Մարիբոր

Մարիբոր
Քաղաք
	Մարիբոր
	սլովեն.՝ Maribor
Երկիր	Սլովենիա
Առաջին հիշատակում	1164
Այլ անվանումներ	Մարբուրգ ան դեր Դրաու
Մակերես	42,1 կմ²
ԲԾՄ	275 մ
Բնակչություն	▼96 302 մարդ (2022)
Ժամային գոտի	UTC+1, ամառը UTC+2
Հեռախոսային կոդ	02
Փոստային դասիչ	2000
Ավտոմոբիլային կոդ	MB
Պաշտոնական կայք	maribor.si
	Մարիբոր (Սլովենիա)
	Մարիբոր (Սլովենիա)
	Մարիբոր Վիքիպահեստում

Մարիբոր (սլովեն.՝ Maribor, գերմ.՝ Marburg an der Drau), մեծությամբ Սլովենիայի երկրորդ քաղաքը (քաղաքի բնակչությունը 2013 թվականի տվյալներով կազմում է 94,9 հազար մարդ)^[3]։ Մարիբորը գտնվում է երկրի հյուսիսարևմտյան մասում, Պոդրավսկա տարածաշրջանում, Դրավա գետի վրա, Պոգորե լեռան ստորոտում։ Քաղաքը համարվում է Ստորին Շտիրիյա պատմական շրջանի կենտրոնը։

Պատմություն

Մարկբուրխ ամրոցի առաջին հիշատակումը վերաբերում է 1164 թվականին։ 1254 թվականին Մարիբորը ստացել է քաղաքային իրավունքներ։ Հաբսբուրգների դինաստիայի հաստատումից հետո (1278) քաղաքը սկսեց արագ զարգանալ և դարձավ տարածաշրջանի կարևորագույն կենտրոններից մեկը։ 1532 և 1683 թվականներին Մարիբորը հաջողությամբ դիմացել է թուրքերի պաշարմանը։

Ի սկզբանե քաղաքը ենթարկվել է Շեկաուն եպիսկոպոսությանը, սակայն, 1859 թվականին սկսել է ենթարկվել Լավանտ եպիսկոպոսությանը, որն էլ 1962 թվականին ստացել է իր Մարիբորսկ եպիսկոպոսություն անվանումը։ 2006 թվականին Հռոմի Բենեդիկտոս XVI պապը քաղաքին շնորհեց արքեպիսկոպոսական կարգավիճակ։

Առաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ քաղաքի բնակչության 80 %-ը եղել են գերմանացիներ, 20 %-ը՝ սլովենացիներ։ Միևնույն ժամանակ տարածաշրջանի գյուղական բնակչությունը սլովենացիներ էին։ Պատերազմի ժամանակ Շտիրիյան և Կարինտիյան մեծ թվով սլովենացիների հայտարարել են Ավստրիական պետության թշնամիներ և զրկել պետական պաշտոններից։ Դա ուժեղացրել է քաղաքի սլովենացի և գերմանացի բնակչության անտագոնիզմը։ Ավստրո-Հունգարական կայսրության փլուզումից հետո Մարիբորը պահանջ է ներկայացրել Ավստրիական Հանրապետությանը և Հարավսլավիայի թագավորությանը։ 1919 թվականի հունվարի 27-ին Մարիբոր քաղաքը գերմանացիների կողմից սլովենացի Ռուդոլֆ Մայստերի ջոկատները գրոհի են ենթարկվել։ Արդյունքնում սպանվել է 13 մարդ և ավելի քան 60 հոգի վիրավորվել է։

Մարիբոր քաղաքը Հարավսլավիային միանալուց հետո բազմաթիվ գերմանացիներ լքել են՝ ներգաղթելով Ավստրիա։ Փակվել են գերմանական դպրոցները և կազմակերպությունները։ Այնուամենայնիվ, 1930-ական թվականներին Մարիբոր քաղաքի գերմանական բնակչության մասնաբաժինը կազմել է 25 %։

1941 թվականին Մարիբորը Շտիրիայի հետ միասին բռնակցվել է նացիստական Գերմանիային։ Նույն տարվա ապրիլին Մարիբոր է այցել Ադոլֆ Հիտլերը։ Քաղաքային ամրոցում նրա համար կազմակերպվել է ճոխ հյուրասիրություն։ Պատերազմի տարիներին քաղաքում գործում էին խոշոր ռազմական գործարաններ։ Քաղաքը բազմիցս ենթարկվել է դաշնակիցների ավիացիոն ռմբակոծությունների։ Պատերազմի ավարտից հետո գերմանացի բնակչության մնացած մասը արտաքսվել է երկրից։

