मध्य प्रदेश के चुनाव

मध्यप्रदेश के लोकसभा एवं विधानसभा चुनावों का विवरण

भारत में मध्य प्रदेश के चुनाव, भारत के संविधान के अनुसार आयोजित किए जाते हैं। मध्य प्रदेश की विधानसभा स्थानीय निकाय चुनावों के संचालन के बारे में खुद से कानून बनाती है, जबकि राज्य विधानसभा चुनावों के संचालन के लिए राज्य विधानमंडल द्वारा किए गए किसी भी बदलाव को भारत की संसद द्वारा अनुमोदित करने की आवश्यकता होती है। इसके अलावा, भारतीय संविधान के अनुच्छेद 356 के अनुसार संसद द्वारा राज्य विधायिका को बर्खास्त किया जा सकता है और राष्ट्रपति शासन लगाया जा सकता है।

मुख्य राजनैतिक दल

मध्यप्रदेश की राजनीति में मुख्य रूप से निम्नलिखित दल प्रभावी रहे हैं-

क्रमराजनैतिक दललघुरूपध्वजचिह्न
भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेसकांग्रेस
भारतीय जनता पार्टीभाजपा
बहुजन समाज पार्टीबसपा
समाजवादी पार्टीसपा
गोंडवाना गणतंत्र पार्टीगोंगपा

लोकसभा चुनाव

सन् 1951 से 2000 तक

लोकसभा निर्वाचन क्षेत्रों की संख्या

  • 1951 - 29
  • 1957 - 35
  • 1962 - 36
  • 1967 से 1977 तक - 37
  • 1977 से 1989 तक - 40
  • 1989 - 38
  • 1991 से 2000 तक - 40
लोकसभाचुनाव वर्षप्रथम दलद्वितीय दलतृतीय दलअन्य दलनिर्वाचित प्रधानमंत्रीसत्तापक्ष
प्रथम लोकसभा1951कांग्रेस २८जवाहर लाल नेहरूकांग्रेस
द्वितीय लोकसभा1957कांग्रेस ३४
तृतीय लोकसभा1962कांग्रेस २४जनसंघप्रसोपा
1964लाल बहादुर शास्त्री
चतुर्थ लोकसभा1967कांग्रेस २५जनसंघ १०स्वपानिर्दलइन्दिरा गांधी
पांचवी लोकसभा1971कांग्रेस २१जनसंघ ११निर्दल
छठीं लोकसभा1977जपा ३८कांग्रेसनिर्दलमोरारजी देसाईजपा
सातवीं लोकसभा1980कांग्रेस ३५जपाइन्दिरा गांधीकांग्रेस
आठवीं लोकसभा1984कांग्रेस ४०राजीव गांधी
नवीं लोकसभा1989भाजपा २७कांग्रेसजदनिर्दलविश्वनाथ प्रताप सिंहजद
1990चन्द्रशेखरसजपा
दसवीं लोकसभा1991कांग्रेस २७भाजपा १२बसपापी॰ वी॰ नरसिम्हा रावकांग्रेस
ग्यारहवीं लोकसभा1996भाजपा २७कांग्रेसबसपाकांग्रेस(ति) १,

मप्रविकां १,निर्दल

अटल बिहारी वाजपेयीभाजपा
1996एच.डी. देवेगौड़ाजद
1997इन्द्र कुमार गुजराल
बारहवीं लोकसभा1998भाजपा ३०कांग्रेस १०अटल बिहारी वाजपेयीभाजपा
तेरहवीं लोकसभा1999भाजपा २९कांग्रेस ११

सन् २००० के बाद

१ नवंबर २००० को मध्यप्रदेश के पूर्वी भाग के १६ जिलों को मिलाकर छत्तीसगढ़ के रूप में नवीन राज्य का गठन कर दिया गया जिसके अंतर्गत ४० में से ११ लोकसभा क्षेत्र नवगठित राज्य में चले गए तथा मध्यप्रदेश में केवल २९ सीटें ही रह गईं।[1]

कुल लोकसभा निर्वाचन क्षेत्र- 29

लोकसभाचुनाव वर्षप्रथम दलद्वितीय दलतृतीय दलनिर्वाचित प्रधानमंत्रीसत्तापक्ष
चौदहवीं लोकसभा2004भाजपा 25कांग्रेस 4मनमोहन सिंहकांग्रेस
पंद्रहवीं लोकसभा2009भाजपा 16कांग्रेस 12बसपा 1
सोलहवीं लोकसभा2014भाजपा 27कांग्रेस 2नरेन्द्र मोदीभाजपा
सत्रहवीं लोकसभा2019भाजपा 28कांग्रेस 1
अठारहवीं लोकसभा2024भाजपा 29

राज्यसभा

विधानसभा चुनाव

सन् 2000 के बाद

1 नवंबर 2000 को मध्यप्रदेश के पूर्वी भाग के 16 जिलों को मिलाकर छत्तीसगढ़ के रूप में नवीन राज्य का गठन कर दिया गया जिसके अंतर्गत 320 में से 90 विधानसभा क्षेत्र नवगठित राज्य में चले गए तथा मध्यप्रदेश में केवल 230 सीटें ही रह गईं।[2]

कुल विधानसभा निर्वाचन क्षेत्र- 230

विधानसभाचुनाव वर्षप्रथम दलद्वितीय दलतृतीय दलचतुर्थ दलअन्यनिर्वाचित मुख्यमंत्रीसत्तापक्ष
बारहवीं विधानसभा2003भाजपा 173कांग्रेस 38सपा 7गोंगपा 3बसपा 2, रासद 2, निर्दल 2उमा भारतीभाजपा
2004 [3]बाबूलाल गौर
2005 [4]शिवराज सिंह चौहान
तेरहवीं विधानसभा2008भाजपा 143कांग्रेस 71बसपा 7भाजशपा 5सपा 1, निर्दल 3
चौदहवीं विधानसभा2013भाजपा 165कांग्रेस 58बसपा 4निर्दल 3
पंद्रहवीं विधानसभा2018कांग्रेस 114भाजपा 109बसपा 2सपा 1निर्दल 4कमल नाथकांग्रेस
2020
[5]
भाजपा 126कांग्रेस 96शिवराज सिंह चौहानभाजपा
सोलहवीं विधानसभा2023भाजपा 163कांग्रेस 66भाआपा 1मोहन यादव

इन्हें भी देखें

सन्दर्भ

बाहरी कड़ियाँ

🔥 Top keywords: क्लियोपाट्रा ७ईद अल-अज़हानिर्जला एकादशीमुखपृष्ठविशेष:खोजभारत के राज्य तथा केन्द्र-शासित प्रदेशभारत का केन्द्रीय मंत्रिमण्डलभारत के प्रधान मंत्रियों की सूचीकबीरॐ नमः शिवायप्रेमचंदतुलसीदासमौसमचिराग पासवानमहादेवी वर्मासुभाष चन्द्र बोसलोकसभा अध्यक्षखाटूश्यामजीभारतीय आम चुनाव, 2019हिन्दी की गिनतीनरेन्द्र मोदीभारत का संविधानइंस्टाग्राममुर्लिकांत पेटकररासायनिक तत्वों की सूचीसूरदासश्री संकटनाशनं गणेश स्तोत्रप्रेमानंद महाराजभारतीय आम चुनाव, 2024महात्मा गांधीभारतहनुमान चालीसाश्रीमद्भगवद्गीताभारतीय राज्यों के वर्तमान मुख्यमंत्रियों की सूचीभीमराव आम्बेडकररानी लक्ष्मीबाईसंज्ञा और उसके भेदउत्तर प्रदेश के मुख्यमंत्रियों की सूचीगायत्री मन्त्र