نشانه‌گذاری
نشانه‌گذاری به معنای استفاده از نشانه‌ها یا علامت‌هایی است که برای روشن کردن معنی و مشخص کردن آغاز و پایان عبارت‌ها، جمله‌ها و بندها در نگارش به‌کار می‌روند.
این نشانه‌ها، که نشانه‌های نوشتاری یا نشانه‌های نگارشی هم نامیده می‌شوند، برای آسان‌تر و دقیق‌تر خواندن یک نوشته، بیان یک احساس، فرمول‌نویسی در ریاضیات و غیره یا ایجاد دگرگونی در تلفظ واژه‌ها به‌کار می‌روند.
تاریخچه
در قدیمی‌ترین متن‌هایی که در دست است، اثری از نشانه‌های سَجاوندی دیده نمی‌شود. در متن‌های باستانیِ زبان یونانی و رومی، برخی نمونه‌های نشانه‌گذاری، مانند «دو نقطه روی هم»، دیده می‌شود. قرآن‌های نخستین بدون نشانهٔ سَجاوندی نوشته می‌شد.
محمدبن ابی‌یزید طیفور ملقب به شمس‌الدین و مکنی به ابوالفضل السَجاوندی القاری[۱] در قرن ششم ه. ق، برای راهنمایی قاریان، نخستین نشانه‌ها را در نگارش قرآن به‌کار برد.[۲][۳] واژهٔ سجاوَندی از نام ابوالفضل سجاوندی (نخستین کسی که نشانه‌های وقف را برای راهنمایی درست خواندن قرآن به‌کار برد)[۴] گرفته شده‌است.
با اختراع چاپ، گرایش به استاندارد کردن نشانه‌گذاری متن‌ها بیشتر شد. آلدوس مانوتیوس و نوه‌اش نخستین کوشش‌ها را در استاندارد کردن نشانه‌گذاری متن‌ها انجام دادند.
کاربرد علامت سؤال «؟» و کاما «،» و بسیاری از علائم دیگر در رسم‌الخط فارسی و عربی و اردو امری جدید است و سابقه تاریخی زیادی ندارد.
نشانه‌گذاری به شکل امروزی آن، در زبان فارسی، سابقه چندانی ندارد و در یکی دو قرن اخیر، به پیروی از نوشته‌های غربیان در زبان فارسی نیز رایج شده‌است. اصول نشانه‌گذاری در زبان فارسی، برگرفته از زبان‌های اروپایی، به خصوص فرانسوی و انگلیسی است. هیچ نوع نشانه‌گذاری شاخصی در کتابت زبان فارسی تا پیش از آشنایی ایرانیان با زبان و خط ملت‌های غربی وجود نداشته‌است.[۵]
فهرست نشانه‌ها
| نشان/علامت [۶] | نام | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| در فارسی | در انگلیسی | فارسی | فرانسوی | انگلیسی | عربی |
| . | نقطه | Point | Full stop / Period | النقطه / نقطة نهایة | |
| ، | , | ویرگول یا درنگ‌نما | Virgule | Comma | الفاصلة / الشَّوْلَة |
| ؛ | ; | نقطه‌ویرگول | Point-virgule | Semi-colon / Semicolon | الفاصلة المنقوطة |
| : | دونقطه | Deux-Points | Colon | النقطتان الرأسیتان | |
| … | سه‌نقطه یا تعلیق | Points de Suspension | Suspension points | ثلاث نقطه | |
| – | خط فاصله یا پیوند | Le Tiret | Dash | الشطه | |
| ؟ | ? | علامت سؤال | Point Interrogant | Question mark | علامة الاستفهام |
| ! | علامت تعجب | Point d'exclamation | Exclamation mark | علامة التعجب | |
| « » | " " | گیومه یا علامت گفتاورد/نقل‌قول | Les Guillemet | Guillemet | علامة التنصیص |
| ( ) | پرانتز یا کمانَک | Parenthèse | Parentheses | القوسان | |
| [ ] | قلاب یا کروشه | Crochet | Square brackets | المعقوفتان | |
| { } | آکولاد (آکُلاد) | Les accolades | Curly brackets | ||
| / | خط مورب یا اِسلش | Barre oblique | Slash | الخط المائل | |
| " | ایضاً یا تکرار | Dito | Ditto mark | علامة التکرار | |
| * | ستاره | Astérisque | Asterisk | المُنجَّمة/النُّجيمة | |
| _ | زیرخط | Tiret bas | Underscore / Underline | شرطة سفلیة | |
| ’ یا ' | آپاستروف | Apostrophe | Apostrophe | الفاصلة العلیا/ الحذاف | |
| ° | درجه | Degree | الدرجة | ||
| \ | بَک‌اِسلَش یا خط اُریب وارو | Barre oblique inversée | Backslash | المائلة المعاکسة | |
| | | خط عمودی | Barre verticale/Tube | Pipe/Vertical bar | الشریط العمودی/ القناة | |
| ~ | مَدَک | Tilde | Tilde | المدة / التلدة | |
| ' | پریم | Prime | Prime | ||
| @ | اَت ساین | Arobase | At sign | آت | |
| || | دو خط عمودی | Double barre verticale | Double vertical line | ||
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- همایون‌فرد، مهسا، نشانه‌گذاری و اهمیت آن در نگارش، بازدید: نوامبر ۲۰۰۸
- فاریابی، پویا، روش املای زبان دری، پذیرفتهٔ اتحادیهٔ نویسندگان ج.د.ا. (جمهوری دموکراتیک افغانستان)، کابل: ۱۳۶۳
- نیکوبخت و قاسم‌زاده، ناصر و سید علی (۱۳۹۳). دانش نشانه‌گذاری در زبان فارسی. چشمه شابک =۱_۱۲۷_۲۲۹_۶۰۰_۹۷۸. ص. ۲۱ و ۲۲.
