فهرست والیان خلفا در طبرستان

این فهرستی است از والیانی که خلفای راشدین و خلفای دو سلسله امویان و عباسیان برای حکومت بر طبرستان برگزیده‌اند. برخی از افرادی که برای این امر فرمان یافتند، نقش فرمانده داشته و لزوماً حضورشان در فهرست به این معنا نیست که در طبرستان به حکومت نشسته باشند. چنانچه می‌دانیم فرشوادگر در زمان اسپهبد خورشید به دست خلفای عباسی سقوط کرد و نخستین والیان عرب بر طبرستان مستولی شدند و پس از آن در زمان شورش طبرستان هم بسیاری از فرماندهان به عنوان والی برای جنگ به فرماندهی لشکری به طبرستان عزیمت یافتند.

مهمترین منابع فهرست ذیل کتاب ابن اسفندیار و سکه‌های مضروب در زمان والیان هستند. گویا مواقعی حکام محلی طبرستان، به نام اسپهبدان، که از یکدیگر جدا و در مناطق مختلفی سلطنت داشتند، کنترل کامل بر قلمروشان را داشتند و والیان تنها به اخذ خراج و داشتن پایگاه نظامی یا حفاظت از مسلمانان می‌پرداختند.

فهرست افراد

خلیفهنامسکهمدت حکومت/توضیحات
خلفای راشدین
عمرسوید بن مقرن۱۸ یا ۲۲ هجری
عثمانسعید بن العاص۲۹ هجری
امویان
معاویهمصقله بن هبیره شیبانیبا تمامی لشکریانش کشته شد.
محمد بن الاشعث
عبدالملکمهلب بن ابی صفرا۷۸ یا ۷۹ هجری
قطری بن فجاة المازنی
سکه مضروب توسط قطری بن فجاه
سلیمانیزید بن مهلب۹۸ هجری - پس از چندین جنگ ناکام برابر فرخان بزرگ توسط کارگزاران خود به قتل رسید.
عباسیان
منصورابوالخصیب مرزوق السعدی۱۴۰ تا ۱۴۲ هجری
ابوخزیمه یا خازبن خزیمه تمیمی۱۴۳ تا ۱۴۴ هجری
ابوالعباس طوسیمدت یک سال
روح بن حاتم بن قیصر بن مهلب
خالد بن برمک
سکه مضروب توسط خالد بن برمک در طبرستان
۱۱۶ تا ۱۱۹ هجری
حسن بن حسین
عمر بن علا
سکه مضروب توسط عمر بن علاء در طبرستان
۷ سال (۱۲۰-۱۲۵ هجری) - وی ابتدا به اسپهبد خورشید پناهنده شده بود ولی در فتح طبرستان به خلیفه کمک کرد و پس از سنواتی به ولایت این ناحیه رسید.
مهدیسعید بن دعلج۱۲۵-۱۲۸ هجری
عمر بن علاء
سکه مضروب توسط عمر بن علاء در طبرستان
۱۲۷-۱۲۹ هجری
یحیی بن مخناق۱۲۹-۱۳۰ هجری
عبدالحمید مضروب۲ سال. شورش طبرستان در زمان او آغاز شد و به مرگ او انجامید.
سالم فرغانیاو و والیان پس از او در زمان خلافت مهدی، همراه با لشکریان برای سرکوب شورش طبرستان راهی می‌شدند. سالم در اسرم کشته شد.
فراشهکشته شده در نبردی در لاویج.
روح بن حاتمبه علت کشتار و ظلم بیش از حد عزل شد.
خالد بن برمک
سکه مضروب توسط خالد بن برمک در طبرستان
با قارنوندیان صلح کرد.
عمر بن علاء
سکه مضروب توسط عمر بن علاء در طبرستان
تمیم بن سنان
یزید بن مزید
حسن بن قحطبه
ابومحمد موسی هادیابتدا خود به عنوان والی از سوی پدرش انتخاب شد ولی پس از رسیدن به خلافت طبرستان را به قارنوندیان سپرده و ونداد هرمزد را به گروگان برد.
هارون‌الرشیدجریر بن یزید۱۳۷-۱۳۵ هجری
معاذ۱۳۶ هجری
سلیمان بن موسی
سکه مضروب توسط سلیمان در طبرستان
۸ماه
بن هانی۱۳۷-۱۳۸
مقاتل۱۳۹ هجری
عبدالله بن قحطبه۱۳۹-۱۴۰ هجری
ابراهیم۱۴۱ هجری
عثمان بن نهیک
سعید بن مسلم بن قتیبه بن مسلم
عبدالله بن عبدالعزیز بن حماده۱۰ ماه در ۱۷۷ هجری
مثنی بن الحجاج۱ سال و ۴ ماه در ۱۷۷ تا ۱۷۹ هجری
عبدالملک بن قعقعیک سال در ۱۷۹-۱۸۰ هجری
فضل بن یحیی
عبدالله بن حازم
محمود و موسی بن یحیی بن خالد بن برمک
یحیی بن یحیی
جهضم بن خباب
خلیفه بن هارون الجواهری
عبدالله بن سعید الجریشی۴ماه در ۱۸۷ هجری
عبدالله بن مالک
مأمونعبدالله بن خردادبه
سکه مضروب توسط عبدالله بن خردادبه در طبرستان
۲۰۱ هجری
محمد بن خالد
موسی بن حفص
محمد بن موسی بن حفص
معتصمابندار بن مونی۲۲۴ هجری
معتزمفلحجمادی‌الاخر ۲۵۵ هجری
احمد بن محمد السکنی-شاریحاکم گرگان بوده.
معتمدرافع بن هرثمه۲۷۲ تا ۲۸۲ هجری

منابع

  • رابینو، هاسنت لویی (۱۳۶۵). مازندران و استرآباد. علمی و فرهنگی. ص. ۲۰۶ تا ۲۰۹.
  • رابینو، حکام خلافت عربی در طبرستان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز.