Henrique I de Navarra

Henrique era o fillo máis novo de Teobaldo I de Navarra e Margarida de Borbón.^[1] e irmán de Teobaldo II. Durante o reinado do seu irmán máis vello Teobaldo II, que non tiña fillos, ocupou a rexencia durante moitas das numerosas ausencias de Teobaldo. En 1269, Henrique casou con Branca de Artois, filla do rei Lois IX de Francia e irmá do conde Roberto I de Artois.^[2] Entrou así no "Círculo anxevino" da política internacional dos Capetos.

Recoñecido como presunto herdeiro durante o reinado do seu irmán máis vello, Henrique sucedeuno nos tronos do Reino de Navarra e do Condado de Champaña cando Teobaldo II morreu sen descendencia en decembro de 1270, sendo proclamado como rei Henrique I en Pamplona o ano seguinte, o 1 de marzo de 1271.^[3], e a súa coroación pospúxose aínda até maio de 1273, xa que, tras xurar os Foros de Navarra, desprazouse a Francia para prestar homenaxe feudal a Filipe o Atrevido polos seus dominios de Champaña.

Debido á súa obesidade, morreu aos tres anos do seu reinado, o que no permite formarnos unha idea acertada da personalidade deste monarca. Parece que mostrou interese polo pobo de Navarra. Permitiu que a Navarrería se desvinculase da unión dos burgos de San Cernin e San Nicolás, acordada en 1266. Concedeu privilexios a vilas e cidades como Estella, Los Arcos e Viana, e mantivo relacións cordiais coa nobreza, coa que negociou compra vendas e cesións de patrimonio.

Inicialmente, Henrique intentou recuperar os territorios perdidos que pasaran a Castela por axudar á rebelión do infante Filipe de Castela contra o seu irmán o rei Afonso X o Sabio en 1270. Pero finalmente declinou, prefirindo manter a paz, o que o levou a rexeitar as pretensións do infante Sancho, que e rebelara tamén contra o seu pai Afonso X, e establecer unha alianza con Castela mediante o matrimonio do seu fillo Teobaldo con Violante, filla de Afonso X, en setembro de 1272.^[4]

Porén, a voda non se puido celebrar debido á morte do xove Teobaldo ao caer dunha amea do castelo de Estella en 1273.^[5] Violante casaría en 1282 en Toledo con Diego López V de Haro, señor de Biscaia.^[6]

Do seu matrimonio con Branca de Artois tivo dous fillos:

• Teobaldo, que morreu antes del ao caer desde unha amea do castelo de Estella, como quedou dito, e
• Xoana, que tiña 3 anos á morte do pai, e que sería a súa herdeira como Xoana I de Navarra.
• Tivo ademais un fillo natural antes do seu matrimonio, Xoán Enríquez de Lacarra.

Henrique non sobreviviu moito tempo ao seu fillo. Morreu sufocado, segundo as fontes, pola súa propia graxa. Foi enterrado na Catedral de Santa María da Asunción de Pamplona.

Sobrevivíronlle unicamente o seu fillo natural e a súa filla lexítima Xoana, que o sucedeu baixo a rexencia da súa nai Branca. Xoana casaría en 1284 con Filpe o Fermoso, futuro rei de Francia, e nese mesmo ano a coroa de Navarra uniríase á de Francia, e Champaña pasaría posteriormente a ser un dominio real francés.

Na Divina Comedia, Dante Alighieri, un contemporáneo máis novo que Henrique, viu o espírito do rei fóra das portas do Purgatorio, cun grupo dun gran número doutros monarcas europeos do século XIII. Henrique non se cita directamente, pero Dante refírese a el como "a bondadosa cara" e "o sogro da Praga de Francia".^[7]

• Alighieri, Dante (2003): The Divine Comedy of Dante Alighieri: Volume 2. Purgatorio. Tradución e edición Robert M. Durling; Introdción e notas Ronald L. Martínez e Robert M. Durling. Nova York, NY: Oxford University Press. ISBN 0-1950-8795-3.
• Colección diplomática de los reyes de Navarra de la dinastía de Champaña 3: Enrique I de Navarra (1270-74)Arquivado 13 de outubro de 2017 en Wayback Machine.. San Sebastián: Editorial Eusko Ikaskuntza, S.A. Sociedad de Estudios Vascos. ISBN 84-8951-602-2.
• Evergates, Theodore (2007): The Aristocracy in the County of Champagne, 1100-1300. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-0188-8.
• Gallego Gallego, Javier (1994): De Enrique I a Carlos I (1270-1328). Pamplona: Editorial Mintzoa, S.L. ISBN 84-8589-157-0. (Parte da obra completa: T. 12).
• Loveday Lewes, Gee (2002): Women, Art, and Patronage from Henry III to Edward III: 1216-1377. Martlesham, Suffolk, UK: Boydell & Brewer Ltd. ISBN 78-0-8511-5861-7.
• Kinkade, Richard P. (1992): "Alfonso X, Cantiga 235, and the Events of 1269-1278", Speculum 67 (2):284-323.
• Procter, Evelyn S. (1980): Curia and Cortes in León and Castile 1072-1295. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 978-0-5211-3532-0.
• Suárez Fernández, Luis (1970): Historia de España: Edad Media. Madrid: Editorial Gredos. ISBN 978-84-2493-134-6.
• Woodacre, Elena (2013): The Queens Regnant of Navarre: Succession, Politics, and Partnership, 1274-1512. Londres: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-33914-0.

• Xoana I de Navarra
• Lista de monarcas de Navarra
• Reino de Navarra

• Kings of Navarre. Chapter 3. Kings of Navarre 1234-1305 (Champagne) en Medieval Lands (en inglés).