Gancho (diacrítico)

O gancho colócase como un trazo curvo cara a esquerda ou cara a dereita, tanto na parte superior da letra coma na inferior. En ocasións tamén pode aparecer en horizontal.

Letra	Letra con diacrítico	Linguas[1]
B	Ɓ ɓ ou Б[2] ɓ	Alfabeto africano de referencia,[3] alfabeto pannixeriano,[4] balanta, bomu, dagara,[5] dan,[6] fula,[7] fulfulde,[8] hausa,[9] heiban,[10] kpelle[11]
C	Ƈ ƈ	Serer[12]
D	Ɗ ɗ	Alfabeto africano de referencia,[3] alfabeto pannixeriano,[4] dan,[6] fula[7], fulfulde,[8]hausa,[9] heiban,[10] serer[12]
	Ɖ ɖ	Alfabeto africano de referencia,[3] ewe,[13] fon,[14] aja
F	Ƒ ƒ	Alfabeto africano de referencia,[3] ewe[13]
G	Ɠ ɠ	Kpelle[11]
K	Ƙ ƙ	Alfabeto africano de referencia,[3] alfabeto pannixeriano,[4] hausa[9]
N	Ɲ ɲ	Bambara,[15] curama, kpelle,[11] kisiei,[16] susu,[17] syenara
	Ŋ ŋ	Alfabeto africano de referencia,[3] o’odham,[18] saami,[19] wolof,[20] yolngu[21] e outras linguas africanas[22]
P	Ƥ ƥ	Serer[12]
Q	Ɋ ɋ	Kâte, numanggang (ata 2002)[23]
R	Ɽ ɽ	Heiban[10], koalib, moro[24]
T	Ƭ ƭ	Serer,[12]
	Ʈ ʈ	Alfabeto africano de referencia,[3] otoro[25]
V	Ʋ ʋ	Alfabeto africano de referencia,[3] bisa,[26] dagara,[5] ewe,[13] mossi,[27] toura[28] e outras linguas africanas[22]
W	Ⱳ ⱳ	Puguli[29]
Y	Ƴ ƴ	Alfabeto africano de referencia,[3] dagara,[7] fulfulde,[8] hausa,[9] serer[12]
Z	Ȥ ȥ	Transcrición do alemán medieval
		Alfabeto africano de referencia[3]

O alfabeto cirílico emprega o gancho como diacrítico en letras como Ӄ, Ӈ, Ӽ ou Ԓ.

O Alfabeto Fonético Internacional emprega letras minúsculas cun gancho. Estes símbolos son ɓ, ɗ, ɠ, ɦ, ɧ, ɱ, ɲ, ŋ, ɽ, ʈ, ѵ e ʋ.^[30] Ata 1993 tamén se empregaron ƈ, ƙ, ƥ, ʠ e ƭ que foron substituídas por ʄ̊, ɠ̊, ɓ̥ , ʛ̥ e ɗ̥. Moitas das linguas que empregan o gancho como diacrítico representan o mesmo fonema có do Alfabeto Fonético Internacional.

Antigamente, usábase tamén un sinal diacrítico chamado gancho palatal para representar consoantes palatalizadas. Consistía nun pequeno gancho unido á parte inferior dereita da letra e mirando cara á esquerda. Este sinal foi substituído en 1989 por un superíndice j, escribíndose tʲ no canto de ƫ.^[31]

• Ogonek
• Gancho superior
• Cedilla

• Sistemas alfabéticos das linguas africanas Arquivado 04 de febreiro de 2018 en Wayback Machine. (en francés)