Panchen Lama

Os sucesivos Panchen Lama forman parte dunha liñaxe de reencarnacións tulku que se di que son encarnacións do Buda Amitabha. O título, que significa Gran Erudito, é unha contración tibetana do sánscrito paṇḍita (erudito) e do tibetano chenpo (gran). O Panchen Lama vive tradicionalmente no Mosteiro Tashilhunpo (Teshu-lumbo) en Shigatse. Polo nome deste mosteiro, os europeos referíronse ao Pancen Lama como o Tashi-Lama (ou escrito Tesho-Lama ou Teshu-Lama).^[3][4][5]

O recoñecemento do Panchen Lama sempre foi un asunto relacionado co Dalai Lama.^[6][7] O mesmo 10º Panchen Lama declarou, como se cita nunha conté oficial chinesa que "de acordo coa tradición tibetana, a confirmación tanto do Dalai como do Panchen debe ser recoñecida mutuamente".^[8] A participación da China neste asunto é vista por algúns como unha manobra política para tentar coller o control sobre o recoñecemento do seguinte Dalai Lama, e reforzar o seu control sobre o futuro do Tíbet e o seu goberno. China asegura con todo que a súa participación non rompe coa tradición na que a decisión final sobre o recoñecemento tanto do Dalai Lama como do Panchen Lama estaba nas mans do emperador da China. Por exemplo, despois de 1792, pensouse que a furna dousada fora empregada para a selección do 10º, 11º e 12º Dalai Lama;^[9] mais o 14º Dalai Lama, Tenzin Gyatso, declarou máis Recentemente que só foi empregada na selección do 11º.^[10] Houbo controversia entre o goberno do Tíbet e os seguidores de Chökyi Gyaltsen durante a elección do 10º Panchen Lama.

Ma Bufang favoreceu ao 10º Panchen Lama, e á Seita Lamaísta Vermella fronte ao Dalai Lama. Qinghai serviu como "santuario" para os membros da Seita Vermella, e Ma Bufang permitiulle ao Mosteiro Kumbum ser totalmente autogobernado polo Panchen Lama.^[11] O 10º Panchen Lama, que foi exiliado do Tíbet polo goberno do Dalai Lama, quería vingarse levando un exército contra o Tíbet en setembro de 1949, para o que pediu axuda a Ma Bufang.^[12] Ma cooperou co Panchen Lama en contra do réxime do Dalai Lama no Tíbet. O Panchen Lama ficou en Qinghai. Ma tentou persuadir ao Panchen Lama para ir co goberno de Kuomintang a Taiwán cando a vitoria comunista se acercou, mais o Panchen Lama decidiu desertar aos comunistas no seu lugar. O Panchen Lama, ao contrario do Dalai Lama, tratou de exercer control na toma de decisións.^[13][14]

Na liñaxe dos Panchen Lama tibetanos non se consideran catro reencarnacións indias e tres tibetanas do Buda Amitabha anteriores a Khedrup Gelek Pelzang, que é recoñecido como o primeiro Panchen Lama. A liñaxe comezou con Subhuti, un dos discípulos orixinais de Siddhartha Gautama. Gö Lotsawa é considerado primeira encarnación tibetana do Buda Amitabha nesta liña.^[15][16]

As figuras monásticas teñen mantido historicamente papeis importantes na composición social e política do Tíbet, e aínda que eses papeis teñen diminuído dende 1959, moitos tibetanos continúan a ver ao Panchen Lama como unha figura política significativa, así como espiritual debido ao papel que xoga tradicionalmente na selección do seguinte Dalai Lama. A importancia política do papel é tamén empregada polo Estado chinés.^[17] Algúns grupos de apoio tibetano teñen argumentado que o goberno chinés pretende instalar a súa propia elección do Dalai Lama cando Tenzin Gyatso, o actual Dalai Lama, morra e que por esta razón o elixido do Dalai Lama, Gedhun Choekyi Nyima, desapareceu aos seis anos de idade, sendo substituído polo elixido do Estado chinés, Gyancain Norbu. Se esta táctica é correcta, o anuncio feito polo Dalai Lama o 10 de marzo de 2011 de que deixará o seu papel político^[18] podería dar lugar a un cambio na política con respecto aos dous candidatos en disputa.

• Historia do Tíbet
• Sakya Pandita
• Free Tibet

• Goldstein, Melvyn C. A History of Modern Tibet, 1913-1951: The Demise of the Lamaist State (1989) University of California Press. ISBN 978-0-520-06140-8
• Goldstein, Melvyn C. The Snow Lion and the Dragon: China, Tibet, and the Dalai Lama (1997) University of California Press. ISBN 0-520-21951-1
• Kapstein, Matthew T. (2006). The Tibetans. Blackwell Publishing. Oxford, U.K. ISBN 978-0-631-22574-4.
• Stein, Rolf Alfred. Tibetan Civilization (1972) Stanford University Press. ISBN 0-8047-0901-7

• Free the Panchen Lama, un sitio web que fai campaña para a liberación do Panchen Lama (en inglés)
• China Tibetology No. 03, unha serie de artigos en tibet.cn que explican a postura do goberno chinés na busca das reencarnacións do Panchen Lama (en inglés)
• Tibet's missing spiritual guide, artigo de maio de 2005 de BBC News (en inglés)