علی شمخانی

علی شمخانی در سال ۱۳۳۴ در شهر اهواز زاده شد.^{[۷][۸][۹][۱۰][۱۱]} وی از عرب‌های ایرانی است.^{[۹][۱۰][۱۱]} وی فعالیت سیاسی مخفی علیه رژیم پهلوی را از دهه ۱۳۵۰ آغاز کرد، که منجر به دستگیری وی توسط ساواک و زندانی شدن او گردید.^[۱۲] او در زندان با افرادی چون محسن رضایی و غلامعلی رشید آشنا شد، که این روابط به شکل‌گیری گروه منصورون^[۱۳] انجامید.^{[۱۴][۸][۱۵][۱۶][۱۷]}

علی شمخانی صاحب ۵ فرزند است که نام سه فرزند او یعنی حسن، حسین و زینب تاکنون در پرونده‌های گوناگون مطرح شده‌است.^[۱۸] محمدحسین شمخانی پسر علی شمخانی و مدیرعامل شرکت کشتیرانی آدمیرال است. اسفند ماه ۱۴۰۰ خبرگزاری‌ها در گزارشی به نقل از رسانه‌های هندی از توقیف یک کشتی به نام «کابل» متعلق به شرکت «آدمیرال» خبر داد و اعلام کرد که مالکیت این کشتی برای پسران علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران بوده‌است.^[۱۹] علی شمخانی دربارهٔ توقیف یکی از کشتی‌های فرزندانش در توئیتی گفت: برای التیام «زخم تحریم» از «جان و آبرو مایه می‌گذاریم. ناگفته‌ها بماند برای بعد.»^[۲۰][۲۱] حسن و حسین شمخانی، شرکت کشتیرانی دارند و یکی از شرکت‌ها در هند در سال ۱۴۰۰ توقیف شد.^[۱۹][۲۰]

مهدی صدرالساداتی داماد محمدرضا مدرسی یزدی، دربارهٔ خانواده شمخانی در شبکه اجتماعی نوشت: «حسین شمخانی پسر بزرگ آقای شمخانی مدیر کشتیرانی آدمیرال است و طبق اطلاعات فیس‌بوکش فارغ‌التحصیل دانشگاه Lebanese american university است.^[۲۲] خرج هر ترم دانشگاه تا ۱۰ هزار دلار است. حسن شمخانی پسر دیگر نیز از مدیران همین شرکت است.»^[۲۳][۲۲] مهدی صدرالساداتی همچنین با انتشار یک ویدیو اعلام کرده بود که یک مجموعه آپارتمانی به ارزش هزار میلیارد تومان در خیابان فرشته تهران متعلق به «آذرمیدخت طباطبایی»، همسر علی شمخانی است.^[۲۳]

حساب بانکی پسر سه ساله «حسن میرمحمدعلی» و نوه علی شمخانی خبرساز شد.^[۱۸] از جمله رسانه‌ها تصویر حکمی را منتشر کردند که بر اساس آن حساب ۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومانی «حسین میرمحمدعلی» برای همسرش «زینب» و پسر خردسالش که متولد سال ۱۳۹۴ بوده، توقیف شده‌است.^[۱۸][۲۳] «حسن میرمحمد علی» داماد شمخانی و همسر زینب شمخانی چهره معروف پرونده ساخت و ساز لواسان است.^[۱۸]

در خرداد ۱۴۰۱ گزارش‌هایی منتشر شد که نشان‌دهندهٔ نقش موعود شمخانی برادرزاده علی شمخانی، و معاون وقت منطقه آزاد اروند، گروه ساختمان‌سازی عبدالباقی را که مالک پروژه متروپل هستند، برای انجام امور اداری و مشارکت در یک پروژه ساختمانی، به شهرداری آبادان معرفی کرده‌است.^[۲۴] علی شمخانی در واکنش به این ادعا با شرکت در مراسم یادبود جان باختگان ساختمان متروپل در مسجد ولیعصر تهران، گفت «خانواده‌های داغدار آبادانی در این حادثه دهشتناک زیر بار دو آوار فروریختن ساختمان و آوار روانی هدایت‌شده قرار گرفته‌اند.»^[۲۴][۲۵] ناجی شمخانی پسر عموی علی شمخانی، و مدیر شرکت خانه ایرانیان که پروژه‌های زیادی در منطقه آزاد اروند به سرانجام رساند.^[۲۶]

علی شمخانی علاوه بر طی دوره دانشکده فرماندهی و ستاد (دافوس) و نیز دانشگاه عالی دفاع ملی (استراتژیک نظامی) دارای دانشنامه مهندسی از دانشگاه جندی‌شاپور و مدرک کارشناسی ارشد مدیریت از همین دانشگاه می‌باشد. شمخانی دانش‌آموخته کارشناسی مهندسی کشاورزی و کارشناسی ارشد مدیریت از دانشگاه جندی‌شاپور و دکتری استراتژی نظامی از دانشگاه عالی دفاع ملی است و دوره دافوس را نیز در دانشگاه فرماندهی و ستاد آجا گذرانده‌است.^[۲۷] او فعالیت سیاسی خود را علیه سلطنت پهلوی از دهه ۱۳۵۰ آغاز کرد، که منجر به دستگیری او توسط ساواک گردید و دوره‌ای را نیز در زندان اهواز سپری کرد. در پی آشنایی با افرادی چون محسن رضایی و غلامعلی رشید، به عضویت گروه منصورون درآمد.^[۲۸]

در خرداد ۱۴۰۱ گزارش‌هایی منتشر شد که نشان‌دهندهٔ نقش موعود شمخانی برادرزاده علی شمخانی، و معاون وقت منطقه آزاد اروند، گروه ساختمان‌سازی عبدالباقی را که مالک پروژه متروپل هستند، برای انجام امور اداری و مشارکت در یک پروژه ساختمانی، به شهرداری آبادان معرفی کرده‌است.^[۲۴]

اعضای شورای عالی امنیت ملی به ریاست حسن روحانی و دبیری علی شمخانی، شخص فرمانده کل قوا، علی خامنه‌ای، مدیریت وقت هواپیمایی کشوری علی عابدزاده، و فرماندهان ارشد ستاد کل نیروهای مسلح و سپاه پاسداران، محمدحسین باقری، غلامعلی رشید، حسین سلامی و امیرعلی حاجی‌زاده، از مسببان شلیک موشک‌های سپاه به پرواز اوکراین هستند.^[۲۹]

• فروش نفت ۳۰۰ هزار بشکه نفت ایران به پسر شمخانی واگذار شده است.حسین شمخانی سالانه حدود ۲۰۰ میلیون دلار از تجارت محصولات پتروشیمی ایران سود می‌برد.^[۳۰][۳۱]

• مهدی صدرالساداتی همچنین با انتشار یک ویدیو اعلام کرده بود که یک مجموعه آپارتمانی به ارزش هزار میلیارد تومان در خیابان فرشته تهران متعلق به «آذرمیدخت طباطبایی»، همسر علی شمخانی است.به نوشته صدرالساداتی، خانواده شمخانی همچنین مجوز ساخت‌وساز گسترده در تهران، لواسان، اهواز، شوش و شمال ایران دریافت کرده‌اند.[۱]

• زینب شمخانی، دختر علی شمخانی است. نام او هم در پرونده همسرش خبرساز شد. توقیف میلیارد‌ها دلار پول زینب شمخانی در پرونده موسسات مالی و اعتباری کاسپین و فرشتگان در واقع نتیجه افشاگری علیه علی میرمحمدعلی بود. در جریان همین پرونده حساب بانکی پسر سه ساله «حسن میرمحمدعلی» و نوه علی شمخانی خبرساز شد. رسانه‌ها تصویر حکمی را منتشر کردند که بر اساس آن حساب ۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومانی «حسین میرمحمدعلی» و «زینب» و پسر خردسالش که متولد سال ۱۳۹۴ بوده، توقیف شد. یاشار سلطانی روزنامه نگار پیگیر پرونده املاک لواسان در شبکه‌های اجتماعی خود از این مسئله پرده برداشت. تصویر پاسپورت این کودک متولد ۹۴ که املاک زیادی به نام او بوده و چندین میلیارد حساب در موسسه کاسپین داشته هم منتشر شد.^[۳۲]

