև նրան հաջողվեց հասարակության աջակցությունը ներգրավել կանանց խնդիրների նկատմամբ։ Քնեսեթի անդամ լինելով՝ Ֆրիդմանը անկեղծորեն խոսում էր կանանց խնդիրների մասին և հանրության ուշադրությանն էր ներկայացնում այն հարցերը, որոնք երբեք հրապարակայնորեն չէին քննարկվել Իսրայելում, ներառյալ ընտանեկան բռնությունը, կրծքի քաղցկեղը, բռնաբարությունը, ինցեստը և դեռահասների մարմնավաճառությունը ։ Բացի այդ, Ֆրիդմանը ավելի ու ավելի էր ներգրավվում պաղեստինցիների հետ խաղաղության մասին քննարկումներին^[7]։ Այնուամենայնիվ, 2015 թվականին Ամերիկայի հրեական խաղաղության արխիվին տված իր հարցազրույցում նա հայտարարեց, որ «քանի որ ես Քնեսեթի անդամ էի, ներքաշված էի նրա մեջ, ինչը ես կանվանեի արտաքին քաղաքական խնդիր, և այս ամենը բոլորովին պատահական և չպլանավորված էր» (Պաղեստինի հակամարտությունում իր ներգրավվածության մասին)^[7]։ Ֆրիդմանը Պաղեստինի անկախ պետության ստեղծման վաղ կողմնակիցն էր։ Նա ներգրավված էր Պաղեստինի ազատագրման կազմակերպության հետ հաղորդակցության մեջ և աջակցում էր այն բանին, ինչն այժմ հայտնի է որպես երկու պետությունների լուծում՝ երկու պետություն երկու ժողովրդի համար^[7]։ Ֆրիդմանը օգնեց Իսրայելում ստեղծել շահերի պաշտպանության և աջակցության ցանց կանանց համար։ Նա Բարբարա Սվերսկիի և մյուսների հետ միասին եղել է Իսրայելում ծեծված կանանց համար առաջին ապաստանի համահիմնադիրը, որը հիմնադրվել է 1977 թվականին Հայֆայում։ 1981 թվականին Ֆրիդմանը թողեց Իսրայելը և վերադարձավ Միացյալ Նահանգներ։ Նա կրկին ապրել է Իսրայելում 1997-ից 2002 թվականներին և հիմնել է Սովորող կանանց համայնքը, որը կրթություն է տալիս կանանց ուսումնասիրությունների և համակարգչային գրագիտության ոլորտում^[8][9][10]։

1980 թվականին Ֆրիդմանը Կանանց ուսումնասիրությունների տեղեկագրի համար հոդված է գրել՝ «Ֆեմինիստական հրատարակություն Իսրայելում» վերնագրով։ Նա խոսում էր տարբեր գրախանութների մասին, որտեղ կան ֆեմինիստական գրքեր եբրայերենով, և վեց հրատարակիչների մասին, որոնք թույլ են տալիս ֆեմինիստական ստեղծագործությունների հրատարակումը։ Նաև խոսեց այն մասին, թե ֆեմինիզմի մասին ի սկզբանե եբրայերեն գրքեր են գրվել, և ֆեմինիստական գրվածքներ տպագրելու համար նվազագույն ջանքեր են գործադրվել^[11]։

Ֆրիդմանը գրել է հուշեր՝ «Աքսիր ավետյաց երկրում» վերնագրով, որոնք նվիրված էին իր հորը։ Գրքի այդ էջում նշել է. «ում օրինակին ես հիմնականում հետևել եմ»։ Նա նաև բազմաթիվ հոդվածների և գրախոսությունների հեղինակ էր^[12]։

Ֆրիդմանը Բրիթ Ցեդեկ վ'Շալոմի հիմնադիր նախագահն էր^[13][14]։ Դա մի իսրայելամետ և խաղաղության կողմնակից կազմակերպություն էր, որը 2010 թվականին միավորվեց Ջ Սթրիթին^[15][16]։ Ֆրիդմանը նաև եղել է Սան Ֆրանցիսկոյի հրեական ֆիլմերի փառատոնի նախկին նախագահը^[13]։

1961 թվականին Ֆրիդմանն ամուսնացել էր Բիլ Ֆրիդմանի հետ։ Ամուսնությունն ավարտվեց 1975 թվականին։ Նրանք ունեին մեկ դուստր։ Ֆրիդմանը մահացել է 2021 թվականի սեպտեմբերի 21-ին 83 տարեկան հասակում^[17][18][19]։ 2021 թվականի դրությամբ նա մնում է միակ բացահայտ լեսբուհին, ով եղել է Քնեսեթում^[18]։

• Amann, Paula (2001 թ․ մարտի 23). «Women's studies degree program taking shape at Tel Aviv University». J. The Jewish News of Northern California. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 15-ին.
• Brozman, Suzi (2005 թ․ հոկտեմբերի 20). «15 Minutes with Marcia Freedman». The Atlanta Jewish Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 15-ին.
• Derfner, Larry (2002 թ․ հոկտեմբերի 11). «Openly gay Knesset member ripples the establishment». J. The Jewish News of Northern California. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 15-ին.
• Groves, Sharon (2002 թ․ սեպտեմբերի 22). «Interview with Marcia Freedman». Feminist Studies. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 15-ին.
• Irvine, Alex (2004 թ․ մարտի 12). «At Home and Abroad». The Portland Phoenix. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 15-ին.
• Kelley, Elaine (January–February 2005). «Brit Tzedek's Marcia Freedman Discusses Role of American Jewish Community». Washington Report on Middle East Affairs. էջեր 49, 51. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 15-ին.
• Scherr, Judith (2007 թ․ հունվարի 23). «Pro-Israel Peace Activist Speaks in Piedmont». Berkeley Daily Planet. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 15-ին.

• Մարսիա Ֆրիդմանի աշխատությունները, որոնք պահվում են Ռոբերտ Դ. Ֆարբերի համալսարանի արխիվների և Բրանդեյսի համալսարանի հատուկ հավաքածուների կողմից
• Թվային ցուցադրություն Մարսիա Ֆրիդմանի փաստաթղթերի վերաբերյալ, որոնք անցկացվում են Ռոբերտ Դ. Ֆարբերի համալսարանի արխիվների և Բրանդեյսի համալսարանի հատուկ հավաքածուների կողմից
• Brit Tzedek v'Shalom-ի ժառանգության կայքը
• Marcia Freedman Sinai Memorial մատուռի հուշահամալիր, Սան Ֆրանցիսկո