Աննա Դալլաս Դադլի

Էննի Ուիլիս Դալլասը ծնվել է 1876 թվականին Թենեսի նահանգի Նեշվիլ քաղաքում՝ սոցիալական բարձր դասի նշանավոր ընտանիքում։ Նրա հայրը՝ Տրևանիոն Բ. Դալլասը, 1869 թվականին տեղափոխվել է Նեշվիլ և դարձել տեքստիլ արդյունաբերության հայտնի ձեռնարկատեր^[4]։ Նրա պապը՝ Ալեքսանդր Դալլասը, ծառայել է որպես ԱՄՆ ռազմածովային ուժերի հրամանատար։

Էննի Դալլասը կրթություն է ստացել Ուորդի սեմինարիայում (անգլ.՝ Ward's Seminary) և երիտասարդ կանանց համար նախատեսված Փրայս քոլեջում (անգլ.՝ Price's College for Young Ladies), երկուսն էլ գտնվում են Նեշվիլում^[5]։ 1902 թվականին Քրիստոսի եկեղեցու մայր տաճարում կայացած համեստ արարողության ժամանակ ամուսնացել է բանկիր և ապահովագրական բրոքեր Գիլֆորդ Դադլիի (1854-1945) հետ^[4]։ Նրանք ունեցել են երեք երեխա՝ Իդա Դալլաս Դադլին (1903-1904), որը մահացել է մանուկ հասակում, Դալլաս Դադլին (1905-1924) և Գիլֆորդ Դուդլի կրտսերը (1907-2002)^[5]։ Գիլֆորդ Դադլի կրտսերը հայտնի դիվանագետ է դարձել, եղել է Դանիայի դեսպանը Նիքսոնի վարչակազմում^[6]։

Ամուսնությունից մի քանի տարի անց Աննա Դալաս Դադլին միացել է ժուժկալության միավորմանը՝ որպես ալկոհոլի արգելքի կողմնակից^[8]։ Միավորման մեջ իր աշխատանքի և այնպիսի անդամների հետ ծանոթության շնորհիվ, ինչպիսիք են Մարիա Դևիսը և Իդա Քլայդ Քլարկը, Դադլին հանգել է այն եզրակացության, որ հասարակության մեջ կանանց վիճակի բարելավումը հնարավոր է միայն կանանց ձայնի իրավունք տրամադրելու միջոցով^[4]։ Սակայն այդ ժամանակ տղամարդկանց և կանանց մեծ մասը քաղաքական գործընթացում կանանց մասնակցությանը դեմ էր հանդես գալիս^[4]։

1911 թվականի սեպտեմբերին Դադլին, Դևիսը, Քլարկը և մի քանի այլ կանայք հանդիպել են «Թուլեյն» հյուրանոցի ետնամասում գտնվող սրահում և հիմնել Նեշվիլի լիգան՝ հավասար ընտրական իրավունքի համար մի կազմակերպություն, որը կոչված էր ապահովելու կանանց ընտրական իրավունքի աջակցությունը՝ միաժամանակ «հանգիստ և լրջորեն խուսափելով ռազմատենչ մեթոդներից»^[10][11]։ Դադլին ընտրվել է կազմակերպության առաջին նախագահ։ Նրա նախագահության ընթացքում լիգան կազմակերպել է մայիսմեկյան հսկայական շքերթներ, որոնք աջակցում էին ընտրական իրավունքին։ Սովորաբար շքերթները ղեկավարում էին Դադլին և նրա երեխաները^[4][11]։ Դադլին նաև աջակցել է 1914 թվականին Նեշվիլում անցկացվելիք ընտրական իրավունքի ազգային խորհրդաժողովի անցկացմանը^[11][12]։ Այդ ժամանակ դա խոշորագույն համաժողովներից մեկն էր, որը երբևէ անցկացվել էր քաղաքում^[11]։

1915 թվականին՝ տեղական լիգայի նախագահի պաշտոնում չորս տարի մնալուց հետո, Դադլին ընտրվել է Թենեսի նահանգի հավասար ընտրական իրավունքի ասոցիացիայի ղեկավար։ Այդ ժամանակ նա օգնել է նահանգի Սահմանադրության մեջ ընտրական իրավունքի վերաբերյալ փոփոխություն մտցնելուն^[13]։ Թեև այդ ուղղումը մերժվել է, ավելի ուշ՝ 1919 թվականին, նահանգի օրենսդիր ժողովը որոշում է կայացրել կանանց նախագահական և մունիցիպալ ընտրություններում ձայնի իրավունք տրամադրելու մասին^[4]։