• فرماندهان سابق سپاه پاسداران و برخی مقام‌های عالی‌رتبه جمهوری اسلامی در هفت سال گذشته در منطقه آزاد اروند درگیر فساد شده‌اند و صدها میلیارد تومان از بودجه عمومی کشور به دست این مقام‌ها و بستگان‌شان افتاده است.مهرماه ۹۲، اکبر ترکان، دبیر شورای هماهنگی مناطق آزاد، هیات مدیره‌ جدید منطقه آزاد اروند را با چهره‌های شناخته شده‌ای منصوب کرد. افرادی چون علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، محمد مخبر، رییس ستاد اجرایی فرمان امام، محمد فروزنده، رییس وقت بنیاد مستضعفان و عبدالله کعبی، نماینده آبادان در مجالس پنجم تا هشتم. در مهمانی نهادهای زیر نظر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در سازمان منطقه آزاد، در نهایت سپاه پاسداران هم نیز راه پیدا کرد. فشارها بر اسماعیل زمانی بعد از تشکیل پرونده‌های متعدد باعث شد غلامعلی رشید، دوست دیرینه‌ اسماعیل زمانی به او پیشنهاد کند تا پای قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا را به منطقه آزاد اروند باز کند تا فشار اطلاعات سپاه بر او کمتر شود.قراردادی به ارزش دو هزار میلیارد تومان که قرار است ۳۰ درصدش را منطقه آزاد نقدی پرداخت کند و در ازای ۷۰ درصد بقیه، بخشی از زمین‌های منطقه آزاد را صاحب شود. مجموعه‌ای از فساد سیستماتیک که طی هفت سال، سازمانی را که قرار بود در خدمت آبادانی آبادان و خرمشهر باشد، به یک مرکز فساد اقتصادی تبدیل کرده است.^[۳۳]

علی شمخانی یک سال پس از پایان جنگ ایران و عراق (سال ۱۳۶۸) با حکم سید علی خامنه‌ای، ضمن انتقال کامل از سپاه پاسداران به ارتش، فرماندهی نیروی دریایی ارتش را عهده‌دار شد.^[۳۴][۳۵]

وی چند ماه پس از تصدی فرماندهی نیروی دریایی ارتش، در اجرای راهبرد جدید دریایی ایران، فرماندهی مشترک نیروی دریایی ارتش و سپاه و قرارگاه دریایی خاتم‌الانبیا را عهده‌دار شد و در مدت فرماندهی هشت ساله، در قرارگاه دریایی خاتم‌الانبیا، تشکیلات رزمی نیروهای دریایی ارتش و سپاه را با ایجاد تحول اساسی در سلاح‌ها، تاکتیک‌ها و عملیات مشترک دو نیرو، تجدید سازمان نمود. وی این سمت را تا زمان تصدی وزارت دفاع در دولت سید محمد خاتمی برعهده داشت.^[۳۶]

شمخانی در طول جنگ ایران و عراق از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران بود و از ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۰ فرماندهی سپاه خوزستان را برعهده داشت، در فاصله سالهای ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸ جانشین فرمانده کل سپاه پاسداران بود و با حفظ سِمَت، از ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۸ فرماندهی نیروی زمینی سپاه و از ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ نیز معاونت اطلاعات و عملیات ستاد فرماندهی کل قوا را برعهده داشت.^[۳۷]

شمخانی در دولت چهارم برای مدت یک سال، از ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ وزیر سپاه پاسداران بود، سپس به‌طور کامل به ارتش منتقل شد و در فاصله سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ فرماندهی نیروی دریایی ارتش و از سال ۱۳۶۹ با حفظ سمت، فرماندهی نیروی دریایی سپاه را نیز برعهده داشت.

