شهرستان ارومیه

جمعیت این شهرستان طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ بالغ بر بیش از ۱٬۰۴۰٬۰۰۰ نفر بوده‌است که از این تعداد ۵۲۷٬۲۷۸ نفر آنان مرد و ۵۱۳٬۲۸۷ نفر آنان زن بوده‌اند.^[۸] این منطقه از دیرباز محل زندگی اقوام و ادیان مختلف بوده‌است. بیشینه جمعیت شهرستان را آذری‌ها و پس از آن کردها و مسیحیان آشوری و ارمنی تشکیل می‌دهند.^{[۲۴][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷]}

زبان‌های رایج در میان مردم شهرستان ارومیه عبارت است از ترکی آذربایجانی و کردی کرمانجی، درصدی هم ارمنی و آشوری.

بر طبق آمار منتشره در سال ۱۹۲۷ میلادی^{[۲۸][۲۹][۳۰]} ۶۹ درصد شهرستان ارومیه را مسلمانان اهل تشیع (آذربایجانی‌ها)، ۳۰ درصد را مسلمانان اهل سنت (حنفی مذهبان آذربایجانی و شافعی مذهبان کُرد) همچنین ۱ درصد را مسیحیان آشوری و ارمنی تشکیل می‌دادند^{[۳۱][۲۸][۳۲][۲۹]}

ترکهای آذربایجانی بیشتر در قسمت‌های شمالی و شرقی استان آذربایجان غربی و همچنین شهرستان ارومیه ساکن می‌باشند. آذری‌ها در شهرهای ارومیه، قوشچی، نوشین شهر و روستاهای پیرامون آنها که به‌ترتیب در بخش مرکزی، بخش انزل و بخش نازلوی این شهرستان قرار دارند، زندگی می‌کنند.^[۳۳][۳۳]

بیشتر کردها در قسمت جنوبی استان و در شِش شهرستان عمدتاً کُردنشین استان (مهاباد، بوکان، سردشت، پیرانشهر، اشنویه و میرآباد) و در همسایگی کشور ایران با عراق (اقلیم کردستان عراق) متمرکز هستند، همچنین در برخی شهرستان‌ها جمعیت برابری از آذری‌ها و کردها زندگی می‌کنند از جمله تکاب^[۳۴][۳۵] و نقده.^[۳۶] جمعیتی از کردها نیز در مناطقی از سایر شهرستان‌های استان آذربایجان غربی از جمله در شهرستان ارومیه نیز سکونت دارند.^[۳۷] گروه‌هایی از ایلات مختلف کرد در نوار کوهستانی و مرز ایران و ترکیه ساکن هستند.^[۳۷] در شهرستان ارومیه از بخش‌ها و مناطق عمده و اصلی که ایل‌های کرد ساکن شده‌اند بخش صومای برادوست و سیلوانا است که محل اسکان ایل‌های مختلف کردزبان شکاک و هرکی می‌باشد. البته کردها در برخی از روستاهای دیگر بخش‌های این شهرستان نیز به صورت پراکنده، ساکن هستند.^[۳۸][۳۹]

از نظر قومی اکثر مسیحیان ایران را گروه‌های قومی ارامنه، آشوری‌ها و کلدانی‌ها تشکیل می‌دهند. غالب جمعیت آشوریان و کلدانیان مسیحی‌اند و به زبان «آرامی» صحبت می‌کنند. دربارهٔ تعداد مسیحیان ساکن در ایران آمار دقیقی در دست نیست، اما برخی منابع داخلی تعداد آنان را ۱۵۰ هزار اعلام کرده و برخی منابع نیز تخمین می‌زنند ۲۰۰ الی ۳۰۰ هزار مسیحی در کشور ایران وجود دارد.^{[۴۰][۴۱][۴۲]} در زمان سرشماری سال۱۳۵۵ (۱۹۷۶) حدود ۲۰۰٬۰۰۰ هزار نفر آشوی در ایران وجود داشت.^[۴۳] قبل شروع جنگ جهانی اول در سال ۱۹۰۰ میلادی، آشوری‌ها در شمال غرب ایران، جمعیتی بالغ بر بیش از ۷۶٬۰۰۰ نفر بودند و بزرگ‌ترین گروه غیر مسلمان در ارومیه بودند و از ۳۰۰ روستای اطراف ارومیه، ۶۰ روستا کاملاً آشوری‌نشین و ۶۰ روستا نیز ترکیبی با جوامع آشوری، ارمنی و کرد بودند.^[۴۴][۴۵] در طی جنگ جهانی اول منطقه آذربایجان محل تاخت و تاز دو امپراتوری روسیه و عثمانی بود.^[۴۶]

امروزه جمعیت آشوریان در ایران حدود ۵۰٬۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود.^[۴۵][۴۷] بیشتر آشوریان ایران امروزه در تهران ساکن شده‌اند ولی در شهر ارومیه و روستاهای پراکنده اطراف ارومیه نیز اقلیت‌هایی از آن‌ها همچنان سکونت دارند.

