شورای ملی افغانستان

تاریخچهٔ شورای ملی به دورهٔ امان‌الله خان بازمی‌گردد که طرح بنیان‌گذاری آن در نظامنامهٔ اساسی حکومت وی گذاشته شد. البته این پارلمان بیشتر جنبهٔ مشورتی داشت. در دورهٔ نادر خان پارلمان به دو مجلس شورای ملی و مجلس عیان تأسیس شد؛ که نخستین دورهٔ شورای ملی در تاریخ ۱۸ سنبلهٔ ۱۳۱۰ ه‍.ش با عضویت ۱۱۱ تن در قصر سلام خانهٔ ارگ آغاز به کار کرد. از آن دوره تا کودتای داوود خان ۱۳ دورهٔ تقنینی دایر گردید که اکثر نمایندگان آن انتصابی بودند تا آنکه با رأی مردم انتخاب شوند. پس از کودتای داوود خان، او شورای ملی را منحل و در قانون اساسی پارلمانی به نام ملی جرگه که یک مجلس بود را مد نظر گرفت، اما هیچوقت این مجلس کار خود را آغاز نکرد.

پیش‌تر در دورهٔ نجیب الله دوباره شورای ملی پس از ۱۴ سال آغاز به‌کار کرد. این مجلس فقط یک دوره ادامه یافت و با سرنگونی حکومت نجیب و برپایی حکومت مجاهدین و طالبان تا روی کار آمدن جمهوری اسلامی افغانستان، افغانستان فاقد قوهٔ مقننه (شورای ملی) بود.^[۲]

یکمین دورهٔ شورای ملی افغانستان در تاریخ ۲۷ قوس/آذر پس از مدت‌ها آغاز به کار کرد.^[۳]

اعضای مجلس نمایندگان توسط مردم و از طریق انتخابات آزاد و برای یک دورهٔ پنج ساله انتخاب می‌شدند؛ هر فرد می‌توانست بدون محدودیت برای هر تعداد دوره مجلس خود را نامزد کند. اعضای مجلس نمایندگان که به تناسب جمعیت هر حوزه تقسیم شده بود، تعدادشان حداکثر به ۲۵۰ نماینده می‌رسید. حداقل ۲۷٪ از سهمیهٔ کرسی‌های پارلمان به زنان اختصاص داده شده بود و کوچی‌ها ۱۰ نماینده و سیک‌های افغانستان نیز ۱ نماینده در مجلس نمایندگان داشتند.^[۴] اعضای پارلمان از طریق انتخابات تک رأی غیرقابل انتخاب به پارلمان راه می‌یافتند و هر کدام از نامزدها که بیشترین آراء را در انتخابات کسب کند به مجلس راه می‌یافت.^[۵]

اعضای مجلس سنا، ۱۰۲ تن بود که تمامی آنان انتصابی بودند. یک‌سوم اعضای مجلس سنا را شوراهای ولایتی (برای ۴ سال)، یک‌سوم دیگر را شوراهای ولسوالی (برای ۳ سال) و یک سوم باقی مانده توسط رئیس‌جمهور (برای ۵ سال) انتخاب می‌شدند. رئیس‌جمهور باید ۲ تن را به نمایندگی از معیوبان و معلولان، ۲ تن از کوچی‌ها تعیین می‌کرد و نیمی از افراد منتصب از طرف رئیس‌جمهور، باید از میان زنان انتخاب میشد.^[۶] افراد انتصابی، عضویت خود را در شوراهای دیگر از دست می‌دادند و طبق قانون، شخص دیگری جایگزین آنان می‌شد.^[۷]

طبق مادهٔ ۸۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان، هر دو مجلس یک عضو خود را به عنوان رئیس، دو عضو دیگر را به عنوان نائب اول و دوم رئیس و دو عضو دیگر را به عنوان منشی و نائب منشی برای یک دورهٔ یک‌ساله انتخاب می‌کرد.^[۱۰]

طبق مادهٔ ۸۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان هر دو مجلس بر طبق اصول داخلی دارای کمیسیون‌های دائمی بودند.^[۱۱]

طبق مادهٔ ۸۹ قانون اساسی، مجلس نمایندگان به پیشنهاد یک‌سوم اعضا، کمیسیون مخصوصی جهت بررسی و مطالعهٔ حکومت تشکیل می‌دادند.^[۱۲]

هر دو مجلس دارای یک دارالانشاء بودند که وظیفهٔ حمل و نقل، تنظیم ارتباطات، کتابخانه، برنامهٔ کاری جلسات و ترتیب اسناد و لوازم کاری را بر عهده داشت.^[۲]

در مادهٔ ۹۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان، شورای ملی شش وظیفه داشت:^{[۱۳][۳][۱۴]}

۱. تصویب، تعدیل یا لغو قوانین یا فرامین تقنینی.

۲. تصویب برنامه‌های توسعه‌ای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تکنولوژیکی.

۳. تصویب بودجهٔ دولتی و اجازهٔ اخذ یا اعطای قرضه.

۴. ایجاد واحدهای اداری، تعدیل یا الغای آن.۵. تصدیق معاهدات و میثاق‌های بین‌المللی یا فسخ الحاق افغانستان به آن.

۶. سایر صلاحیت‌های مندرج این قانون اساسی.وظایف خاص مجلس نمایندگان:^{[۱۳][۳][۱۵]}

۷. اتخاذ تصمیم در مورد استیضاح از هر یک از وزرا.

۸. اتخاذ تصمیم راجع به برنامه‌های توسعه‌ای و بودجهٔ دولتی.

۹. تأیید یا رد مقرری‌ها مطابق به احکام قانون اساسی.

• ولسی جرگه
• مشرانو جرگه

• «نقش جرگه‌ها و لویه‌جرگه‌ها و شوراها در افغانستان» (PDF). ولسی جرگه. دریافت‌شده در ۱۳ مرداد ۱۳۹۱.