Njeswačidło
Njeswačidło (němsce Neschwitz) je wosadna wjes a gmejna w Hornjej Łužicy, sewjernje Budyšina.
| němsce | Neschwitz | |
| ||
| Wopon | ||
|---|---|---|
| ||
| Zakładne daty | ||
| stat |  Němska | |
| zwjazkowy kraj |  Sakska | |
| wokrjes | Budyski | |
| wysokosć | 149 metrow n.m.hł. | |
| přestrjeń | 46,01 km² | |
| wobydlerstwo | 2.385 (31. dec 2022)[1] | |
| hustosć zasydlenja | 52 wob. na km² | |
| póstowe čisło | 02699 | |
| předwólby | (+49) 035933, 035937 (Wutołčicy, Banecy, Łahow) | |
| awtowa značka | BZ, BIW, HY, KM | |
| Politika a zarjadnistwo | ||
| wjesnjanosta | Gerd Schuster (CDU) | |
| adresa | Dwórnišćowa 1 02699 Njeswačidło | |
| webstrona | neschwitz.de | |
| Połoženje Njeswačidła w Sakskej | ||
 | ||
wikidata: Njeswačidło (Q93265) | ||
Gmejna słuša do připóznateho sydlenskeho ruma Serbow w Sakskej. Wosebje we wjeskach na zapadźe gmejny so hač do dźensnišeho serbsce rěči. Hromadźe z susodnymi Bóšicami twori gmejna zarjadniske zhromadźenstwo Njeswačidło.
Stawizny
Wjes naspomni so k prěnjemu razej w lěće 1268 jako Nyzwas a bu w lěće 1410 jako knježe sydło pomjenowana.[2] Słušeše hač do 14. lětstotka k Hodźijskej wosadźe a ma z toho časa swójsku wosadu.
Wot lěta 1890 měješe wjes dwórnišćo při železniskej čarje Budyšin–Rakecy, kotraž wjedźeše wot 1908 hač do Wojerec. W lěće 1999 zastajichu wosobowy wobchad a 2001 so čara zawrě. Wot 1947 do 2001 wjedźeše nimo toho industrijowa železnica z Njeswačidła do Wětrowa.
Kónc Druheje swětoweje wójny wojowachu němske wójsko a Čerwjena armeja kaž tež pólske jednotki we wobłuku bitwy wo Budyšin tež w Njeswačidle a wokolinje, při čimž bu 85 % twarjenjow we wsy wobškodźene. Tež ewangelska wosadna cyrkej wupali.
W lěće 1936 zagmejnowachu so Holešow, Nowa Wjes a Łomsk z Lišej Horu. 1974 slědowachu Dobrošicy a 1978 Šešow. Z wokrjesnej reformu lěta 1994 buštej Zarěč a Łuh do gmejny zapřijatej.
Wobydlerstwo
Po Mukowej statistice měješe Njeswačidło we 1880tych lětach 531 wobydlerjow, mjez nimi 441 Serbow (83 %) a 90 Němcow.[3] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa Njeswačanskeje gmejny wot jenož hišće 32,1 %.[4]
W lěće 1925 bě mjez 736 wobydlerjemi 711 ewangelskich a 22 katolskich. Po ludličenju 2011 bě 33,6 % gmejnskich wobydlerjow ewangelskeje a 18,9 % katolskeje konfesije (přewažnje w zapadnym dźělu).[5]
Wjesne dźěle
| wjes | wob. | přer. staroba | ♀/♂a | kwocient młodychb | kwocient starychc | wosoby/ domjacnosć |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Banecy | 93 | 43,9 | 127 | 22 | 25 | 2,5 |
| Dobrošicy | 107 | 48,3 | 110 | 18 | 31 | 2,4 |
| Holešow | 48 | 44,1 | 85 | 19 | 14 | 2,4 |
| Holeš. Dubrawka | 87 | 43,4 | 107 | 32 | 42 | 2,3 |
| Koslow | 93 | 47,0 | 124 | 21 | 38 | 2,9 |
| Króńca | 32 | 46,1 | 113 | 20 | 40 | 2,3 |
| Łahow | 128 | 46,8 | 94 | 20 | 40 | 2,8 |
| Łomsk | 18 | 56,3 | 125 | 0 | 39 | 2,0 |
| Łuh | 297 | 43,4 | 106 | 18 | 21 | 2,3 |
| Liša Hora | . | . | . | . | . | . |
| Mały Holešow | . | . | . | . | . | . |
| Njeswačidło | 826 | 43,9 | 99 | 32 | 35 | 2,4 |
| Nowa Wjes | 189 | 47,1 | 99 | 28 | 41 | 2,5 |
| Šešow | 309 | 43,3 | 102 | 26 | 29 | 2,4 |
| Wbohow | 87 | 45,2 | 102 | 33 | 45 | 2,6 |
| Wutołčicy | 35 | 40,4 | 94 | 32 | 8 | 2,7 |
| Zarěč | 130 | 46,1 | 110 | 17 | 23 | 2,6 |
| gmejna Njeswačidło | 2498 | 44,5 | 102 | 26 | 31 | 2,5 |
| podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[6] a: ličba mužow na 100 žonow b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 | ||||||
Politika
Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 55 (Budyšin 4) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).
Gmejnska rada
Njeswačanska gmejnska rada ma tuchwilu štyrnaće čłonow. Komunalne wólby poslednich lět mějachu slědowace wuslědki:[7]
| Strony a zjednoćenstwa | 2019 | 2014 | 2009 | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| % | sydła | % | sydła | % | sydła | |
| Rjemjesło a přemysło (HuG) | 48,8 | 7 | 52,2 | 8 | 46,6 | 7 |
| Zhromadźenstwo towarstwow (GdV) | 30,5 | 5 | 17,9 | 2 | 16,2 | 2 |
| Křesćansko-demokratiska unija Němskeje (CDU) | 15,2 | 2 | 20,6 | 3 | 18,9 | 3 |
| Lěwica | 5,5 | – | 9,4 | 1 | 8,1 | 1 |
| Přećeljo kultury a domizny Njeswačidło (KHN) | – | – | – | – | 10,2 | 1 |
| cyłkownje | 100,0 | 14 | 100,0 | 14 | 100,0 | 14 |
| wobdźělenje | 69,1 % | 57,5 % | 55,4 % | |||
Gmejnskej radźe přisłušeja wot 2019 slědowace radźićeljo a radźićelki:
- Rjemjesło a přemysło: Norbert Braun, Frank Heidan, Anita Knies, Gerd Graumüller, Anett Pötschke, Křesćan Budar, Roland Lehmann
- Zhromadźenstwo towarstwow: Jens Wetzko, Ramona Clauß, Dietrich Butter, Frank Koreng, Christoph Thräne
- CDU: Petra Wowtscherk, Tino Strümpe[8]
Wjesnjanosta
Čestnohamtski wjesnjanosta Njeswačidła je wot lěta 2001 Gerd Schuster (CDU). Wón bu dnja 7. junija 2015 z 56,6 % hłosow w zastojnstwje wobkrućeny. Norbert Braun (HuG) dósta 43,4 %. Wolerske wobdźělenje wučini 57,7 %.[9]
| wólba | wjesnjanosta | namjet | wuslědk (%) |
|---|---|---|---|
| 2022 | Gerd Herbert Schuster | CDU | 92,2 |
| 2015 | 56,6 | ||
| 2008 | 97,4 | ||
| 2001 | Schuster | 56,9 |
Kubłanje
W Njeswačidle wobsteji zakładna šula, na kotrejž so tež serbšćina wuwučuje.[10]
Wobchad
Přez gmejnski teritorij wjedźe zwjazkowa dróha B 96 z Budyšina (13 km z Njeswačidła) do Wojerec (25 km). Z Njeswačidła do Chrósćic (8 km) wjedźe statna dróha S 98. Najbliši wujězd awtodróhi A 4 je Słona Boršć (10 km).
Wosobiny
W Njeswačidle so narodźili
- Pawoł Prätorius (1650–1709) – archidiakon w Budyšinje, magister, nabožinski a kulturny prócowar
- Křesćan Bohachwał Šlinčk (1734–1815) – farar, spisar stawizniskich a druhich pojednanjow
- Rudolf Mjeń (1767–1841) – farar, basnik
- Jurij Arnošt Wanak (1817–87) – farar, spisowaćel
- Jan Hajnca (1852–1926) – ludowy basnik
W Njeswačidle skutkowali
- Handrij Smoler (1693–1729) – farar, nabožinski prócowar; 1726–29 w Njeswačidle
- Jan Balthasar Langa (1697–1738) – farar, přełožowar nabožinskeho pismowstwa; 1732–38 w Njeswačidle
- Jurij Mjeń (1727–85) – farar, basnik a spisowaćel; 1750–85 w Njeswačidle
- Jan Bjedrich Langa (1738–70) – diakon, cyrkwinski stawiznar; 1764–70 w Njeswačidle
- Jurij Wanak (1764–1837) – wučer, přełožowar; 1787–1837 Njeswačanski wučer a kantor
- Korla Benjamin Hatas (1806–39) – farar, basnik; 1830–39 w Njeswačidle
- Arnošt Helas (1840–1920) – ćěsla, ludowy basnik a spisowaćel; bydleše 1880–1920 w Njeswačidle
- Jan Wałtar (1860–1921) – farar, serbski basnik němskeho pochada; 1906–21 w Njeswačidle
Za dalšich fararjow hlej zapisk wo Njeswačanskej cyrkwi.
Literatura
- Manfred Ladusch, Gemeindeverwaltung Neschwitz: Neschwitz und seine Dörfer. Lusatia-Verlag, 2000.
Žórła
Wotkaz
Commons: Njeswačidło – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Biskopicy |Bóšicy |Budestecy |Budyšin |Bukecy |Dobruša-Huska |Frankenthal |Großharthau |Großnaundorf |Halštrow |Halštrowska Hola |Haselbachtal |Hodźij |Hornja Hórka |Chrósćicy |Kamjenc |Kinspork |Kubšicy |Kulow |Kumwałd |Łaz |Łuty |Łužnica |Malešecy |Neukirch |Njebjelčicy |Njedźichow |Njeswačidło |Ohorn |Ottendorf-Okrilla |Pančicy-Kukow |Połčnica |Porchow |Radeberg |Radwor |Rakecy |Ralbicy-Róžant |Ramnow |Sćenjow |Sepicy |Smělna-Póckowy |Sprjewiny Doł |Swětła |Šěrachow-Korzym |Wachow |Warnoćicy |Wjazońca |Wjelećin |Wojerecy |Wołbramecy |Worklecy |Wóslink |Wóspork |Wulka Dubrawa |Wulke Rědorjecy |Załom |Zemicy-Tumicy
Zarjadniske zjednoćenstwa/zwjazki:
Biskopicy |Budestecy-Hornja Hórka |Großharthau |Kinspork |Njeswačidło |Połčnica |Při Klóšterskej wodźe