برخورداری از شرایط منحصر به فرد جغرافیایی و طبیعی باعث شده‌است این منطقه از نظر کشاورزی و صنایع وابسته توسعه فراوانی پیدا کند^[۱۷] و به عنوان قطب برتر کشاورزی در کشور شناخته شده و در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی رتبه اول کشور را دارا می‌باشد.^[۴۸] در تولید محصول سیب درختی کشور ایران در رتبه سوم جهان قرار دارد و قطب اصلی و اول تولید سیب کشور نیز استان آذربایجان غربی و شهرستان ارومیه می‌باشد.^[۴۹][۵۰] استان آذربایجان غربی در زمینه تولید عسل رتبه اول کشور را دارا است و شهرستان ارومیه نیز از مراکز اصلی تولید عسل در این استان قلمداد می‌شود.^[۴۸] ارومیه یکی از خوش آب و هواترین شهرهای ایران است و پیشتر به عنوان یک باغ شهر در کشور مطرح بود، در سال‌های اخیر با برگزاری جشنواره‌های متعدد گل، به یکی از شهرهای مطرح در حوزه تنوع گل تبدیل شده‌است.^[۵۱] آذربایجان غربی به سرزمین باغ‌های انگور معروف است و ارومیه یکی از مراکز اصلی تولید و فراوری محصول انگور می‌باشد.^[۵۲][۵۳] و فراورده‌های مختلف انگور شامل آب غوره، شیره انگور، کشمش، آب میوه در شهرستان اورمیه تولید می‌شود. استان آذربایجان غربی ۶۰ درصد کنسانتره میوه کشور را تولید می‌کنند^[۵۴] و شهرستان ارومیه نیز با دارا بودن قدیمی‌ترین و استانداردترین واحدها در بخش دولتی، در تولید آبمیوه و کنسانتره میوه در سطح کشور پیشرو می‌باشد.^[۵۴] استان آذربایجان غربی با داشتن ۳۱۷ واحد سردخانه فعال در ظرفیت بیش از ۸۵۰ هزار تن رکورد دار تعداد سردخانه‌ها در کشور بوده^[۵۵] و از قطب‌های اصلی تأمین میوه کشور قلمداد می‌شود.

در ارومیه اکثر ورزش‌های رایج همچون فوتبال، ژیمناستیک ، بوکس،کشتی، شنا، تیراندازی، تنیس و ....فعال است اما در این شهر همانند کل استان آذربایجان غربی ، ورزش والیبال جایگاهی ویژه در میان مردم دارد. در هر کوی و برزن و محله‌ای پیر و جوان در حال بازی والیبال هستند. تعداد بیشماری مدارس والیبال در شهر ارومیه مشغول آموزش این رشته ورزشی به کودکان ، نوجوانان و جوانان هستند. به همین دلیل ارومیه سهم بسزایی در پیشرفت والیبال ایران دارد. بعد از والیبال البته با فاصله ورزش فوتبال دومین ورزش مورد علاقه مردم این شهر است.

باشگاه‌های معروف

باشگاه والیبال دورنا و البته شهرداری ارومیه که در بالاترین سطح والیبال ایران حضور دارد و باشگاه‌ نود ارومیه هم در فوتبال فعال است.

مکان‌های ورزشی

ورزشگاه‌های متعددی در ارومیه وجود دارد که می‌توان به ورزشگاه تختی ارومیه، ورزشگاه شهید باکری و همچنین ورزشگاه ۶ هزار نفری غدیر اشاره کرد.

ورزشکاران جهانی

اسامی ستاره های والیبال جهان از ارومیه، محمدرضا حضرت‌پور ، بردیا سعادت ، محمد ولی‌زاده ، میثم صالحی ، امیرحسین توخته ، مرتضی شریفی ، پوریا فیاضی ، میلاد عبادی‌پور ، سعید معروف

بزرگترین رویدادهای ورزشی

ارومیه یکیار میزبان والیبال قهرمانی مردان آسیا ۲۰۲۳ و یکبار هم میزبان هفتهٔ سوم لیگ ملت‌های والیبال مردان جهان ۲۰۱۹ شده است.

شهرستان ارومیه شامل ۵ بخش، ۵ شهر و ۲۰ دهستان می‌باشد.^[۸][۵۶]

بخش‌های شهرستان ارومیه
ارومیه انزل سیلوانه صومای برادوست نازلو سلماس اشنویه نقده عراق ترکیه دریاچه ارومیه

