Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Համայնք Հայաստանի Հանրապետության համայնքներ, տեղական ինքնակառավարվող վարչատարածքային միավորներ Հայաստանում ։ Համայնքները ընդգրկում են մեկ կամ ավելի թվով բնակավայրեր։ Հայաստանի բոլոր բնակավայրերն առանձին կամ այլ բնակավայրի (բնակավայրերի) հետ ընդգրկված են համայնքների մեջ։ Երևան և Գյումրի քաղաքները նույնպես համայնք են։ Հայաuտանի Հանրապետությունում տեղական ինքնակառավարման իրականացումը կարգավորվում է ՀՀ Uահմանադրությամբ , որի 9-րդ գլխի 179-190 հոդվածներն ուղղակիորեն սահմանում են տեղական ինքնակառավարման հարցերը, «Տեղական ինքնակառավարման մասին» ՀՀ oրենքով, որը հիմնվում է Տեղական Ինքնակառավարման մասին Եվրոպական Խարտիայի վրա, այլ oրենքներով և իրավական ակտերով[1] ։
Մեկ բնակավայր ընդգրկող համայնքին տրվում է այդ բնակավայրի, երկու և ավելի բնակավայր ընդգրկող համայնքին՝ առավել բնակչություն ունեցող բնակավայրի անվանումը։ Մեկից ավելի բնակավայր ընդգրկող համայնքի վարչական կենտրոն համարվում է առավել բնակչություն ունեցող բնակավայրը։ Կան նաև բացառություններ, օրինակ՝ Նաիրի , Անի , Արաքս և այլ համայնքներ։ Հայաստանի Հանրապետությունում գոյություն ունեն նաև ազգային փոքրամասնություններով բնակեցված համայնքներ (Ֆիոլետովո , Վերին Դվին , Արզնի և այլն)։
Համայնքի սեփականությունը տնօրինելու, համայնքային հարցեր լուծելու համար ընտրվում են տեղական ինքնակառավարման մարմիններ (ՏԻՄ)` համայնքի ղեկավարներ և համայնքի ավագանիներ, որոնք օրենքով սահմանված կարգով ընտրվում են 5 տարի ժամկետով` ընդհանուր, հավասար, ուղղակի ընտրական իրավունքի հիման վրա` գաղտնի քվեարկությամբ։ Համայնքի ավագանու անդամների թիվը պայմանավորված է համայնքի բնակչության թվով և կարող է կազմել 5-65 հոգի[1] ։
Երբեմն հայերենում համայնք են անվանվում նաև հայկական տարբեր կազմակերպություններ (կրոնական համայնք, քաղաքային համայնք, հայկական համայնքները սփյուռքում և այլն)։ Հայկական համայնքներ կան Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում , Ռուսաստանում , Իրանում , Ֆրասնիայում և այլուր։
Պատմություն Հայաստանի համայնքներըՀայաստանի Սահմանադրության ընդունումից հետո (1995 թվականի հուլիսի 5 ) Հայաստանի հանրային կառավարման համակարգում պետական կառավարմանը զուգահեռ ստեղծվեց տեղական ինքնակառավարման համակարգը[1] ։ Համայնքները կազմավորվել են դեռևս 1995 թվականի դեկտեմբերին՝ ներառվելով մարզերի մեջ։ ՏԻՄ-երի առաջին ընտրություններն առաջին անգամ անց են կացվել 1996 թվականի նոյեմբերի 10 -ին[1] ։
