Իրվինգ Կապլանսկի
Իրվինգ Կապլանսկի (անգլ.՝ Irving Kaplansky, 22 մարտ, 1917 — 25 հունիս, 2006), կանադացի մաթեմատիկոս։
.svg){kind=small}
Կենսագրություն
Կապլանսկին ծնվել է Լեհաստանում՝ հրեական ընտանիքում։ Նրա ընտանիքը ներգաղթել է Կանադա[10][11]։ Հայրը՝ Սամուել Կապլանսկին, Լեհաստանում վերապատրաստվել է, իսկ մինչ Կանադա գաղթելը դարձել է դերձակ[12]։ Մայրը՝ Աննա Կապլանսկին, աշխատել է պարենային խանութում, իսկ հետագայում ղեկավարել է «Health Bread Bakeries» պարենմթերքի խանութների ցանցը[13][14]։ Իրվինգ Կապլանսկին սովորել է Տորոնտոյի համալսարանում։ 1938 թվականին ստացել է բակալավրի աստիճան, ինչպես նաև պետության կողմից տրամադրվող կրթաթոշակ՝ Հարվարդի համալսարանում սովորելու համար (այդ տարում առաջին անգամ շնորհվել է կրթաթոշակ)։ Իրվինգ Կապլանսկին 1940 թվականին Տորոնտոյում ստացել է մագիստրոսի աստիճան։
1941 թվականին Հարվարդի համալսարանում պաշտպանեց Ph.D. աստիճանի դիսերտացիան Սաուներս Մակլեյնի ղեկավարությամբ։ Մինչև 1944 թվականը Հարվարդի համալսարանում նա կատարեց ժամանակավոր պաշտոն, իսկ 1944 թվականին Մակլեյնի հետ միասին նա Կոլումբիական համալսարանում մասնակցեց զինվորական հետազոտության[10]։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո, 1945 թվականից մինչև 1984 թվականը, նա Չիկագոյի համալսարանում աշխատեց որպես պրոֆեսոր, 1962 թվականից 1967 թվականը գլխավորեց մաթեմատիկայի ֆակուլտետը։Իր ղեկավարությամբ այդ տարիներին Ph.D.աստիճան ստացան 55 մարդ։ 1984 թվականից 1992 թվականը նա եղավ Բերկլիի Մաթեմատիկական գիտությունների հետազոտական ինստիտուտի տնօրեն։ Նա տարբեր տարիներին ավելի շատ մասնակցություն ունեցավ Ամերիկյան մաթեմատիկական հասարակության աշխատանքներին, եղել է խմբագիր կամ խմբագրի օգնական, 1985—1986 տարիներին եղել է հասարակության պրեզիդենտ։ Նա եղել է նաև ԱՄՆ Ազգային գիտությունների ակադեմիայի և Ամերիկական արվեստի և գիտության անդամ, Լոնդոնի մաթեմատիկական հասարակության պատվավոր անդամ, 1989 թվականին պարգևատրվել է Ոճի մրցանակով։
Իրվինգ Կալանսկու մաթեմատիկական աշխատանքները հիմնականում նվիրված են հանրահաշվին՝ կոմուտատիվ և հոմոլոգիական հանրահաշվին, օղակի թեորիային, խմբի թեորիային և Լիի հանրահաշվին քառակուսային, теории քառակուսային ձև թեորիային և բարձր շարքերի ձևին[13]։ Նրա աշխատանքում նաև կարևոր է ֆունկցիոնալ անալիզի հանրահաշվական բանաձևումները[15], այդ ուղղությամբ նրա արդյունքներում հայտնի է Կապլանսկու խտության թեորեման։
Իրվինգ Կապլանսկու աղջիկը՝ Լյուսի Կապլանսկի (ծնվ. 1960), ամերիկյան ֆոլկ-երգչուհի[11]։ Երաժշտությունը՝ Իրվինգ Կապլանսկու հոբբին էր, նա նվագում էր դաշնամուր և ստեղծագործում տեքստեր, առավել հայտնի է «Երգ Պի թվի մասին»[16]։
Ընտրված աշխատանքներ
- Kaplansky, Irving. Commutative Rings. — University of Chicago Press, 1974. — (Lectures in Mathematics). — ISBN 0-226-42454-5
- Kaplansky, Irving. Infinite Abelian Groups. — University of Michigan Press (January, 1969. — 91 p. — ISBN 047208500X
- Kaplansky, Irving. An introduction to differential algebra. — Hermann, 1978. — 62 p. — ISBN 2705612513
- Kaplansky, Irving. Rings With A Polynomial Identity(անգլ.) // Bull. Amer. Math. Soc.. — 1948. — Vol. 54. — № 6. — С. 575-580.
- Kaplansky, Irving. Projective Modules(անգլ.) // Annals of Mathematics. — 1957. — Vol. 68. — № 2. — С. 372-377.==
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
- Jeremy Pearce. «Irving Kaplansky, 89, a Pioneer in Mathematical Exploration, Dies». The New York Times. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 5-ին.
- Fun with Mathematics: Some Thoughts from Seven Decades, видеозапись лекции Капланского.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իրվինգ Կապլանսկի» հոդվածին։ |