شمخانی در دولت هفتم و هشتم، در فاصله سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ به‌عنوان وزیر دفاع فعالیت می‌کرد. وی یکی از ۱۲ نظامی ارشد با درجه سرلشکری در نیروهای مسلح ایران است.^[۳۸][۳۹] وزارت خزانه داری آمریکا در سال ۱۳۹۸ وی و ۷ مقام ارشد جمهوری اسلامی را در فهرست تحریم‌های خود قرار داد.^[۴۰][۴۱]

پس از کناره‌گیری علی شمخانی از دبیر شورای عالی امنیت ملی، در ۱ خرداد ۱۴۰۲ با حکم علی خامنه‌ای، شمخانی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و مشاور سیاسی رهبری شد.^[۴۲][۴۳]

در تاریخ ۱۹ شهریور ۱۳۹۲ حسن روحانی، در حکمی علی شمخانی را به سِمت دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب کرد، تا جایگزین سعید جلیلی گردد. وی در شرایطی مسئول دبیرخانه این شورا شد، که مذاکرات هسته‌ای بین ایران و گروه ۱+۵ به وزارت امور خارجه و محمد جواد ظریف سپرده شده بود. البته بنا بر گفته وزیر امور خارجه، تعیین سطح، حدود و روش‌های مذاکرات هسته‌ای، با وزارت امور خارجه است که بر اساس نیاز مذاکرات تعیین می‌شود، ولی هدایت و سیاست‌گذاری پرونده هسته‌ای همچنان بر عهده شورای عالی امنیت ملی، به ریاست رئیس‌جمهور ایران خواهد بود.

از جمله مهم‌ترین وظایف شمخانی در زمان تصدی در این پست، برقراری پیوند و رابطه دوستانه میان دولت و سایر ارکان حکومتی در ایران بود. در عرصهٔ بین‌المللی، وی مسئول ایفای نقش ایران در جنگ داخلی سوریه و حمله به شمال عراق در حوزه سیاسی بود و همکاری نزدیکی با قاسم سلیمانی (فرمانده نیروی قدس و مسئولِ حوزه نظامی) داشت.^[۴۴]

پس از انتصاب شمخانی به دبیری شورای عالی امنیت ملی، محمدتقی کروبی، فرزند مهدی کروبی در صفحه فیس‌بوک خود، از ارجاع پرونده میرحسین موسوی و مهدی کروبی به شورای عالی امنیت ملی خبر داد. وی در صفحه فیس‌بوک خود نوشته بود:

شنیده شد که رهبر انقلاب موافقت خود را با ارجاع پرونده موسوی و کروبی به شورای عالی امنیت ملی اعلام کرده‌اند تا این شورا با دبیر جدید به موضوع آن‌ها ورود ماهوی داشته باشد. انتخاب آقای شمخانی به عنوان فردی لایق و توانمند که در دوران جنگ سابقه ارزشمندی داشته و همواره در کنار مردم و کشور بوده هم جای تقدیر و تشکر دارد و هم امیدی برای رفع حصر موسوی و کروبی است.^[۴۵]

شمخانی در اظهارِ نظری دربارهٔ حفاظت از شخصیت‌ها و مقامات در جمهوری اسلامی ایران در اسفند ۱۳۹۶ گفت:

من مسئول امنیت کشور هستم، این که منافقین ترور می‌کردند مربوط به دهه ۶۰ است و دیگر نمی‌توانند ترور کنند، ضمن این که ما دستگاه‌های امنیتی قوی داریم، برای چه می‌ترسیم؟ بساط حفاظت شخصیت‌ها را باید جمع کنیم. ما حفاظت شخصیت‌ها نداریم، تشریفات و پرستیژ شخصیت‌ها داریم. من مسجد می‌روم، پارک می‌روم، کوه می‌روم، تنها و با مترو می‌روم و هیچ مشکلی هم ندارم.^[۴۶][۴۷]

به نقل از محمود صادقی، علی شمخانی در پاسخ به «اگر مردم به خانه نروند و در خیابان بایستند، می‌خواهید چه کنید؟» گفت: «ولو بلغ ما بلغ ما می‌زنیم» یعنی به مردم شلیک می‌کنیم. شمخانی این سخن را تکذیب کرد.^{[۴۸][۴۹][۵۰]}

در تداوم خیزش ۱۴۰۱ ایران، شایعاتی مبنی بر استعفای شمخانی از دبیری شورای عالی امنیت ملی پخش شد^[۵۱] ولی توسط نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی تکذیب شد.^[۵۲]

شمخانی رئیس و نماینده رئیس‌جمهور در جریان مذاکره از سرگیری روابط با عربستان سعودی بود که این توافق در اسفند ۱۴۰۱ در پکن صورت گرفت.^[۵۳][۵۴]