Համաձայն ՀՀ Սահմանադրության և «Հայաստանի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանման մասին» ՀՀ օրենքի՝ Հայաստանի վարչատարածքային միավորներն են մարզերը և համայնքները։ Հայաստանը բաժանվեց թվով 10 մարզերի և 931 համայնքների։ Մայրաքաղաք Երևանին տրվեց մարզի կարգավիճակ։ Մարզերը բաժանվեցին քաղաքային և գյուղական համայնքների, իսկ Երևանը՝ թաղային համայնքների[1] ։ Ի սկզբանե Հայաստանում գոյություն ունեցող 931 համայնքից 871-ը գյուղական էին (1999 թվականի տվյալներով)։ Համայնքները իրենց գոյության ընթացքում պարբերաբար խոշորացվել են։
2015 -2022 թթ․ Հայաստանի Ազգային ժողովը իրականացրել է բարեփոխումներ, որոնց նպատակն էր համայնքների օպտիմիզացումը։ Բարեփոխումները անցել են 6 փուլերով․ 2015 թվականին՝ 1-ին փուլ (915-ից 896), 2016 թվականին՝ 2-րդ փուլ (896-ից 793), 2017 թվականին՝ 3-րդ փուլ (793-ից 502), 2020 թվականին՝ 4-րդ փուլ (502-ից 483), 2021 թվականին՝ 5-րդ փուլ (483-ից 79), 2022 թվականին՝ 6-րդ փուլ (79-ից 71)։ Ամենածավալուն գործընթացն իրականացվել է 2021 թվականին, երբ 441 համայնք միավորվել է՝ ստեղծելով 36 նոր վարչատարածքային միավոր[1] [2] ։
Այժմ Հայաստանում գործում է թվով 71 համայնք[2] ։ Դրանք բաշխված են 10 մարզերի միջև։ Նրանք ձևավորված են կա՛մ բնակավայրերի համախմբմամբ, կա՛մ ազգային կազմով։ Որոշ համայնքներ Հայաստանի Հանրապետությունում կրկնօրինակում են նախկին ՀԽՍՀ շրջանների զբաղեցրած տարածքները։ Այդպիսին է Կոտայքի մարզի Նաիրի համայնքը , որը ձևավորվել է նախկին Նաիրի շրջանի հիման վրա։
Արագածոտնի մարզ Արագածոտնի մարզում գործում է թվով 8 համայնք։ Դրանք են՝ Աշտարակ, Ապարան , Ալագյազ , Ծաղկահովիտ , Թալին, Արևուտ, Մեծաձոր, Շամիրամ ։ Շամիրամ համայնքը համարվում է ազգային փոքրամասնությամբ բնակեցված համայնք։ Շամիրամ գյուղում ապրում են եզդիներ և հայեր ։
Անվանում Զինանշան Մակերես (կմ2 ) Բնակչություն Համայնքի կենտրոն Բնակավայրեր Նշումներ Ծանոթագրություն Աշտարակ համայնք 656․98 25,107 Աշտարակ Ագարակ , Աղձք , Անտառուտ , Ավան , Արագածոտն , Արուճ , Արտաշավան , Բազմաղբյուր , Բյուրական , Դպրեվանք , Լեռնարոտ , Լուսաղբյուր , Խնուսիկ , Կարբի , Կարին , Կոշ , Ղազարավան , Մուղնի , Նիգատուն , Նոր Ամանոս , Նոր Եդեսիա , Նոր Երզնկա , Ոսկեհատ , Ոսկեվազ , Սաղմոսավան , Սասունիկ , Վերին Սասունիկ , Տեղեր , Ուշի , Ուջան , Փարպի , Օհանավան , Օշական , Օրգով [3] Ապարան համայնք 612․89 25,172 Ապարան Արագած , Արայի , Ափնա , Եղիպատրուշ , Երնջատափ , Թթուջուր , Լուսա , Ծաղկաշեն , Կայք , Հարթավան , Ձորագլուխ , Մելիք , Նիգավան , Շենավան , Շողակն , Չքնաղ , Ջրամբար , Սարալանջ , Վարդենիս , Վարդենուտ , Քուչակ [4] Ալագյազ համայնք 133.41 4,896 Ալագյազ Ավշեն , Կանիաշիր , Ճարճակիս , Միջնատուն , Միրաք , Շենկանի , Ջամշլու , Ռյա թազա , Սադունց , Սիփան [5] Ծաղկահովիտ համայնք 17․14 2,163 Ծաղկահովիտ Բերքառատ , Գեղադիր , Գեղաձոր , Գեղարոտ , Լեռնապար , Ծիլքար , Հնաբերդ , Նորաշեն , Վարդաբլուր [6] Թալին համայնք 948.75 38,060 Թալին Ագարակավան , Ակունք , Աշնակ , Արագածավան , Արտենի , Գառնահովիտ , Գետափ , Դաշտադեմ , Դավթաշեն , Դիան , Եղնիկ , Զարինջա , Զովասար , Թաթուլ , Իրինդ , Լուսակն Ծաղկասար , Կաթնաղբյուր , Կարմրաշեն , Կաքավաձոր , Հացաշեն , Ձորա , Մաստարա , Ներքին Բազմաբերդ , Ներքին Սասնաշեն , Նոր Արթիկ , Շղարշիկ , Ոսկեթաս , Պարտիզակ , Սուսեր , Վերին Բազմաբերդ , Վերին Սասնաշեն , Ցամաքասար [7] Արևուտ համայնք 144.35 631 Արևուտ Դդմասար , Թլիկ , Կանչ , Հակո , Սորիկ [8] Շամիրամ 9․15 1․500 Շամիրամ Ազգային փոքրամասնությամբ (եզդիներով ) բնակեցված համայնք Մեծաձոր համայնք 23.61 305 Մեծաձոր Օթևան Չշփոթել Մեծամոր համայնքի հետ [9]
Արարատի մարզ Արարատի մարզում գոյություն ունի 5 համայնք՝ Արտաշատ, Արարատ, Մասիս, Վեդի, Վերին Դվին ։ Վերջինս բնակեցված է ասորիներով ։
Անվանում Զինանշան Մակերես (կմ2 ) Բնակչություն Համայնքի կենտրոն Բնակավայրեր Նշումներ Ծանոթագրություն Արտաշատ համայնք 620․76 109․545 Արտաշատ Աբովյան , Ազատավան , Այգեզարդ , Այգեպատ , Այգեստան , Արաքսավան , Արևշատ , Բաղրամյան , Բարձրաշեն , Բերդիկ , Բերքանուշ , Բյուրավան , Բուրաստան , Գետազատ , Դալար , Դեղձուտ , Դիմիտրով , Դիտակ , Դվին , Լանջազատ , Կանաչուտ , Կաքավաբերդ , Հնաբերդ , Հովտաշեն , Մասիս , Մխչյան , Մրգանուշ , Մրգավան , Մրգավետ , Նարեկ , Նշավան , Նորաշեն , Շահումյան , Ոստան , Ջրաշեն , Վարդաշեն , Վերին Արտաշատ , Քաղցրաշեն [10] Արարատ համայնք 420․41 44․434 Արարատ Արարատ , Ավշար , Արմաշ , Երասխ , Զանգակատուն , Լանջառ , Նոյակերտ , Ուրցալանջ , Պարույր Սևակ , Սուրենավան , Վարդաշատ , Տիգրանաշեն [11] Մասիս համայնք 18․73 22․831 Մասիս Այնթապ , Ազատաշեն , Արբաթ , Արգավանդ , Արևաբույր , Գեղանիստ , Գետափնյա , Դաշտավան , Դարակերտ , Դարբնիկ , Զորակ , Խաչփառ , Հայանիստ , Հովտաշատ , Ղուկասավան , Մարմարաշեն , Նիզամի , Նոր Խարբերդ , Նոր Կյուրին , Նորաբաց , Նորամարգ , Ջրահովիտ , Ռանչպար , Սայաթ-Նովա , Սիս , Սիփանիկ [12] Վերին Դվին 12․34 2․300 Վերին Դվին Ազգային փոքրամասնությամբ (ասորիներով ) բնակեցված համայնք [13] Վեդիի համայնք 40․24 53․330 Վեդի Այգավան , Արալեզ , Գինեվետ , Գոռավան , Դաշտաքար , Եղեգնավան , Լանջանիստ , Լուսաշող , Լուսառատ , Նոր Կյանք , Նոր Ուղի , Շաղափ , Ոսկետափ , Սիսավան , Վանաշեն , Տափերական , Ուրցաձոր , Փոքր Վեդի [14]
Արմավիրի մարզ Արմավիրի մարզում համայնքների միավորումից հետո ձևավորվեց 8 համայնք՝ Արմավիր համայնք, Արաքս համայնք, Խոյ համայնք, Մեծամոր համայնք , Վաղարշապատ , Փարաքար համայնք , Ֆերիկ ։ Վերջինս բնակեցված է եզդիներով և հայերով, ինչի պետճառով չի մտնում Խոյ համայնքի կազմի մեջ և առանձին համայնք է։
