مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی

این مؤسسه در مسیر جاده قدیم قزوین که اکنون به خیابان شهید بهشتی کرج تغییرنام یافته قرار دارد. این مسیر خود قسمتی از جاده ابریشم است که بین شهرهای قزوین و ری واقع شده‌است. مؤسسه مزبور در دوران قاجار به‌عنوان مرکز درمان اسبان، اسواران، پیک‌ها و دام‌ها مورد استفاده داشته‌است. پس از جنگ جهانی اول ایران دچار قحطی و بیماری‌های واگیردار گسترده‌ای در مردم و احشام گردید که درمان این بیماری‌ها سبب تأسیس مؤسسه پاستور ایران در سال ۱۲۹۸، و سپس در سال ۱۳۰۳ تأسیس "مؤسسۀ دفع آفات حیوانی و سرم‌سازی ایران" توسط مصطفی‌قلی بیات گردید، که سپس به دستور رضاشاه به "بنگاه سرم‌سازی رازی" و پس از چندی به "مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی" تغییرنام یافت.

فعالیت اولیۀ مرکز روی طاعون گاوی متمرکز بود اما سپس به تولید انواع واکسن‌ها و سرم‌های دارای کاربرد پزشکی و دامپزشکی گسترش یافت. درپی جنگ جهانی دوم، مؤسسه چندسالی به اشغال نیروهای ارتش سرخ درآمد و ایشان چند باب بنای با کاربرد نظامی در مؤسسه ساختند.

این موسسه پس از گذشت چند سال از تأسیس، علاوه بر اشباع تولید واکسن توانست رتبه یک، را در منطقه غربی آسیا از آن خود کند.^[۱]

• دلیل نامگذاری این مؤسسه به یادبود حکیم محمد بن زکریای رازی است.
• بسیاری از دانشمندان دامپزشکی ایرانی در این مؤسسه فعالیت داشته‌اند.
• نشریه علمی پژوهشی آرشیو رازی متعلق به این مجموعه است.
• پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی‌ارشد رشته های ویروس شناسی پزشکی و میکروب شناسی پزشکی از سال 1373

این مؤسسه دارای لابراتوارهای تشخیص و تحقیق با مرجعیت ملی یا جهانی زیر می‌باشد:

• آزمایشگاه ملی تب برفکی
• آزمایشگاه ملی تحقیقات پاستورلا
• آزمایشگاه ملی تحقیقات تیلریوز
• آزمایشگاه ملی سل دامی
• آزمایشگاه ملی تحقیقات کنه
• آزمایشگاه رفرانس جانوران سمی
• آزمایشگاه رفرانس مایکو پلاسما
• آزمایشگاه رفرانس سموم جانوری
• آزمایشگاه رفرانس آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان
• آزمایشگاه رفرانس آبله دامی

• مصطفی‌قلی بیات، معاون وزارت فلاحت، فوائد عامه و تجارت؛ به‌عنوان مؤسس مؤسسه
• عبدالله حامدی، نخستین رئیس مؤسسه
• سید حسین میرشمسی، چهره ماندگار علمی ایران، مؤسس بخش واکسن‌های ویروسی انسانی
• عباس شفیعی، چهره ماندگار دامپزشکی ایران

مؤسسه دارای یک کتابخانه مرکزی با زیربنای اعیانی ۱۵۰۰ متر مربع می‌باشد که از سال ۱۳۰۹ ه. ش. آغاز به کار نموده‌است. بیشتر منابع موجود راجع به علوم دامپزشکی و پزشکی می‌باشند. تعداد منابع به صورت زیر است:

