نیروی زمینی شاهنشاهی ایران

با به قدرت رسیدن رضاشاه نیروهای مسلح ایران نیز به سازماندهی نوینی دست یافتند. افسران و فرماندهان خارجی از واحدهای نظامی ایران خارج شده و واحدهای پراکنده مسلح ایران نظیر لشکر قزاق، تفنگداران جنوب و ژاندارمری همگی تحت فرمان و ساختار متحد دولت ایران قرار گرفتند.

در سال ۱۳۰۳ قوای نیروهای مسلح ایران ۸۰ هزار نفر تخمین زده می‌شد. یکسال قبل از آن اولین دسته از دانشجویان افسری به مراکز آموزشی فرانسه اعزام شده و پس از گذراندن دوره‌های مختلف ۵۰۰ تن از آن‌ها برای ایجاد اولین پایه‌های آموزشی نیروهای مسلح کشور به ایران بازگشتند. طی این سال‌ها تجهیز واحدها از لحاظ تسلیحاتی به عهده آلمان‌ها بود و هم آن‌ها بودند که اولین کارخانه‌های تولید اسلحه در ایران را بنا نهادند. علاوه بر فرانسه تعدادی از دانشجویان ایرانی نیز به آلمان اعزام شدند تا با آخرین تکنیک‌ها و امور فنی نظامی آشنا شده و اندکی بعد از آن نیز کار تأسیس مراکز آموزشی در داخل کشور برمبنای ساختارهای ارتش آلمان آغاز گردید.

در بحبوحه جنگ دوم جهانی (۱۳۲۰ خورشیدی) نیروهای مسلح ایران به ۱۲۵٬۰۰۰ نفر افزایش یافته بود که از سطح آموزش و تسلیحات بسیار خوبی برخوردار بودند.^{[نیازمند منبع]} در این زمان ارتش شاهنشاهی ایران درگیر جنگی ناخواسته با نیروهای مهاجم متفقین گردید.

وقایع جنگ دوم جهانی ضربه‌های هولناک و سنگینی را بر ستون فقرات نیروهای مسلح ایران وارد آوردند و سازماندهی مجدد نیروها مستلزم سال‌ها تلاش و مبالغ هنگفتی هزینه مالی گردید

«ستاد» واژه‌ای است فارسی که از اوایل به سلطنت رسیدن رضاشاه پهلوی به جای کلمه عربی «ارکان حرب قشون» برای ارتش ایران برگزیده شد که بعدها در زمان سلطنت محمدرضا شاه به نام «ستاد بزرگ ارتشتاران» تغییر نام داد. ستاد در هر یگان مرکز فرماندهی و هماهنگ‌کننده آن واحد است. در نیروهای مسلح شاهنشاهی ایران در هر واحد بزرگتر از گردان یک ستاد وجود داشت که به همان ترتیب سلسله مراتب تحت فرمان ستاد یگان‌های بالاتر از خود بود. ستاد بزرگ ارتشتاران نیز مرکز فرماندهی و هماهنگ‌کننده کل واحدهای نیروهای مسلح شاهنشاهی بود که از ادارات و دوایر مختلف تشکیل شده و در راس آن رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران (معمولا در سال‌های قبل از انقلاب با درجه ارتشبدی) قرار داشت که از لحاظ مسئولیت و کسب فرمان به‌طور مستقیم تحت دستور شخص پادشاه قرار داشت. آموزش دوره عالی نظامی «فرماندهی و ستاد» جهت نیل افسران به درجات تیمساری از پیش از سال ۱۳۲۰ در دانشگاه جنگ و پس از سال ۱۳۳۶ در دانشکده فرماندهی و ستاد (دافوس) انجام می‌گرفت.

لشکر ۷۷ پیاده خراسان و لشکر ۹۲ زرهی اهواز (بخاطر نزدیکی و مجاورت با مرزهای شوروی، افغانستان و عراق) از مهم‌ترین واحدهای نیروی زمینی شاهنشاهی محسوب می‌شدند.

• جمع کل پرسنل (تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷): ۲۸۵٫۰۰۰ نفر
• افراد ذخیره: ۳۰۰٫۰۰۰ نفر

واحدهای اصلی نیروی زمینی شاهنشاهی سازماندهی شده در ۳ سپاه:

لشکرهای نیروی زمینی در زمان حمله منتفقین سال ۱۳۲۰ به این شکل بود:

۱. لشکر ۱ مرکز: شامل ۴ هنگ پیاده، ۳ هنگ سوار، ۲ هنگ توپخانه کوهستانی، چند گردان مهندسی. استعداد ۱۳۰۰۰نفر.

۲. لشکر ۲ مرکز: شامل ۳ هنگ پیاده، ۳ هنگ سوار، ۲ هنگ توپخانه، چند گردان مهندسی. استعداد ۱۲۰۰۰.

۳. تیپ مکانیزه مستقل تهران. شامل یک گردان تانک سبک به استعداد ۵۰ تانک. یک گردان تانک متوسط به استعداد ۵۰ تانک.