بخش مرکزی شهرستان ارومیه به مرکزیت شهر ارومیه با جمعیتی بالغ ۸۷۹٬۷۰۹ نفر، ۸۵ درصد جمعیت شهرستان را در خود جای داده‌است.^[۸] ارومیه مرکز استان آذربایجان غربی در جلگه‌ای در کنار دریاچه لاجوردی به همین نام گسترده‌است. زمین‌های بارور ارومیه با آب و هوای مساعد و واقع شدن آن در معبر قفقاز، ارمنستان، آسیای صغیر و بین‌النهرین از یک سو و قرار گرفتن آن در کنار دریاچه ارومیه از سوی دیگر وضعیت ویژه‌ای به چهره این شهرستان بخشیده‌است.^[۱۱] ارومیه از لحاظ جاذبه‌های پنهان شده در رتبه‌های نخست کشوری قرار دارد.^[۵۷] شهر ارومیه با دارا بودن طبیعت بکر و زیبا و تاریخ کهن خود که بَناهای متعددی از گذشته در این شهر به یادگار مانده‌است، به‌عنوان بهشت سرسبز و نماد تاریخی ایران مطرح شده‌است.^[۵۸]

بخش انزل به مرکزیت شهر قوشچی، در فاصله ۵۳ کیلومتری شمال شهر ارومیه واقع شده‌است.^[۵۹][۶۰] اولین دهکده سلامت کشور در این بخش و در نزدیکی شهر قوشچی با نام مجتمع باری قرار گرفته‌است. این طرح با یک هتل ۵ ستاره به نام «هتل دنیز» اولین و تنها طرح ملی عملی شدهٔ دهکده سلامت در سطح کشور است و تاکنون بخش‌های بزرگی از آن به بهره‌برداری رسیده‌است^[۶۱][۶۲] و با تکمیل‌تر شدن فازهای بعدی طرح می‌تواند پتانسیل و جایگاه بالایی در سطح منطقه داشته باشد. قلعه کاظم داشی یکی از مکان‌های دیدنی و تاریخی دریاچه ارومیه می‌باشد که بیشتر شبیه به جزیره سنگی و در حدود ۶۵ کیلومتری ارومیه و ۱٫۵ کیلومتری روستای گوئرچین واقع شده‌است.^[۶۳] کاظم داشی در جنگ جهانی اول پناهگاه و سنگر اهالی روستاهای اطراف بود و نام آن به یاد «کاظم خان»، فرمانده افراد محافظ روستا که خود اهل قوشچی بوده نامگذاری شده‌است^[۶۳]

بخش سیلوانه به مرکزیت شهر سیلوانه در فاصله ۴۰ کیلومتری شهر ارومیه و در غرب شهرستان واقع شده‌است.^[۶۰][۶۴] سیلوانا کلمه‌ای با ریشهٔ کردی و به معنی جنگل و بیشه سبز و نیز به معنی مکانی از بهشت است.^[۶۵] منطقه مرزی سیلوانه در غرب شهرستان ارومیه و در مرز ایران با دو کشور ترکیه و عراق واقع شده‌است.^[۶۶] این منطقه به عنوان یکی از ۱۹ منطقه دارای اکسیژن خالص در جهان به‌شمار می‌رود^[۶۶][۶۷] سیلوانا با داشتن یک چشمه آب معدنی گوارا به همین نام وجه تسمیه دارد.^{[۶۸] [۶۹][۷۰]}

^[۷۱]

بخش صومای برادوست به مرکزیت شهر سِرو در فاصله ۴۹ کیلومتری از شهر ارومیه و در شمال غرب شهرستان واقع شده‌است.^[۶۰][۷۲] بازارچه مرزی سرو از معروفیت زیادی در سطح منطقه برخوردار است. این بازارچه به عنوان یکی از مراکز عرضه و فروش محصولات کشور ترکیه محسوب می‌شود و می‌توان اکثر برندهای مطرح این کشور را در این بازارچه یافت.^[۷۳]

بخش نازلو به مرکزیت شهر نوشین‌شهر در فاصله ۲۴ کیلومتری از شهر ارومیه و در شمال آن واقع شده‌است.^[۶۰][۷۴]

^[۷۵]

• آذربایجان غربی
• فهرست شهرستان‌های ایران
• شهر ارومیه
• شهر قوشچی
• شهر سیلوانه
• شهر نوشین‌شهر
• شهر سِرو

• «معنی ارومیه». لغت‌نامه دهخدا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.
• «درگاه ملی آمار > سرشماری عمومی نفوس و مسکن > نتایج سرشماری > جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری سال 1395». درگاه ملی آمار. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۲۷.
• فرهنگ جغرافیایی شهرستان‌های کشور (شهرستان ارومیه)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۷۹.
• دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (ارومیه).
• استان‌شناسی آذربایجان غربی، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی. ۱۳۹۰.
• ملک‌زاده‌دیلمقانی، ت: آذربایجان در جنگ جهانی اول یا فجایع جیلولوق. یک. هاشمی سودمند نشر اختر، تبریز، ۲۳۲ ،۱۳۸۵.
• قربان نژاد، پ، سلیم نما، ر:کتابشناسی توصیفی تاریخ آذربایجان غربی، دانشگاه آزاد اسلامی ارومیه، ۲۰۹ .۱۳۹۲
• پناهیان، م، فرهنگ جغرافیایی ملی ترکان ایران زمین، ستاد ارتش، ۸۰۴. بهمن ۱۳۵۱
• کاویان پور، ا، تاریخ ارومیه، آذر کهن، تهران ۱۳۷۸