Իվան Բուլանկին
Իվան Նիկոլաևիչ Բուլանկին (ռուս.՝ Ива́н Никола́евич Була́нкин, փետրվարի 3, 1901, Tämte, Q25555313?, Svijazhskij County, Կազանի գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն - հոկտեմբերի 31, 1960, Խարկով, Խարկովի մարզ, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), խորհրդային գիտնական, կենսաքիմիկոս, պրոֆեսոր (1934), կենսաբանական գիտությունների դոկտոր (1939), Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիայի ակադեմիկոս (1951, թղթակից-անդամ 1939 թվականից); Խարկովի համալսարանի ռեկտոր (1945—1960), ՈՒԽՍՀ գիտության և տեխնիկայի վաստակավոր գործիչ (1951)[1][2][3][4][5][6][7]։
Իվան Բուլանկին | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | փետրվարի 3, 1901 Tämte, Q25555313?, Svijazhskij County, Կազանի գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | հոկտեմբերի 31, 1960 (59 տարեկան) Խարկով, Խարկովի մարզ, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ |
| Գերեզման | Խարկովի քաղաքային երկրորդ գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն |  ԽՍՀՄ |
| Մասնագիտություն | գիտնական |
| Հաստատություն(ներ) | Խարկովի ազգային համալսարան |
| Անդամակցություն | Ուկրաինայի գիտությունների ազգային ակադեմիա |
| Ալմա մատեր | Խարկովի ազգային համալսարան |
| Գիտական աստիճան | կենսաբանական գիտությունների դոկտոր |
| Տիրապետում է լեզուներին | ռուսերեն |
| Պարգևներ |   և  |
| Կուսակցություն | ԽՄԿԿ |
Կենսագրություն
Իվան Բուլանկինը ծնվել է 1901 թ. հունվարի 21-ին (փետրվարի 3-ին), Կազանի նահանգի Տեթիուշի վարչաշրջանի (այժմ՝ Կամսկ-Ուստինսկի շրջան) Թենկի գյուղում։
1911 թվականին Իվան Բուլանկինն ավարտել է գյուղական դպրոցը, իսկ 1920 թվականին՝ երկրորդ աստիճանի դպրոցը[4][5][7]։։
1921-1925 թվականներին սովորել է Խարկովի հանրային կրթության ինստիտուտի կենսաբանության ֆակուլտետում (ԽՀԿԻ)[4][5][7]։
1926-1929 թթ. Խարկովի Ժողովրդական կրթության ինստիտուտի կենդանաբանության գիտահետազոտական ամբիոնի համեմատական ֆիզիոլոգիայի ամբիոնի ասպիրանտ[5][7]։
1929-1931 թթ. եղել է ԽՀԿԻ համեմատական ֆիզիոլոգիայի ամբիոնի ասիստենտ, իսկ 1929 (1930) - 1931 թթ.՝ ինստիտուտի կենսաբանական ֆակուլտետի դեկան։
1930 թվականին Գ. Ֆ. Առնոլդի և Ալեքսանդր Նագորնիի հետ մասնակցել է Ուկրաինայի գիտահետազոտական կենդանաբանական ինստիտուտի Խարկովի մասնաճյուղի ստեղծմանը, որը 1933 թվականին վերակազմավորվել է Խարկովի պետական համալսարանի կենդանաբանության և կենսաբանության ինստիտուտի։ Մինչև 1941 թվականը աշխատել է որպես ընդհանուր ֆիզիոլոգիայի ոլորտի գիտաշխատող։
1931-1933 թթ.`Խարկովի մասնագիտական կրթության ինստիտուտի դոցենտ և, միևնույն ժամանակ, Ուկրաինայի Ժողովրդական կոմիսարիատի տեղեկատու[4][5][7]։
1933 թվականին Խարկովի պետական համալսարանի ֆիզիոլոգիայի ամբիոնի բազայի հիման վրա Իվան Նիկոլաևիչը ստեղծում է կենսաքիմիայի ինքնուրույն ամբիոն, որը ղեկավարում էր մինչև իր կյանքի վերջը[4][5][7]։
1933-1935 և 1937-1939 թվականներին՝ համալսարանի գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտոր[4][5][7]։
1934 թվականին Բուլանկինին շնորհվում է պրոֆեսորի գիտական կոչում[4][5][7]։
1936 թվականին, առանց ատենախոսության պաշտպանության, Բուլանկինը ստանում է կենսաբանական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան[4][5][7]։