۴. لشکر۳ شمال شرق:شامل ۳ هنگ پیاده، ۲ هنگ سوار، ۱ هنگ توپخانه، ۱ هنگ هوایی. استعداد۹۵۰۰ نفر.

۵. لشکر ۴ شمال غرب: شامل ۱ هنگ پیاده، ۲ هنگ سوار، ۱ هنگ توپخانه. استعداد ۴۵۰۰.۶. لشکر ۵ کردستان: شامل ۳ هنگ پیاده، ۱ هنگ سوار. استعداد ۵۰۰۰نفر

۷. لشکر ۶ خوزستان:شامل ۳ هنگ پیاده، ۱ هنگ سوار، ۱هنگ توپخانه، ۱ هنگ هوایی. استعداد ۸۰۰۰نفر.

۸. لشکر ۷ فارس: شامل ۳ هنگ پیاده، ۱ هنگ مختلط توپخانه، ۱هنگ سوار. استعداد ۵۰۰۰ نفر.

۹. لشکر ۸ کرمان: شامل ۱هنگ پیاده، ۱ هنگ سوار، ۱ هنگ توپخانه مختلط. استعداد ۴۵۰۰ نفر.

۱۰. لشکر ۹خراسان: شامل ۲ هنگ پیاده، ۲هنگ سوار، ۱هنگ توپخانه مختلط، ۱ هنگ هوایی. استعداد۶۰۰۰نفر.

۱۱. لشکر ۱۰ گرگان: شامل ۱ هنگ پیاده، ۱هنگ سوار، ۱ هنگ توپخانه. استعداد ۴۵۰۰نفر.

۱۲. لشکر۱۱ گیلان: شامل ۳هنگ پیاده. استعداد ۴۰۰۰ نفر.

۱۳. لشکر۱۲کرمانشاه: ۱ هنگ پیاده، ۱هنگ سوار، ۱ هنگ آتشبار صحرایی، ۱ هنگ مختلط کوهستانی. استعداد ۴۰۰۰ نفر.

۱۴. لشکر ۱۳ اصفهان: شامل ۱ هنگ پیاده، ۱ هنگ سوار، ۱ هنگ توپخانه. استعداد ۴۰۰۰نفر.

۱۵. لشکر ۱۴ مکران: شامل ۲ هنگ پیاده، ۱ هنگ سوار، ۱ هنگ توپخانه، ۱ گردان جماز (شتر). استعداد ۴۰۰۰نفر.

۱۶. لشکر ۱۵ اردبیل: ۲ هنگ پیاده، ۱ هنگ سوار. استعداد ۴۰۰۰ نفر.

۱۷. لشکر ۱۶ لرستان: ۱ هنگ پیاده، ۱ هنگ سوار، ۱گردان توپخانه. استعداد ۴۰۰۰نفر.

۱۸. لشکر۱۷ خوی: ۱ هنگ پیاده، ۱ هنگ سوار. استعداد ۳۰۰۰نفر.

۱۹. لشکر ۱۸تربت جام: ۳ هنگ پیاده. استعداد ۴۰۰۰ نفر.

جمعا: ۹۴۰۰۰ نفر

• سرلشکر بهرام آریانا (از ۱۳۳۴ تا ۱۳۳۷)
• سپهبد عبدالحسین حجازی (۱۳۳۷ تا ۲۴ اسفند ۱۳۳۹)
• سپهبد رضا عظیمی (از ۲۴ اسفند ۱۳۳۹ تا ۱۳۴۴)
• ارتشبد عزت‌الله ضرغامی (از ۱۳۴۴ تا ۱۳۴۷)
• سپهبد فتح‌الله مین‌باشیان (از ۱۳۴۷ تا آبان ۱۳۵۱)
• ارتشبد غلامعلی اویسی (از ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷)
• سپهبد عبدالعلی بدره‌ای (از ۱۵ دی ۱۳۵۷ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷)

• ارتشبد عبدالله هدایت
• ارتشبد عبدالحسین حجازی
• ارتشبد بهرام آریانا
• ارتشبد رضا عظیمی
• ارتشبد غلامعلی اویسی
• ارتشبد فریدون جم
• ارتشبد فتح‌الله مین‌باشیان
• ارتشبد نعمت‌الله نصیری
• ارتشبد غلامرضا ازهاری
• ارتشبد جعفر شفقت
• ارتشبد حسین فردوست
• ارتشبد عباس قره‌باغی

• 
  بهرام آریانا
• 
  غلامعلی اویسی
• 
  فتح‌الله مین‌باشیان
• 
  نعمت‌الله نصیری
• 
  غلامرضا ازهاری
• 
  عباس قره‌باغی

• فهرست فرماندهان ارتش ایران

• http://www.iranrights.org/fa/
• https://web.archive.org/web/20131115172905/http://shahyad.net/iiarmy/iiarmy.html
• http://www.22bahman.ir/ContentDetails/pageid/153/ctl/view/mid/364/Id/Icons-212/language/fa-IR/Default.aspx^{[پیوند مرده]}
• http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2007/07/070705_mf_minbashian.shtml
• http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2011/08/110802_l78_bakhtiar_20th_anniv_hooshang_nahavandi.shtml
• http://majorb.persianblog.ir/post/78/