علی شمخانی در هشتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران شرکت کرد، اما از سید محمد خاتمی شکست خورد و پس از خاتمی و احمد توکلی در رتبه سوم قرار گرفت. با این حال خاتمی مجدداً شمخانی را به مجلس برای تصدی وزیر دفاع پیشنهادی کابینه خود معرفی نمود و در کابینه دوم خاتمی نیز دوباره به سمت وزارت دفاع منصوب گردید.^{[۵۵][۵۶][۵۷][۵۸]}

در برنامه دیروز، امروز، فردا، وحید یامین‌پور، مجری برنامه که سعی داشت شمخانی را وارد مسائل سیاسی روز کند و جریانِ منتسب به فتنه، در ادبیات صداوسیمای جمهوری اسلامی را مطرح کند، از شمخانی پرسید که آیا واژه فتنه را قبول دارید؟ شمخانی نیز در پاسخ وی ضمن اجتناب از به کار بردن واژه فتنه دربارهٔ مسائل پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ گفت:

قبول‌کردن یا نکردن واژه فتنه، چیزی را تغییر نمی‌دهد. می‌خواهید من را روبه‌رو چه کسی قرار دهید؟ بسیجی باید حق گو، حق خواه و حق شنو باشد.^[۵۹]

هم‌چنین شمخانی در برنامه تلویزیونی شناسنامه، که در تاریخ ۳ خرداد ۱۳۹۲ از صداوسیمای جمهوری اسلامی پخش شد، حضور یافت. او در این مصاحبه به شدت استفاده از الفاظی همچون فتنه‌گر، ساکت فتنه و انحرافی را محکوم کرد و گفت:

دشمنان ما دشمن ریش ما هستند، چه ریش اصلاح‌طلب و چه ریش اصول‌گرا، نباید به بهانه‌های مختلف افراد را از قطارِ انقلاب پیاده کرد.^[۶۰]

شمخانی در ۹ دی ۱۳۹۲ در مورد رفعِ حصر میرحسین موسوی و مهدی کروبی، در پاسخ به خبرنگاران گفت:

من آدم اقدام هستم و آدم حرف نیستم.^[۶۱]

در تاریخ ۳۱ فروردین ۱۴۰۳، عروسی دختر شمخانی در هتل اسپیناس تهران برگزار شد. این مراسم با حواشی مختلفی همراه بود. از جمله اینکه همزمان با برگزاری این مراسم، موضوع گشت ارشاد در جامعه با قدرت بیشتری مطرح شده و در این مراسم پوشش برخی از شرکت کنندگان سیاست دوگانه مسئولین را نشان داد.

روز جمعه ۲۰ دی ۱۳۹۸ اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا موسوم به اوفک به دستور دونالد ترامپ، علی شمخانی و هفت مقام ارشد جمهوری اسلامی را به دلیل پیشبرد اهداف بی‌ثبات‌کننده حکومت در اسرائیل و منطقه و جهان در فهرست تحریم‌ها قرار داد.^[۴۰][۴۱]

این بخش شامل نشان‌ها و جایزه‌های رسمی امیر شمخانی است که بر روی لباس همسان او نصب می‌شود، ولی جایزه‌های غیرنظامی و غیررسمی را دربر نخواهد گرفت.

رزم سطحی نیروی دریایی
دانشگاه فرماندهی و ستاد	آجا

علی شمخانی نخستین وزیر ایرانی است، که به دلیل نقش برجسته‌ای که در طراحی و اجرای سیاست تنش‌زدائی و توسعه روابط با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس برعهده داشت، بالاترین نشان دولتی (مدال عبدالعزیز) را از پادشاه وقت عربستان سعودی دریافت کرد.

شمخانی مؤلف نخستین دکترین استراتژی دریایی جمهوری اسلامی ایران و دکترین تطبیق استراتژی آمریکا و شوروی می‌باشد. وی علاوه بر تألیف مجموعه کتاب‌هایی در مورد مدیریت استراتژیک و چندین مقاله علمی در مورد مباحث راهبردی و بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، در دانشگاه‌های مختلف علوم نظامی و راهبردی، به تدریس اشتغال دارد.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ علی شمخانی موجود است.

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به علی شمخانی در ویکی‌گفتاورد موجود است.

• علی شمخانی کیست؟ باشگاه خبرنگاران جوان