1939 թվականի փետրվարին ընտրվել է Ուկրաինայի ԽՍՀ ԳԱ թղթակից-անդամ։ Նույն թվականի սեպտեմբերին նա ստացավ կենսաբանական գիտությունների դոկտորի աստիճան։
Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին Բուլանկինը տարհանվել է Տոմսկ։ Նա աշխատել է որպես պրոֆեսոր (1941 թվականից) և քիմիայի ֆակուլտետի դեկան, կոլոիդ քիմիայի ամբիոնի վարիչ (1942 թվականից), իսկ 1942 թվականից՝ Տոմսկի համալսարանի հետազոտությունների գծով պրոռեկտոր[5][7]։
1944 թվականին վերադառնում է Խարկովի համալսարան՝ որպես բիոքիմիայի ամբիոնի վարիչ և գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտոր[4][5][7]։
1945 թվականից մինչև իր կյանքի վերջը՝ Խարկովի համալսարանի ռեկտոր։ Ռեկտորի աշխատանքի առաջին տարիներին նա վերականգնել է Ազատության հրապարակի 4-րդ շենքը (նախկինում՝ նախագծերի պալատ) շենքը՝ այն վերակառուցելով համալսարանի կարիքների համար։ Նրա ռեկտորության ընթացքում համալսարանում բացվեց ռադիոֆիզիկական ֆակուլտետ, օտար լեզուների ֆակուլտետ, ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի ֆակուլտետի միջուկային ֆիզիկայի բաժին, որը 1962 թ. վերածվեց ֆիզիկայի և տեխնոլոգիական ֆակուլտետի, համակարգչային կենտրոնի և իզոտոպ լաբորատորիայի։
Իվան Նիկոլաևիչ Բուլանկինը վախճանվել է 1960 թվականի հոկտեմբերի 31-ին Խարկովում։
Գիտական գործունեություն
Իվան Նիկոլաևիչ Բուլանկինը հայտնի է սպիտակուցային քիմիայի, տարիքային և համեմատական կենսաքիմիայի բնագավառում կատարած աշխատանքով[1][4]։
Բուլանկինի գիտական հետաքրքրությունները կենտրոնացել են կոլոիդների ծերացման, կենսասինթեզի և օնտոգենեզի ընթացքում սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների փոխանակման և սպիտակուցների կառուցվածքի և ֆիզիկաքիմիական հատկությունների ուսումնասիրության վրա՝ դենատուրացիայի մեխանիզմների պարզման հետ կապված[5]։
Իվան Բուլանկինը հեղինակ է մի շարք մենագրությունների, դասագրքերի և ավելի քան 160 գիտական հրատարակությունների[5]։
Իվան Նիկոլաևիչը վերապատրաստել է տասնյակ կենսաքիմիկոսների, որոնցից շատերը դարձել են դոկտորներ և գիտությունների թեկնածուներ՝ շարունակելով իրենց ուսուցչի հետազոտությունները[4][5]։
Անձնական կյանք
Դուստրը - Նատալյա Իվանովնա Բուլանկինա, Խարկովի համալսարանի կենսաբանական ֆակուլտետի կենսաքիմիայի ամբիոնի դոցենտ, հոր մասին գրքի հեղինակ է. «Ակադեմիկոս Իվան Նիկոլաևիչ Բուլանկին 1901-1960» (2004)։
Պարգևներ և կոչումներ
Հիշողություն
2002 թ. փետրվարի 9-ին Խարկովի Գուդանովա փողոցում գտնվող թիվ 9/11 տան պատին, որտեղ ապրում էր և աշխատում էր ակադեմիկոս Իվան Բուլանկինը 1944-ից 1960 թվականներին՝ գիտնականի 100-ամյակի առթիվ բացվեց հուշատախտակ։
Նշումներ
Գրականություն
- Академик Иван Николаевич Буланкин. 1901-1960 / Харьковский национальный ун- т им. В.Н.Каразина / В.А. Бондаренко (науч.ред.), Н.И. Буланкина (сост.), С.И. Посохов (науч.ред.). — Харьков: Автоэнергия, 2004. — 352 с. — ISBN 966-8307-00-3
- Буланкін Іван Миколайович: [Біогр. довідка] // Український Радянський Енциклопедичний Словник. — Київ, 1986. — Т. 1. — С. 229.
- Иван Николаевич Буланкин: биобиблиографический указатель литературы / МВ ССО УССР, Харьковский ордена Трудового Красного Знамени и ордена Дружбы народов Государственный университет им. А. М. Горького, Центральная научая библиотека; сост. М. Г. Швалб; науч. ред. Е. В. Парина. — Харьков: ХГУ, 1982. — 31 с. — (Биобиблиографические указатели литературы об ученых ХГУ; вып. 5).