Մարիբորի ազատագրումից հետո քաղաքը սկսել է արագ զարգանալ։ Արդյունքում քաղաքը դարձել է Սլովենիայի տրանսպորտային, արդյունաբերական և մշակութային կենտրոնը։ 1991 թվականին քաղաքը ճգնաժամ է ապրել, որի արդյունքում քաղաքի գործազրկության մակարդակը հասել է 25 %-ի։ Ներկայումս տնտեսական վիճակը զգալիորեն բարելավվել է՝ շնորհիվ փոքր և միջին ձեռնարկությունների զարգացման։

2012 թվականին Մարիբորը Պորտուգալիայի Գիմարայնշ քաղաքի հետ մեկտեղ ճանաչվել է Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաք։

Մարիբորը ճանաչվել է «Եվրոպայի երիտասարդական մայրաքաղաք 2013» մրցույթի հաղթող^[4]։

Բնակչություն

Բնակչության թվաքանակի դինամիկան^[5]

Բնակչության 1948-2022 թվականների վիճակագրություն

Տարի	Բնակչություն
1948	62 677 մարդ	^[2]
1953	70 815 մարդ	^[2]
1961	82 560 մարդ	^[2]
1971	96 895 մարդ	^[2]
1981	106 113 մարդ	^[2]
1991	103 961 մարդ	^[2]
1996	116 147 մարդ
2002	93 847 մարդ	^[2]
2008	93 584 մարդ	^[2]
2009	96 408 մարդ	^[2]
2010	95 787 մարդ	^[2]
2011	95 171 մարդ	^[2]
2012	94 984 մարդ	^[2]
2013	94 809 մարդ	^[2]
2014	95 586 մարդ	^[2]
2015	95 881 մարդ	^[2]
2016	95 589 մարդ	^[2]
2017	94 876 մարդ	^[2]
2018	94 642 մարդ	^[2]
2019	95 767 մարդ	^[2]
2020	96 211 մարդ	^[6]
2021	97 019 մարդ	^[2]
2022	96 302 մարդ	^[2]

Տեսարժան վայրեր

Գլխավոր զբոսաշրջային տեսարժան վայրերն են՝ Մարիբորի Սուրբ Հովհաննես Մկրտչի գոթական տաճարը (12-րդ դար), քաղաքապետարանի շենքը, որը կառուցվել է Վերածննդի ոճով և Մարիբորի 15-րդ դարի ամրոցը։ Քաղաքում գտնվում է Մարիբոր համալսարանը, որը կառուցվել է 1961 թվականին։ Գլխավոր հրապարակում կան շենքեր, որոնք կառուցված են բարոկկո ոճով՝ Սուրբ Ալոիզիա եկեղեցին, քաղաքապետարանը և Կույս Մարիամի արձանը^[7]։

Պագորե լեռան վրա ձմռանը զբաղվում են դահուկային սպորտով, որտեղ կառուցվել է դահուկամրցության ուղի։

Քաղաքում գտնվում է Սլովենիայի երկրորդ օդանավակայանը։

Կլիմա

Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Մարիբոր քաղաքի
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	տարին
բացարձակ առավելագույնը (°C)	−21,0	−20,2	−15,2	−5,1	−1,1	3,6	6,3	5,5	−1,0	−5,9	−12,7	−17,6	−21,0
միջին առավելագույնը (°C)	3,6	6,4	11,2	15,4	20,6	23,6	25,7	25,4	21,2	15,5	8,6	4,5	15,1
միջին ջերմաստիճանը (°C)	−0,3	1,7	5,8	10,1	15,1	18,2	20,1	19,6	15,4	10,1	4,4	0,8	10,1
միջին նվազագույնը (°C)	−3,6	−2,1	1,3	5,2	9,8	13,0	14,9	14,7	10,9	6,2	1,1	−2,2	5,8
բացարձակ նվազագույնը (°C)	17,4	21,5	26,0	28,0	30,9	34,7	35,8	36,8	31,4	27,2	21,5	20,7	36,8
տեղումների քանակը (մմ)	42	47	64	73	91	119	115	122	103	100	91	66	1034
Աղբյուր՝ 1