کابلشاهان
کابلشاهان (Kabul Shahis) یا تُرک‌شاهیان از خاقانات ترک غربی یا ترکی-هفتالیتی بودند که در قرن ۷ تا ۹ میلادی از کابل و کاپیسی تا گنداره حکومت می‌کردند. آنها ممکن است از نژاد خلج باشند. قلمرو گنداره ممکن است از شرق با پادشاهی کشمیر و پادشاهی قنوج همسایه باشد. از سال ۵۶۰، ترکان غربی به تدریج از ماوراءالنهر در جنوب شرقی گسترش یافتند و باختر (بلخ) و منطقه هندوکش را اشغال کردند و عمدتاً حکومت‌های مستقلی را تشکیل دادند. ترک‌شاهان ممکن است گسترش سیاسی همسایه ترک غربی یبغو تخارستان باشند. در منطقه هندوکش، آنها جایگزین نزاک هونها شدند. کابلستان قلب مرکز قلمرو ترک شاهی بود که در بعضی مواقع شامل زابلستان و گنداره بود. تُرک‌شاهان در زمانی ظهور کردند که امپراتوری ساسانی قبلاً توسط نیروهای مسلمان خلافت راشدین نابود شده بود. ترک‌شاهان سپس بیش از دویست سال در برابر گسترش نیروهای مسلمان خلافت عباسی به سمت شرق مقاومت کردند و در واقع جلوی فتوحات مسلمانان در هند را گرفتند، تا اینکه در قرن نهم میلادی به دست صفاریان سقوط کردند و سرانجام تُرکان غزنوی پس از غلبه بر هندو شاهی‌ها و گورجاراها به هندوستان راه یافتند. مقاومت طولانی تُرک‌شاهیان در برابر گسترش مسلمانان ممکن است به حفظ فرهنگ هند و هندوئیسم کمک کرده باشد، زیرا «روند فتوحات و پیروزی مسلمانان» در سرزمینهای تسخیر شده به دست اسلام، شدیداً بر خاور نزدیک و ایران تأثیر گذاشته بود.
Turk Shahis تُرک‌شاهان | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۶۶۵–۸۷۰ | |||||||||||||||||
 نشان ملی | |||||||||||||||||
| پایتخت | کابل | ||||||||||||||||
| زبان(های) رایج | زبان باختری | ||||||||||||||||
| دین(ها) | آیین بودایی | ||||||||||||||||
| تگین | |||||||||||||||||
• ۶۶۵–۶۸۰ | برهاتگین | ||||||||||||||||
• ۶۸۰- c.۷۳۹ | تگین‌شاهِ خراسان | ||||||||||||||||
• ۷۳۹- c.۸۰۰ | فرومو کِسارو | ||||||||||||||||
• c.۸۰۰–۸۱۵ | پاتی دومی | ||||||||||||||||
• ? - c. ۸۵۰ | لاگاتورمن | ||||||||||||||||
| دوره تاریخی | قرون وسطای آغازین | ||||||||||||||||
• بنیان‌گذاری | ۶۶۵ | ||||||||||||||||
• فروپاشی | ۸۷۰ | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| امروز بخشی از | افغانستان | ||||||||||||||||
تاریخ
.jpg)
ابوریحان بیرونی، برهمن‌شاهی‌ها و کسانی را که بیشتر از آنها از کابل به جنوب هندوکش سلطنت کرده‌اند را به دو دسته «تُرک شاهی» و «هندو یا برهمن شاهی» تقسیم نموده‌است. شاعر و مورخ کشمیر «کلهنه» از هندوشاهی یا برهمن شاهی‌ها با لقب «شاهی» یاد کرده‌است. منابع چینی در نیمهٔ دوم قرن ۷ و نیمهٔ اول قرن ۸ از شاهانی در گندهارا و کاپیسا حرف می‌زنند که کلمه «تگین» در نام آنها داخل است و مدققین آنها را جزء دودمان «تگین شاهی» حساب می‌کنند.[۱]
.jpg)
در دوران سلطنت تگین‌شاه، یک زائر کُره‌ای به نام هوی چائو، در بازدید از منطقه گنداره در سال‌های ۷۲۳–۷۲۹ میلادی چنین بیان نموده که این مناطق توسط پادشاهان تُرک اداره می‌شدند:[۲][۳]
" من به کشور گاندارا (建 馱 羅) رسیدم. پادشاه و پرسنل نظامی همه تُرک هستند. بومیان مردم هو هستند. همچنین در میانشان برهمن وجود دارد. این کشور قبلاً تحت سلطه پادشاه کاپیسا قرار داشت. (...) گرچه پادشاه تُرک است، اما بودا (سه جواهر) را بسیار باور و احترام می‌گذارد. پادشاه، همسر وی، شاهزاده و روسا جداگانه صومعه می‌سازند و سه جواهر را عبادت می‌کنند (...) این شهر در کرانه شمالی رودخانه بزرگ سند ساخته شده‌است. با سه روز سفر از این شهر به غرب، یک صومعه بزرگ (...) وجود دارد به نام Kaniska. یک استوپای عالی وجود دارد که دائماً می‌درخشد. صومعه و استوپا توسط پادشاه سابق کانیسکا ساخته شده‌است، بنابراین صومعه به نام وی نامگذاری شده. "