Ալբանիայի Սուպերլիգա

Ֆուտբոլը առաջին անգամ հայտնվել է Ալբանիայում անգլոմալթացի քուրմ Գուռ Ռուտերի շնորհիվ, ով այցելել է Սավերիան համալսարանը (Շկոդեր) 1908 թվականին։ Շատերն են վիճում, որ առաջին ֆուտբոլային ակումբը Ալբանիայում Ինդիփենդենսան է, որը հիմնադրվել է Շկոդերում 1912 թվականին Պալոկե Նիկայի կողմից^[1]։ Առաջին խաղը, որը պետք տևեր 90 րոպե, խաղացվել է Ինդիփենդենսայի և Ավստրոհունգարական նավատորմի միջև 1913 թվականի հոկտեմբերի 13-ին։ Այս խաղը համարվում է Ալբանիայում խաղացված առաջին պաշտոնական հանդիպումը։ Խաղն ավարտվել է հօգուտ Ավստրո-հունգարական նավատորմի (2-1)։ Ալբանացիների համար միակ գնդակը խփել է թիմի ավագ և հիմնադիր Պալոկե Նիկան^[1][2]։

Ալբանիայի Առաջին Դիվիզիոնը ձևավորվել է 1930 թվականին։ 1998 թվականին Առաջին Դիվիզիոնը դարձավ ալբանական ֆուտբոլային համակարգի երկրորդ ամենաբարձր մրցաշարը՝ իր տեղը զիջելով Ալբանիայի Սուպերլիգային։

2012 թվականին մամուլում հայտնվեց մի լուր, ըստ որի առաջին մրցաշրջանը կայացել է դեռևս 1911 թվականին^[3]։

Ալբանիան այն հազվադեպ երկրներից էր, որն անց էր կացնում ֆուտբոլային հանդիպումներ երկրորդ համաշխարհայինի ընթացքում։ Ալբանիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիան այդ ընթացքում կազմակերպել է ֆուտբոլային երեք մրցաշրջան 1939, 1940 և 1942 թվականներին^[4][5]։

Այն տեղեկությունները, որոնք ստացվել են ալբանացի և այլազգի պատմաբանների, խաղացողների և վետերանների կողմից, ապացուցում են այն փաստը, որ ԱՖՖ-ն շնորհել է 3 տիտղոս այդ տարիների ընթացքում։ Հատկանշական է, որ 1942 թվականին կայացած մրցաշրջանը այն միակն է, որին մասնակցել են թիմեր երկու երկրներից՝ Ալբանիայից և Կոսովոյից։

Տիրանան հաղթել է այս մրցաշրջաններից երկուսում (1939, 1942), իսկ Վլազնիան՝ մեկ անգամ (1940)։

2013 թվականի փետրվարին ԱՖՖ-ն որոշում է կայացրել, որ աշխարհամարտի տարիներին կայացած մրցաշրջանները չեղյալ են հայտարարվում, քանի որ նրանք պաշտոնապես կազմակերպված չեն եղել ԱՖՖ-ի կողմից։

Ալբանիայի Սուպերլիգայում կան 10 ֆուտբոլային ակումբներ։ Ամեն մրցաշրջանի ընթացքում՝ օգոստոսից մայիս ընկած ժամանակահատվածում, յուրաքանչյուր թիմ խաղում է հակառակորդ մնացած 9 թիմերի չորսական խաղ, ընդ որում, դրանցից երկուսը սեփական դաշտում, իսկ մյուս երկուսը հակառակորդի դաշտում։ Այսպիսով, յուրաքանչյուր թիմ անց է կացնում 36 պաշտոնական հանդիպում այս մրցաշարի ընթացքում։ Յուրաքանչյուր հաղթանակի համար սահմանված է 3 միավոր, ոչ-ոքիի համար՝ 1, իսկ պարտության համար թիմը միավոր չի ստանում։ Թիմերը դասակարգվում են նախ ըստ հավաքած միավորների, ապա ըստ իրար դեմ խաղացած խաղերի վիճակագրության, ապա ըստ գոլերի տարբերության և վերջում՝ ըստ գոլերի քանակի։ Մրցաշրջանի վերջում ամենաշատ միավորներ հավաքած թիմը դառնում է այդ մրցաշրջանի չեմպիոն։ Եթե մի քանի թիմեր միաժամանակ հավաքում են միևնույն միավորը, ապա որոշիչ են դառնում (ըստ հերթականության) միմյանց միջև խաղերի վիճակագրությունը, գոլերի տարբերությունը և խփած գոլերի քանակը։ Մրցաշրջանի վերջում՝ վերջին երկու տեղերը զբաղեցրած ֆուտբոլային ակումբները դուրս են մնում այս առաջնությունից և անցնում են Ալբանիայի Առաջին Դիվիզիոն։ Իսկ Ալբանիայի Առաջին դիվիզիոնի լավագույն երկու թիմերը անցնում են գլխավոր մրցաշար՝ Ալբանիայի Սուպերլիգա։