1917 թվականին Դադլին դարձել է Ամերիկայի կանանց ընտրական իրավունքների ազգային ասոցիացիայի երրորդ փոխնախագահը, որտեղ նա զգալի ներդրում է ունեցել կանանց ընտրական իրավունքի հարցերով օրենսդրության կատարելագործման գործում^[11]։ 1920 թվականին Դադլին Քեթրին Թելթի Քեննիի և Էբբի Քրոուֆորդ Միլթոնի հետ գլխավորել է Թենեսի նահանգում ԱՄՆ-ի Սահմանադրության տասնիններորդ փոփոխության վավերացման արշավը^[11][12]։ Օգոստոսի 18-ին Թենեսին դարձել է 36-րդ և վճռորոշ նահանգ, որը վավերացրել է ուղղումը, ինչը կանանց ձայնի իրավունք է տվել երկրի ամբողջ տարածքում^[11]։

Ընտրական իրավունքի համար շարժման հաջողությունից հետո Դադլին դարձել է Թենեսի նահանգի Դեմոկրատական կոմիտեի առաջին կին ասոցացված նախագահը։ 1920 թվականին ընտրվել է նաև առաջին կին պատվիրակ, որը պետք է մասնակցեր Ազգային ժողովրդավարական համագումարին^[11]։ Դադլիի մասնակցությունը քաղաքականության մեջ զգալիորեն նվազել է հետագա տարիներին^[13], և հետագա կյանքի ընթացքում նրա ջանքերը կենտրոնացած էին քաղաքացիական և բարեգործական նպատակների վրա։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ նա եղել է ամերիկյան Կարմիր Խաչի ակտիվ աշխատակցուհի, ապա Թենեսի նահանգի հնությունների պահպանման ասոցիացիայի վարչության նախագահը^[11]։

Դադլին 1955 թվականի սեպտեմբերի 13-ին սրտանոթների խցանումից հանկարծամահ է եղել Թենեսի նահանգի Բել-Միդ քաղաքում՝ իր տանը^[11]։ Նա 78 տարեկան էր։ Թաղված է իր ընտանիքի հետ Նեշվիլիի «Mount Olivet Cemetery» գերեզմանատանը^[8]։

Դադլիի հիշատակը հավերժացվել է արվեստի տարբեր գործերում։ Դադլին Թենեսի նահանգի Նոքսվիլ քաղաքում գտվող թենեսցի կանանց ընտրական իրավունքի հուշահամալիրում քանդակված է Նոքսվիլից Լիզա Քրոզյե Ֆրենչի և Մեմֆիսից Էլիզաբեթ Էյվերի Մերիվեզերի հետ^[14][15]։ Դադլին տասնյակ այլ հայտնի քաղաքացիների հետ պատկերված է նաև «Թենեսիի հպարտությունը» (անգլ.՝ The Pride of Tennessee) խմբակային դիմանկարում։ Դիմանկարը նվիրված է նահանգի երկհարյուրամյակին և կախված է Թենեսի նահանգի բլրին^[16]։ Նրան նաև նվիրված է Նեշվիլի հարյուրամյա այգում պատմական նշիչը, որի վրա գրված է Սահմանադրության տասնիններորդ փոփոխության վավերացման գործում նրա դերակատարման մասին^[16]։ 1995 թվականին Դադլին ընդգրկվել է Կանանց փառքի ազգային սրահում^[17]։

2015 թվականին Նեշվիլի Էլիսթոն Փլեյս հատվածում կառուցված բազմաբնակարան տունը նրա պատվին անվանվել է «Դալլաս» (անգլ.՝ The Dallas)^[18]: 2016 թվականի օգոստոսի 26-ին Նեշվիլում՝ կանանց հավասարության օրվա շրջանակներում, բացվել է Ալան Լեքվայրի ստեղծած հուշարձանը, որտեղ պատկերված են Դադլին, Քերի Չափման Քաթը, Էբբի Քրոուֆորդ Միլթոնը, Ջուն Ֆրենկի Փիրսը և Սյու Շելթոն Ուայթը^[19][20]։ 2017 թվականին Նեշվիլի կենտրոնում գտնվող Կապիտոլիական ճեմուղին (անգլ.՝ Capitol Boulevard) վերանվանվել է Աննա Դալլաս Դադլիի ճեմուղի (անգլ.՝ Anne Dallas Dudley Boulevard)^[21]: