Quelícero
Os quelíceros son pezas bucais (apéndices modificados) do prosoma dos quelicerados, un subfilo de artrópodos que inclúe os arácnidos, os merostomados,[1] e talvez dos picnogónidos (propiamente neste grupo adoitan denominarse quelíforos).[1]
Son apéndices acabados en punta que se usan para agarrar o alimento. Ademais, nas arañas están asociados a unha glándula velenosa e utilízanse para inocular veleno á presa ou como mecanismo defensivo.[1]
Ocupan unha posición anatómica preoral (inmediatamente antes da boca) polo que non son homólogos das mandíbulas dos mandibulados (crustáceos, miriápodos e insectos).
Embrioloxicamente son apéndices postorais, pero ao longo do desenvolvemento embrionario migran até situárense a ambos os lados da boca, ou mesmo en posición prebucal, no adulto.[1]
Tipos de quelíceros
B: quelíceros en tesoura;
C: quelíceros triarticulados en pinza.
Poden distinguirse tres tipos de quelíceros: quelíceros en navalla, quelíceros en tesoura e quelíceros de tres artellos en pinza ou quela.[2]
Quelíceros en navalla
Este tipo de quelíceros aseméllanse a unha navalla pregábel e poden considerarse como subquelados (case de pinzas). Están compostos por dous artellos e son exclusivos dos Tetrapulmonata. Consisten nun artello basal que se articula co prosoma e outro artello apical en forma de dente cairo que se articula co basal.
Presentan dúas formas diferentes: ortognatos e labidognatos.
- Os quelíceros ortognatos articúlanse de tal maneria que lles permiten movementos paralelos ao eixe do corpo. Este tipo de quelíceros dase en arañas (Liphistiomorphae e Mygalomorphae, e nas ordes próximas dos Amblypygi, Schizomida e Uropygi (Thelyphonida).[3]
- Os quelíceros labidognatos móvense en ángulo recto respecto ao eixe do corpo; son característicos das arañas araneomorfas (Araneomorphae).[3]
Quelíceros en tesoura
Os quelíceros en tesoura teñen forma de quela e están compostos por dous artellos. Danse nas ordes dos pseudoscorpións e dos solífugos.
Quelíceros de tres artellos en pinza
Esta é a condición primitiva e dase en palpígrados, escorpións e opilións. Encóntranse tamén noutros quelicerados non arácnidos, como os xifosuros e os euriptéridos.
Talvez os quelíforos dos picnogónidos sexan homólogos deste tipo de quelíceros e deberán considerarse aquí.
Quelíceros das arañas
A práctica totalidade dos araneidos posúen glándulas velenosas asociadas aos quelíceros. As glándulas do veleno sitúanse no interior dos quelíceros e case sempre se estenden noi interior do prosoma; pode esperemerse pola araña voluntariamente. O cairo ou ferrete, que funciona como unha agulla hipodérmica, é o que penetra na pel ou no exoesqueleto da presa; inoculan o veleno a través duns orificios no ápice dos ferretes ao picaren ás súas presas.[2]
Cando unha araña ameaza picar, os dous quelíceros sepáranse do prosoma e os ferretes ábrense como unha navalla pregábel. Nos migalomorfos, os ferretes non se abren moito, pero nas demais arañas sepáranse moito o un do outro, ao tempo que se elevan. Algunhas picaduras de araña poden penetrar as uñas dos pés dunha persoa ou atravesar calzado de coiro brando.
Galería
Phidippus audax: a parte basal dos quelíceros son as dúas pezas bucais de cor verde iridiscente.
Vista lateral do prosoma dunha araña (sen patas, cor marrón) e dos dous artellos dun quelícero (gris e negro).
O ferrete desta Psalmopoeus cambridgei inmatura mide uns 2 mm de lonxitude. A araña mide uns 25 mm.
Quelíceros dun solífugo.
Notas
Véxase tamén
Bibliografía
- Brusca, R. C. e G. J. Brusca (2005): Invertebrados. Madrid: McGraw-Hill Interamericana de España. ISBN 978-84-486-0246-8.
- Frings, H. e Frings, M. (1975): Conceptos de Zoología. Madrid: Editorial Alhambra. ISBN 84-205-0505-6.
- Garrido, Carlos (1997): Dicionário terminológico quadrilíngue de zoologia dos invertebrados. A Coruña: Associaçom Galega da Língua. ISBN 84-8730-512-1.
- Grassé, P.-P., E. A. Poisson e O. Tuzet (1976): Invertebrados. (En Grassé, P.-P., Zoología, vol. 1) Barcelona: Toray-Masson. ISBN 84-311-0200-4.
- Meglitsch, P. A. (1986): Zoología de invertebrados, 2ª edición. Madrid: Ed. Pirámide. ISBN 84-368-0316-7.
- Rupppert, E. E.; R. S. Fox & R. D. Barnes (2004): Invertebrate Zoology 7ª ed. Stamford, Connecticut (EE.UU.): Brooks/Cole ISBN 0-03-025982-7.