Ամեն մրցաշրջանի չեմպիոնները մասնակցում են Չեմպիոնների Լիգայի երկրորդ որակավորման փուլին, իսկ երկրորդ և երրորդ տեղերը գրավածները՝ Եվրոպայի Լիգայի առաջին որակավորման փուլին։

• 40 (41) Ուրվալսդելդ
• 41 (42) Մոնտենեգրոյի Առաջին Լիգա (5.250)
• 42 (39) Մակեդոնիայի Առաջին Ֆուտբոլայի Լիգա (5.250)
• 43 (44) Ալբանիայի Սուպերլիգա (4.166)
• 44 (45) Մալթայի Պրեմիեր Լիգա (3.958)
• 45 (43) Լիխտենշտայնի Ֆուտբոլի Գավաթ (3.500)^[6]
• 46 (49) Լյուքսեմբուրգի Ազգային Դիվիզիոն

1958 թվականին՝ հիմնվելով Ումբերտո Ագնելիի մտադրության վրա, առաջ քաշվեց ֆուտբոլային ակումբին «Ոսկե աստղ» (իտալ.՝ "Stella d’Oro al Merito Sportivo") շնորհելու գաղափարը։

Իրականում, Ալբանիայում «Ոսկե աստղ»-ը չի շնորհվում ԱՖՖ-ի կողմից, այն պարզապես ավելացվում է թիմի մարզաշապիկին իր իսկ ցանկությամբ։ Ալբանիայում ընդունված է ավելացնել մեկ աստղ 10 չեմպիոնության կոչման դեպքում։ Առաջին ֆուտբոլային ակումբը Ալբանիայում, որն օգտագործել է այդ աստղը, եղել է Պարտիզանին։ Այս թիմը 1958 թվականին ավելացրել է ոսկե աստղը իր պատկերանիշի վերևում, որպեսզի ցույց տա իր տիտղոսների քանակությունը^[7]։ 2000 թվականին Տիրանան ստացավ իր երկրորդ աստղը՝ 20 չեմպիոնության տիտղոսի համար։

Սերիա Ա-ի կողմից պաշտոնապես ճանաչված են հետևյալ ֆուտբոլայի ակումբերի աստղերը

• Տիրանա, ստացել է 1968 և 2000 թվականներին
• Պարտիզանի, ստացել է 1963 թվականին
• Դինամո, ստացել է 1973 թվականին

2013 թվականի հունվարի 4-ին Ալբանիայի վարչապետ Սալի Բերիշան հայտարարեց, որ մտադրություն ունի ստեղծելու Համաալբանական Լիգա ֆուտբոլում (ինչպես նաև այլ սպորտաձևերում), որտեղ կմրցեն ֆուտբոլային թիմեր Ալբանիայից և Կոսովոյից^[8]։ Սակայն Ալբանիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի նախագահ Արմանդ Դուկան հայտարարեց, որ այդ միտքը դժվար թե իրագործվի, քանի որ UEFA-ն և FIFA-ն թույլ չեն տա նմանատիպ առաջնություն կազմակերպել^[9]։