• کتاب‌های خارجی: عمدتاً به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، عربی و ترکی استانبولی ۷۶۳۰ جلد
• کتاب‌های فارسی: ۳۹۳۶ جلد
• نشریات خارجی: ۴۰۹ سلسله
• نشریات فارسی: ۲۷۸ سلسله
• پایان‌نامه‌های خارجی: ۱۱ مصحف
• پایان‌نامه‌های فارسی: ۳۴۹ مصحف
• سی‌دی: ۴۶۷ لوحه
• طرح‌های پژوهشی: ۴۰۶ عنوان
• کتاب‌های الکترونیکی: ۲۳۲۶ عنوان
• مقالات خارجی مؤسسه رازی: ۶۸۸ مقاله
• مقالات فارسی مؤسسه رازی: ۴۷۰ مقاله

این مؤسسه توسط یک رئیس و هیئت امنایی متشکل از نمایندگانی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران، سازمان دامپزشکی کشور و غیره که بر آن نظارت دارند، اداره می‌شود. از چهار معاونت تشکیل شده‌است:

• معاونت تحقیقات و فناوری
• معاونت تحقیق و تولید
• معاونت برنامه‌ریزی و پشتیبانی
• معاونت تضمین کیفیت

این مؤسسه در زمان تأسیس تحت نظارت وزارت فلاحت و فوائد عامه (وزارت کشاورزی وقت) در آمد.

در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۷۹ با ادغام وزارت کشاورزی و وزارت جهاد سازندگی، تحت نظارت سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج وزارت جهاد کشاورزی در آمد. به علاوه، به واسطه گستردگی فعالیت‌هایش، امروزه هیئت‌امنایی متشکل از نمایندگانی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران، سازمان دامپزشکی کشور و غیره بر آن نظارت دارند.

با این که مرکزیت مؤسسه در کرج قرار گرفته، دارای شعب در شهرستان‌های زیر می‌باشد:

• اراک (منطقۀ مرکزی کشور)
• اهواز (منطقۀ جنوب‌غرب کشور)
• شیراز (منطقۀ جنوب کشور)
• کرمان (منطقۀ جنوب‌شرق کشور)
• مرند (منطقۀ شمال‌غرب کشور)
• مشهد (منطقۀ شمال‌شرق کشور)

مؤسسۀ مزبور جهت تبادل تجربیات، اخذ مجوزها و صادرات با سازمان‌ها و ادارات بین‌المللی همکاری دارد. مهم‌ترین این سازمان‌ها عبارتند از:

• سازمان بهداشت جهانی WHO
• سازمان دامپزشکی جهانی OIE
• سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد فائو
• پس از انقلاب اسلامی ایران و اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، مراودات با کشورهای توسعه‌یافته کمتر و با کشورهای اسلامی بیشتر شده‌است.

به‌طور کلی تولیدات مؤسسه رامی توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:

• واکسن‌های ویروسی انسانی
• واکسن‌های باکتریایی انسانی
• واکسن‌های ویروسی دامی
• واکسن‌های باکتریایی دامی
• سرم‌ها انسانی
• سرم‌های دامی
• واکسن‌های طیور
• واکسن‌های آبزیان
• تشخیص بیماری‌ها
• تحقیقات و نشریات علمی

از مهم‌ترین فراورده‌های مؤسسه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرم‌های دیفتری و کزاز
• سرم‌های درمانی ضد زهر: انواع عقرب و مار
• انواع پادگن‌ها شامل: آنتی ژن رزبنگال، آنتی ژن رایت، آنتی ژن پولوروم
• انواع فراورده‌های خونی دامپزشکی شامل سرم خرگوش، پلاسمای خرگوش، همولیزین، کمپلمان خرگوش، کمپلمان خوکچه هندی، خون دفیبرینه گوسفندی
• انواع حلال‌های مصرف پزشکی شامل سرم فیزیولوژی، آب قابل تزریق
• جانوران آزمایشگاهی موش،رت، هامستر، خوکچه هندی، خرگوش

• معرفی موسسه - وبگاه رسمی مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی

• وبگاه رسمی
• مجله علمی پژوهشی آرشیو رازی بایگانی‌شده در ۷ آوریل ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine* مؤسسه رازی شعبه شمال شرق کشور