Անվանում Զինանշան Մակերես (կմ2 ) Բնակչություն Համայնքի կենտրոն Բնակավայրեր Նշումներ Ծանոթագրություն Արմավիր համայնք 149.51 65.515 Արմավիր Այգեվան , Արաքս , Լենուղի , Լուկաշին , Խանջյան , Հացիկ , Մայիսյան , Մյասնիկյան , Նորավան , Սարդարապատ [15] Արաքս համայնք 123.38 27.934 Գայ Ակնաշեն , Ապագա , Առատաշեն , Արաքս , Արտիմետ , Գրիբոյեդով , Լուսա , Խորոնք , Հայկաշեն , Մեծամոր , Ջրառատ , Ջրարբի [16] Բաղրամյան համայնք 506.62 19.957 Բաղրամյան Արգինա , Արևադաշտ , Արտամետ , Բագարան , Դալարիկ , Երվանդաշատ , Լեռնագոգ , Կողբավան , Հուշակերտ , Շենիկ ,Վանանդ , Տալվորիկ , Քարակերտ [17] Խոյ համայնք 111.81 31.031 Գեղակերտ Աղավնատուն , Ամբերդ , Այգեշատ , Արագած , Արշալույս , Դաշտ , Դողս , Լեռնամերձ , Ծաղկալանջ , Ծաղկունք , Ծիածան , Հայթաղ , Հովտամեջ , Մոնթեավան , Մրգաստան , Շահումյան [18] Մեծամոր համայնք 32,62 78.682 Մեծամոր Ալաշկերտ , Ակնալիճ , Ամասիա , Այգեշատ , Արազափ , Արգավանդ , Արևիկ , Արմավիր , Արտաշար , Բամբակաշատ , Բերքաշատ , Գետաշեն , Եղեգնուտ , Երասխահուն , Զարթոնք , Հայկավան , Մարգարա , Մրգաշատ , Նալբանդյան , Նոր Արմավիր , Նոր Արտագերս , Նոր Կեսարիա , Նորապատ , Շենավան , Ջանֆիդա , Ջրաշեն , Վարդանաշեն , Տանձուտ , Տարոնիկ , Փշատավան Չշփոթել Մեծաձոր համայնքի հետ [19] Վաղարշապատ 26.70 45.232 Վաղարշապատ Ոսկեհատ [20] Փարաքար համայնք 59.91 28.740 Փարաքար Այգեկ , Արևաշատ , Բաղրամյան , Թաիրով , Մերձավան ․ Մուսալեռ , Նորակերտ , Պտղունք [21] Ֆերիկ 4․06 441 Ֆերիկ Ազգային փոքրամասնությամբ (եզդիներով ) բնակեցված համայնք [22]
Գեղարքունիքի մարզ Հայաստանի մակերեսով ամենամեծ մարզը՝ Գեղարքունիքի մարզը , բաժանված է 5 համայնքների։ Սևան , Գավառ , Մարտունի, Վարդենիս , Ճամբարակ համայնքները հանդիսանում են Գեղարքունիքի համայնքները։ Մարզում ներառված էր նաև խոշորացված Գեղամասար համայնքը , որը հետագայում միացվել է Վարդենիս համայնքին ։
Անվանում Զինանշան Մակերես (կմ2 ) Բնակչություն Համայնքի կենտրոն Բնակավայրեր Նշումներ Ծանոթագրություն Գավառ համայնք 668.34 29.146 Գավառ Բերդկունք , Գանձակ , Գեղարքունիք , Լանջաղբյուր , Լճափ , Ծաղկաշեն , Ծովազարդ , Կարմիր , Հայրավանք , Նորատուս ․ Սարուխան [23] Ճամբարակ համայնք 417.65 11.993 Ճամբարակ Աղբերք , Այգուտ , Անտառամեջ , Արծվաշեն , Արտանիշ , Բարեպատ , Գետիկ , Դպրաբակ , Դրախտիկ , Թթուջուր , Ծափաթաղ , Կալավան , Ձորավանք , Ճապկուտ , Մարտունի , Շողակաթ , Ջիլ , Վահան [24] Մարտունի համայնք 1127.12 89.207 Մարտունի Աստղաձոր , Արծվանիստ , Գեղհովիտ , Երանոս , Զոլաքար , Լեռնակերտ , Լիճք , Ծակքար , Ծովասար , Ծովինար , Ձորա , Մադինա , Ներքին Գետաշեն , Նշխարք , Վաղաշեն , Վարդաձոր , Վարդենիկ , Վերին Գետաշեն Տարածքային առումով Հայաստանի ամենամեծ համայնքն է [25] Սևան համայնք 319.54 43.947 Սևան Գագարին , Գեղամավան , Դդմաշեն , Զովաբեր , Լճաշեն , Ծաղկունք , Ծովագյուղ , Նորաշեն , Չկալովկա , Սեմյոնովկա , Վարսեր [26] Վարդենիս համայնք 1213.01 39․162 Վարդենիս Ազատ , Ախպրաձոր , Ակունք , Այրք , Ավազան , Արեգունի , Արփունք , Գեղամաբակ , Գեղամասար , Գեղաքար , Դարանակ , Զառիվեր, Լճավան , Լուսակունք , Խաչաղբյուր , Ծովակ , Կախակն , Կարճաղբյուր , Կութ , Կուտական , Մաքենիս , Մեծ Մասրիկ , Ներքին Շորժա , Նորաբակ , Նորակերտ , Շատջրեք , Շատվան , Ջաղացաձոր , Սոթք , Վանեվան , Վերին Շորժա , Տորֆավան , Տրետուք , Փամբակ , Փոքր Մասրիկ [27]
Լոռվա մարզ Լոռվա մարզը , Կոտայքի մարզի հետ զուգահեռ, ամենաշատ համայնքներ ունեցող մարզն է։ Այստեղ կա 11 համայնք՝ Ալավերդի , Գյուլագարակ , Թումանյան , Փամբակ , Լերմոնտովո , Ֆիոլետովո , Վանաձոր , Սպիտակ , Ստեփանավան , Տաշիր , Լոռի Բերդ ։
Անվանում Զինանշան Մակերես (կմ2 ) Բնակչություն Համայնքի կենտրոն Բնակավայրեր Նշումներ Ծանոթագրություն Վանաձոր համայնք 25.11 76․500 Վանաձոր Գուգարք , Դարպաս , Շահումյան [28] Ալավերդի համայնք 295,13 40.365 Ալավերդի Ախթալա , Ակներ , Ամոջ , Այգեհատ , Առողջարանին կից գյուղ, Արդվի , Արևածագ , Աքորի , Բենդիկ , Թեղուտ , Ծաթեր , Ծաղկաշատ , Կաճաճկուտ , Կարմիր Աղեկ , Հագվի , Հաղպատ , Ճոճկան , Մեծ Այրում , Մղարթ , Նեղոց , Շամլուղ , Շնող , Ջիլիզա , Փոքր Այրում , Քարկոփ , Օձուն [29] Գյուլագարակ համայնք 199․71 8․853 Գյուլագարակ Ամրակից , Գարգառ , Կուրթան , Հոբարձի , Պուշկինո , Վարդաբլուր [30] Թումանյան համայնք 382․43 6․727 Թումանյան Աթան , Ահնիձոր , Դսեղ , Լորուտ , Մարց , Շամուտ , Չկալով , Քարինջ , Քոբայր [31] Փամբակ համայնք Փամբակ Ազնվաձոր , Անտառամուտ , Արջուտ , Բազում , Գուշար , Դեբեդ , Եղեգնուտ , Ժամատուն , Լեռնապատ , Լեռնաջուր , Ծաղկոց , Մարգահովիտ , Ձորագետ , Ձորա , Վահագնաձոր , Վահագնի , Քարաբերդ [32] Սպիտակ համայնք 615.31 43.460 Սպիտակ Արջհովիտ , Արևաշող , Գեղասար , Գոգարան , Լեռնանցք , Լեռնավան , Լուսաղբյուր , Խնկոյան , Ծաղկաբեր , Կաթնաջուր , Հարթա , Մեծ Պարնի , Նոր Խաչակապ , Շենավան , Շիրակամուտ , Ջրաշեն , Սարալանջ , Սարահարթ , Սարամեջ , Քարաձոր [33] Ստեփանավան համայնք 59.07 20․527 Ստեփանավան Արմանիս , Կաթնաղբյուր , Ուրասար [34] Տաշիր համայնք 403․59 15․865 Տաշիր Ապավեն , Արծնի , Բլագոդարնոյե , Գետավան , Գոգավան , Դաշտադեմ , Լեռնահովիտ , Կաթնառատ , Կրուգլայա շիշկա , Ձյունաշող , Ձորամուտ , Մեդովկա , Մեծավան , Մեղվահովիտ , Միխայելովկա , Նովոսելցովո , Նորամուտ , Նորաշեն , Պաղաղբյուր , Պետրովկա , Պրիվոլնոյե , Սարատովկա , Սարչապետ [35] Լոռի Բերդ համայնք 170.41 5.369 Լոռի Բերդ Ագարակ , Բովաձոր , Լեջան , Կողես , Հովնանաձոր , Յաղդան , Սվերդլով , Ուռուտ [36] Լերմոնտովո համայնք 25․63 880 Լերմոնտովո Անտառաշեն Ազգային փոքրամասնությամբ (ռուսներով /մոլոկաններով ) բնակեցված համայնք [37] Ֆիոլետովո համայնք 44․30 1․271 Ֆիոլետովո Ազգային փոքրամասնությամբ (ռուսներով /մոլոկաններով ) բնակեցված համայնք [38]
Կոտայքի մարզ Հայաստանի Կոտայքի մարզում ներառված է 11 համայնք․ Աբովյան, Ակունք , Արզնի , Բյուրեղավան , Գառնի, Հրազդան, Նաիրի , Ծաղկաձոր, Նոր Հաճն, Չարենցավան , Ջրվեժ ։ Արզնի համայնքը բնակեցված է ասորիներով և համարվում է ազգային փոքրամասնությամբ բնակեցված համայնք։
Անվանում Զինանշան Մակերես (կմ2 ) Բնակչություն Համայնքի կենտրոն Բնակավայրեր Նշումներ Ծանոթագրություն Հրազդան համայնք 278․71 66․582 Հրազդան Լեռնանիստ , Ջրառատ , Սոլակ , Քաղսի [39] Աբովյան համայնք 173.82 89․145 Աբովյան Առինջ , Արամուս , Բալահովիտ , Գեղաշեն , Գետարգել , Կաթնաղբյուր , Կամարիս , Մայակովսկի , Պտղնի , Վերին Պտղնի [40] Ակունք համայնք 302․84 9․922 Ակունք Զառ , Զովաշեն , Կապուտան , Կոտայք , Հատիս , Նոր Գյուղ , Սևաբերդ Բյուրեղավան համայնք 24,52 12․229 Բյուրեղավան Ջրաբեր , Նուռնուս [41] Գառնի համայնք 58․75 13․058 Գառնի Գեղադիր , Գեղարդ , Գողթ , Հացավան , Ողջաբերդ [42] [43] Նաիրի համայնք 272.59 25․708 Եղվարդ Արագյուղ , Բուժական , Զովունի , Զորավան , Պռոշյան , Սարալանջ , Քասախ [44] Ծաղկաձոր համայնք 395․36 7․240 Ծաղկաձոր Աղավնաձոր , Արտավազ , Գոռգոչ , Հանքավան , Մարմարիկ , Մեղրաձոր , Փյունիկ [45] Նոր Հաճն համայնք 98.02 31․888 Նոր Հաճն Արգել , Գետամեջ , Թեղենիք , Մրգաշեն , Նոր Արտամետ , Նոր Գեղի , Քանաքեռավան , Քարաշամբ [46] Չարենցավան համայնք 24․525 39․494 Չարենցավան Ալափարս , Արզական , Բջնի , Կարենիս , Ֆանտան [47] Ջրվեժ համայնք 54․90 10․670 Ջրվեժ Զովք , Ձորաղբյուր [48] Արզնի համայնք 18․07 3․004 Արզնի Ազգային փոքրամասնությամբ (ասորիներով ) բնակեցված համայնք [49]
Շիրակի մարզ Շիրակի մարզի համայնքները թվով 6-ն են՝ Աշոցք , Ամասիա, Գյումրի , Ախուրյան , Անի , Արթիկ։
Անվանում Զինանշան Մակերես (կմ2 ) Բնակչություն Համայնքի կենտրոն Բնակավայրեր Նշումներ Ծանոթագրություն Գյումրի 36.26 118․600 Գյումրի [50] Ախուրյան համայնք 558․89 44․950 Ախուրյան Ազատան , Ախուրիկ , Ախուրյան կայարանի գյուղ , Այգաբաց , Առափի , Արևիկ , Բայանդուր , Բասեն , Բենիամին , Գետք , Երազգավորս , Լեռնուտ , Կամո , Կապս , Կառնուտ , Կարմրաքար , Կրաշեն , Հայկավան , Հացիկ , Հացիկավան , Հովիտ , Հովունի , Ղարիբջանյան , Մայիսյան , Մարմաշեն , Մեծ Սարիար , Շիրակ , Ոսկեհասկ , Ջաջուռ , Ջաջուռավան , Ջրառատ , Վահրամաբերդ , Փոքրաշեն , Քեթի [51] Ամասիա համայնք 201․87 8․765 Ամասիա Ալվար , Աղվորիկ , Արավետ , Արդենիս , Արեգնադեմ , Բանդիվան , Բերդաշեն , Բյուրակն , Գառնառիճ , Գտաշեն , Դարիկ , Եղնաջուր , Երիզակ , Զարիշատ , Զորակերտ , Լորասար , Ծաղկուտ , Կամխուտ , Հողմիկ , Հովտուն , Մեղրաշատ , Շաղիկ , Ողջի , Պաղակն , Ջրաձոր [52] Անի համայնք 444․54 22․986 Մարալիկ Աղին , Անիավան , Անիպեմզա , Բագրավան , Բարձրաշեն , Գուսանագյուղ , Իսահակյան , Լանջիկ , Լուսաղբյուր , Հայկաձոր , Ձիթհանքով , Ձորակապ , Շիրակավան , Նորշեն , Ջրափի , Սառնաղբյուր , Սարակապ , Քարաբերդ [53] Աշոցք համայնք 558.62 10․703 Աշոցք Արփենի , Բաշգյուղ , Բավրա , Գոգհովիտ , Զույգաղբյուր , Թավշուտ , Թորոսգյուղ , Լեռնագյուղ , Կարմրավան , Կաքավասար , Կրասար , Հարթաշեն , Ձորաշեն , Ղազանչի , Մեծ Սեպասար , Մուսայելյան , Սալուտ , Սարագյուղ , Սարապատ , Սիզավետ , Վարդաղբյուր ,Ցողամարգ , Փոքր Սարիար , Փոքր Սեպասար [54] Արթիկ համայնք 415․69 52․263 Արթիկ Անուշավան , Արևշատ , Գեղանիստ , Գետափ , Լեռնակերտ , Լուսակերտ , Հայկասար , Հայրենյաց , Հառիճ , Հոռոմ , Հովտաշեն , Մեծ Մանթաշ , Մեղրաշեն , Նահապետավան , Նոր Կյանք , Պեմզաշեն , Սարալանջ , Սարատակ , Սպանդարյան , Վարդաքար , Տուֆաշեն , Փանիկ , Փոքր Մանթաշ [55]
Սյունիքի մարզ Սյունիքի մարզում գոյություն ունի 7 համայնք՝ Սիսիան , Գորիս , Տեղ , Տաթև , Կապան , Քաջարան , Մեղրի ։
Անվանում Զինանշան Մակերես (կմ2 ) Բնակչություն Համայնքի կենտրոն Բնակավայրեր Նշումներ Ծանոթագրություն Կապան համայնք 799․81 43․937 Կապան Ագարակ , Աղվանի , Աճանան , Անտառաշատ , Առաջաձոր , Արծվանիկ , Բարգուշատ , Գեղանուշ , Գոմարան , Դավիթ Բեկ , Դիցմայրի , Եղեգ , Եղվարդ , Ըրկենանց , Խդրանց , Խորձոր , Ծավ , Կաղնուտ , Ձորաստան , Ճակատեն , Ներքին Խոտանան , Ներքին Հանդ , Նորաշենիկ , Շիկահող , Շիշկերտ , Շրվենանց , Չափնի , Սզնակ , Սյունիք , Սրաշեն , Սևաքար , Վանեք , Վարդավանք , Վերին Խոտանան , Տանձավեր , Տավրուս , Ուժանիս , Օխտար [56] Գորիս համայնք 336․04 29․540 Գորիս Ակներ , Աղբուլաղ , Բարձրավան , Խնձորեսկ , Հարթաշեն , Ձորակ , Ներքին Խնձորեսկ , Շուռնուխ , Որոտան , Վանանդ , Վերիշեն , Քարահունջ Մեղրի համայնք 740.05 11․769 Մեղրի Ագարակ , Ալվանք , Այգեձոր , Գուդեմնիս , Թխկուտ , Լեհվազ , Լիճք , Կարճևան , Կուրիս , Նռնաձոր , Շվանիձոր , Վահրավար , Վարդանիձոր , Տաշտուն Սիսիան համայնք 1723․04 32․274 Սիսիան Ախլաթյան , Աղիտու , Անգեղակոթ , Աշոտավան , Արևիս , Բալաք , Բնունիս , Բռնակոթ , Գետաթաղ , Գորայք , Դաստակերտ , Դարբաս , Թանահատ , Թասիկ , Իշխանասար , Լծեն , Լոր , Ծղուկ , Հացավան , Մուցք , Նժդեհ , Նորավան , Շաղատ , Շամբ , Շաքի , Շենաթաղ , Որոտնավան , Ույծ , Սալվարդ , Սառնակունք , Սպանդարյան , Վաղատին , Տոլորս , Տորունիք , Ցղունի [57] Տաթև համայնք 263,59 6․251 Տաթև Շինուհայր , Հալիձոր , Հարժիս , Սվարանց , Խոտ , Տանձատափ , Քաշունի [58] Տեղ համայնք 157,31 5․543 Տեղ Արավուս , Խնածախ , Խոզնավար , Կոռնիձոր , Վաղատուր , Քարաշեն [59] Քաջարան համայնք 579․27 8․233 Քաջարան Անդոկավան , Աջաբաջ , Բաբիկավան, Գեղավանք , Գեղի , Գետիշեն , Լեռնաձոր , Կաթնառատ , Կավճուտ , Կարդ , Կիցք , Ձագիկավան , Ներքին Գիրաթաղ , Նոր Աստղաբերդ , Ոչեթի , Վերին Գեղավանք , Վերին Գիրաթաղ , Փուխրուտ , Քաջարանց , Քարուտ [60]
Վայոց ձորի մարզ Վայոց ձորի մարզը բաղկացած է 5 համայնքներից՝ Արենի , Եղեգնաձոր, Վայք , Ջերմուկ , Եղեգիս ։
Անվանում Զինանշան Մակերես (կմ2 ) Բնակչություն Համայնքի կենտրոն Բնակավայրեր Նշումներ Ծանոթագրություն Եղեգնաձոր համայնք 460․92 20․480 Եղեգնաձոր Գետափ , Գլաձոր , Մալիշկա , Վերնաշեն [61] Արենի համայնք 437.85 11․412 Արենի Ագարակաձոր , Աղավնաձոր , Արփի , Ամաղու , Գնիշիկ , Ելփին , Խաչիկ , Մոզրով , Չիվա , Ռինդ [62] Եղեգիս համայնք 479,63 6․431 Եղեգիս Աղնջաձոր , Արատես , Արտաբույնք , Գետիկվանք , Գողթանիկ , Շատին , Թառաթումբ , Կալասար , Հերմոն , Հորբատեղ , Հորս , Սալլի , Սևաժայռ , Վարդահովիտ , Քարագլուխ [63] Վայք համայնք 610.18 8․896 Վայք Ազատեկ , Ախտա , Արին , Արտավան , Բարձրունի , Գոմք , Զառիթափ , Զեդեա , Խնձորուտ , Կապույտ , Կարմրաշեն , Հերհեր , Հորադիս , Մարտիրոս , Նոր Ազնաբերդ , Սարավան , Սերս , Ուղեձոր , Փոռ [64] Ջերմուկ համայնք 505.81 9372 Ջերմուկ Գնդեվազ , Կեչուտ [65]
Տավուշի մարզ Տավուշի մարզը թվով ամենաքիչ համայնքներով մարզն է։ Այստեղ են գտնվում Նոյեմբերյանի, Իջևանի, Բերդի և Դիլիջանի համայնքները։
Անվանում Զինանշան Մակերես (կմ2 ) Բնակչություն Համայնքի կենտրոն Բնակավայրեր Նշումներ Ծանոթագրություն Իջևան համայնք 941.63 47․337 Իջևան Ազատամուտ , Ակնաղբյուր , Աճարկուտ , Այգեհովիտ , Աչաջուր , Բերքաբեր , Գանձաքար , Գետահովիտ , Դիտավան , Ենոքավան , Լուսահովիտ , Լուսաձոր , Խաշթառակ , Ծաղկավան , Կայան , Կիրանց , Սարիգյուղ , Սևքար , Վազաշեն [66] Բերդ համայնք 78․528 31․695 Բերդ Այգեձոր , Այգեպար , Արծվաբերդ , Իծաքար , Վերին Ծաղկավան , Մովսես , Նավուր , Ներքին Կարմիրաղբյուր , Նորաշեն , Չինարի , Չինչին , Չորաթան , Պառավաքար , Վարագավան , Վերին Կարմիր աղբյուր , Տավուշ [67] Դիլիջան համայնք 625.25 26․701 Դիլիջան Հաղարծին , Թեղուտ , Գոշ , Աղավնավանք , Հովք , Խաչարձան , Ճերմակավան , Գեղատափ [68] Նոյեմբերյան համայնք 338․86 33․780 Նոյեմբերյան Այրում , Արճիս , Բագրատաշեն , Բաղանիս , Բարեկամավան , Բերդավան , Դեբեդավան , Դեղձավան , Դովեղ , Զորական , Լճկաձոր , Կոթի , Կողբ , Հաղթանակ , Ոսկեպար , Ոսկեվան , Պտղավան , Ջուջևան [69]
Տես նաև
Ծանոթագրություններ Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից , որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։