Աղյուսակում բերված են այն 10 ֆուտբոլային ակումբները, որոնք մասնակցում են Ալբանիայի Սուպերլիգայի ներկայիս մրցաշրջանին։

Նշում։ 1958-1991 թվականներին Տիրանան և Էլբասանին կոչվում էին համապատասխանաբար 17 Նենտորի և Լաբինոտի

Ֆուտբոլային ակումբների վիճակագրություն
Ֆուտբոլային ակումբների	Հաղթած մրցաշրջանների քանակ	Երկրորդ տեղը գրաված մրցաշրջանների քանակ	Հաղթած մրցաշրջաններ
Տիրանա	24	13	1930, 1931, 1932, 1934, 1936, 1937, 1964-1965, 1966-67, 1968, 1969-1970, 1981-1982, 1984-1985, 1987-1988, 1988-1989, 1994-1995, 1995-1996, 1996-1997, 1998-1999, 1999-2000, 2002-2003, 2003-2004, 2004-2005, 2006-2007, 2008-2009
Դինամո	18	10	1950, 1951, 1952, 1953, 1955, 1956, 1960, 1966-67, 1972–1973, 1974–1975, 1975–1976, 1976–1977, 1979–1980, 1985–1986, 1989–1990, 2001–2002, 2007–2008, 2009–2010
Պարտիզանի	15	19	1947, 1948, 1949, 1954, 1957, 1958, 1959, 1961, 1962–1963, 1963–1964, 1970–1971, 1978–1979, 1980–1981, 1986–1987, 1992-1993
Վլազնիա	9*[10]	10	1945, 1946, 1971-1972, 1973-1974, 1977-1978, 1982-1983, 1991-1992, 1997-1998, 2000-2001
Սկենդերբեու	5	3	1933, 2010–2011, 2011–2012, 2012–2013, 2013-2014
Էլբասանի	2	1	1983–1984, 2005–2006
Ֆլամուրտարի	1	7	1990–1991
Տեուտա	1	6	1993–1994

Նշում։ Տիրանան և Վլազնիան կունենային համապատասխանաբար 26 և 10 չեմպիոնության տիտղոսներ, եթե երկրորդ համաշխարհայինի ժամանակ անցկացված մրցաշրջանները հաշվի առնվեին։

Բոլոր ժամանակների լավագույն ռմբարկուներ
#	Ռմբարկու	Գոլերի քանակ	Ֆուտբոլային ակումբներ	Մրցաշրջաններ
1	Վիորեսին Սինանի	206	Վլազնիա (178), Տիրանա (23), Բեսա (5)	1997–2012
2	Դանիել Ջաֆա	205	Բիլիս (12), Ֆլամուրտարի (32), Դինամո (23), Տեուտա (82), Տիրանա (18), Բեսա (18)	1997–2014
3	Ռեֆիկ Ռեսմյա	184	Տիրանա (4), Պարտիզանի (180)	1948–1964
4	Ինդրիտ Ֆորտուզի	167	Դինամո (15), Տիրանա (152)	1992–2008
5	Պանայոտ Պանո	144	Տիրանա (8), Պարտիզանի (136)	1958–1974
6	Ագուստին Կոլա	140	Շկենդիա (7), Տիրանա (133)	1978–1997
7	Իլիր Պերնասկա	136	Դինամո (136)	1968–1981
8	Սկենդեր Ջարեցի	122	Տեուտա (3), Դինամո (119)	1949–1965
9	Միգեն Մեմելլի	110	Սկենդերբեու (18), Տեուտա (13), Էլբասանի (16), Լաչի (1), Տիրանա (23), Ֆլամուրտարի (33), Պարտիզանի (6)	2000–ից սկսած
10	Դորյան Բուբեքի	110	Ալբպետրոլ (4), Շկումբինի (48), Բեսա (19), Լուֆտետարի (3), Ապոլոնիա (6), Բիլիս (9) Լուշնյա (6)	1997–2013
11	Արբեն Մինգա	105	Տիրանա (105)	1977–1996
12	Պերո Պեժիչ	101	Տիրանա (26), Տիրանա (14), Ֆլամուրտարի (9), Սկենդերբեու (31), Կուկեսի (22)	2008–ից սկսած
13	Լորո Բորիչի	101	Վլազնիա (23), Պարտիզանի (77), Սպարտակ (1)	1937–1957
14	Մեդին Զեգա	101	Վլազնիա (66), Դինամո (35)	1964–1978
15	Գյորգի Մուզակա	92	Պարտիզանի (44), Տիրանա (17), Դինամո (4), Սկենդերբեու (20), Ֆլամուրտարի (15)
16	Վասիլ Ռուցի	94	Ֆլամուրտարի (94)	1977–1993
17	Էնվեր Իբերշիմի	92	Էլբասանի (92)	1960–1973
18	Ֆյոդոր Ջաֆա	90	Ֆլամուրտարի (22), Դինամո (20), Բիլիս (7), Տիրանա (30), Էլբասանի (8)	1994–2013
19	Մեջիտ Հաջիու	87	Ֆլամուրտարի (77), Պարտիզանի (10)	1963–1976
20	Սոկոլ Կուշտա	86	Ֆլամուրտարի (55), Պարտիզանի (31)	1980-1991

Դուրրաս

Էլբասան

Շկոդեր

Կուկաս

Տիրանա

Կորչա

Վլորա

Լաչի

Ֆիերի

Մրցաշրջանի լավագույն ռմբարկուներ[11]
Մրցաշրջան	Լավագույն ռմբարկու	Ֆուտբոլային ակումբներ	Գոլերի քանակ
1930	Էմիլ Հայնալի Ռեձհեպ Մաչի	Տիրանա	3*
1931	Թելի Սամսուրի	Սկենդերբեու	9
1932	Հակի Կորչա	Տիրանա	4*
1933	Սերվետ Թեուֆիկ Ագայ	Սկենդերբեու	7
1934	Մարկ Գուրաշի	Տիրանա	12
1936	Ռիզա Լուշտա	Տիրանա	11
1937	Ռիզա Լուշտա	Տիրանա	25
1945	Լորո Բորիչի	Վլազնիա	11*
1946	Ջևդետ Շաքիրի	Վլազնիա	11
1947	Համդի Բակալի	Պարտիզանի	7*
1948	Թիշ Դայջա Զիհնի Գիյնալի	Ֆլամուրտարի Պարտիզանի	11
1949	Զիհնի Գյինալի	Պարտիզանի	14*
1950	Ռեֆիկ Ռեսմյա	Պարտիզանի	??
1951	Ռեֆիկ Ռեսմյա	Պարտիզանի	59
1952	Ռեֆիկ Ռեսմյա	Պարտիզանի	17*
1953	Ռեֆիկ Ռեսմյա	Պարտիզանի	9*
1954	Ռեֆիկ Ռեսմյա	Պարտիզանի	13*
1955	Ռեֆիկ Ռեսմյա Սկենդեր Ջարեցի	Պարտիզանի Դինամո	23
1956	Ռեֆիկ Ռեսմյա	Պարտիզանի	17
1957	Նիկո Բեսպալլա	Տեուտա	15
1958	Սկենդեր Ջարեցի	Դինամո	14
1959	Ստավրի Լուբոնյա	Դինամո	11
1960	Սկենդեր Ջարեցի	Դինամո	16
1961	Պանայոտ Պանո	Պարտիզանի	17
1962–63	Ռոբերտ Ջաշարի	Պարտիզանի	18
1963–64	Ռոբերտ Ջաշարի	Պարտիզանի	9
1964–65	Ռոբերտ Ջաշարի	Պարտիզանի	14
1965–66	Սաիմիր Դաուտի	Դինամո	13
1966–67	Մեդին Զեգա	Դինամո	19
1968	Սկենդեր Հուկա	Տիրանա	19
1969–70	Պանայոտ Պանո	Պարտիզանի	17
1970–71	Իլիր Պերնասկա	Դինամո	19
1971–72	Իլիր Պերնասկա	Դինամո	17
1972–73	Իլիր Պերնասկա	Դինամո	12
1973–74	Իլիր Պերնասկա	Դինամո	19
1974–75	Իլիր Պերնասկա	Դինամո	17
1975–76	Իլիր Պերնասկա	Դինամո	18
1976–77	Ագիմ Մուրատի	Պարտիզանի	12
1977–78	Ագիմ Մուրատի	Պարտիզանի	14
1978–79	Ագիմ Մուրատի Պետրիտ Դիբրա	Պարտիզանի Տիրանա	14
1979–80	Պերպարիմ Կովաչի	Տոմորի	18
1980–81	Դաշնոր Բայազիտի	Բեսա	12
1981–82	Վասիլ Ռուցի	Ֆլամուրտարի	12
1982–83	Դաշնոր Բայազիտի	Բեսա	16
1983–84	Վասիլ Ռուցի	Ֆլամուրտարի	12
1984–85	Վասլի Ֆակյա Արբեն Մինգա	Վլազնիա Տիրանա	13
1985–86	Կույտիմ Մայացի	Ապոլոնիա	20
1986–87	Արբեն Արբերի	Տոմորի	14
1987–88	Ագուստին Կոլա	Տիրանա	18
1988–89	Ագուստին Կոլա	Տիրանա	19
1989–90	Կույտիմ Մայացի	Ապոլոնիա	19
1990–91	Կլիտոն Բոզգո	Տոմորի	29
1991–92	Էդմիր Բիլալի	Վլազնիա	21
1992–93	Էդմոնդ Դոստի	Պարտիզանի	20
1993–94	Էդի Մարտինի	Վլազնիա	14
1994–95	Արբեն Շեհու	Լուֆտետարի	21
1995–96	Ալտին Չուկո	Տոմորի Լաչի	21
1996–97	Վիկտոր Պաչո	Ֆլամուրտարի	14
1997–98	Դորյան Բուբեքի	Շկումբինի	26
1998–99	Արտան Բանո	Լուշնյա	22
1999–00	Կլոդիան Արբերի	Տոմորի	18
2000–01	Ինդրիտ Ֆորտուզի	Տիրանա	31
2001–02	Ինդրիտ Ֆորտուզի	Տիրանա	24
2002–03	Մահիր Հալիլի	Տիրանա	20
2003–04	Վիորեսին Սինանի	Վլազնիա	36
2004–05	Դորիան Բիլիկբաշի	Պարտիզանի	24
2005–06	Համդի Սալիհի	Տիրանա	29
2006–07	Վիորեսին Սինանի	Տիրանա	23
2007–08	Վիորեսին Սինանի	Վլազնիա	20
2008–09	Միգեն Մեմելլի	Տիրանա	22
2009–10	Դանիել Ջաֆա	Բեսա	18
2010–11	Դանիել Ջաֆա	Ֆլամուրտարի	19
2011–12	Ռոլանդ Դերվիշի	Շկումբինի	20
2012–13	Միգեն Մեմելլի	Ֆլամուրտարի	19
2013–14	Պերո Պեժիչ	Սկենդերբեու	20

• 
  Տիրանայի
  մարզադաշտ
• 
  Վլազնիայի
  մարզադաշտ
• 
  Ֆլամուրտարիի
  մարզադաշտ
• 
  Սկենդերբեուի
  մարզադաշտ

• Ալբանիայի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի պաշտոնական կայք
• Ալբանիայի Սուպերլիգան Արխիվացված 2014-09-23 Wayback Machine FIFA-ի կայքում
• Ալբանիայի Սուպերլիգան soccerway.com կայքում
• Ալբանիայի Սուպերլիգայի վիճակագրություն(չաշխատող հղում)
• Ալբանիայի Սուպերլիգայի չեմպիոնների ցուցակ RSSSF.com կայքում
• Ալբանիայի ֆուտբոլի կայք Արխիվացված 2020-03-30 Wayback Machine