درجههای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به درجات نظامی مرسوم در نیروهای مسلح ایران اشاره دارد، که از ۳ سازمان نظامی شامل: ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تشکیل میشود. درجههای ارتش به ۴ نیرو شامل: نیروی زمینی، نیروی هوایی، نیروی پدافند هوایی و نیروی دریایی، درجههای سپاه به دو بخش (نیروی زمینی و نیروی هوافضا در یک بخش و نیروی دریایی بهعنوان بخش دوم) همچنین درجههای فراجا تقسیم میگردد.
تا پیش از انقلاب اسلامی ایران، درجه ارتشبدی، معادل دریابد در نیروی دریایی بودهاست.[۱] ترتیب درجات ژاندارمری کل کشور مانند درجات نیروی زمینی است به استثناء سرباز و سرباز یکم که در ژاندارمری، ژاندارم یکم نامیده میشود.[۲] واژهٔ خطاب امرا تا اواخر دههٔ ۱۳۷۰ تیمسار بود.
بنا بر بند ب - ماده ۳۲ قانون استخدام نیروهای مسلح مصوبه ۲۹ آبان ۱۳۵۸ حداقل مدت توقف در درجات سربازی تا ستوانی یکمی به شرح زیر بود:[۳]
در دورهٔ پادشاهی پهلوی با برپایی فرهنگستان زبان فارسی نامهای درجههای ارتشی نیز دگرگون شد. پس از تشکیل قشون متحدالشکل به سال ۱۳۰۰، درجات و مناصب سابق لغو و درجات جدید به این شرح تعیین گردید:[۴]
پس از تشکیل فرهنگستان ایران در فروردین ماه ۱۳۱۴، واژههای جدیدی برای ارتش برگزیده شد و از همان سال استعمال آنها در واحدهای نظامی اجباری شد.[۵] در جدول زیر برابرهای امروزی و قدیمی این درجات میآید:[۶]
درجههای جدید و قدیم ارتش ایران | ||
---|---|---|
امروزی | اوایل دوره رضاشاه | |
سپهبد | سپهبد | |
سرلشکر | امیر لشکر | |
سرتیپ | سرتیپ | |
سرهنگ | سرهنگ | |
سرهنگ دوم | نایبسرهنگ | |
سرگرد | یاور | |
سروان | سلطان | |
ستوان یکم | نایب اول | |
ستوان دوم | نایب دوم | |
ستوان سوم | نایب سوم | |
استوار یکم | معین نایب درجه یک | |
استوار دوم | معین نایب درجه دو | |
سرگروهبان | وکیل اول | |
گروهبان دوم | وکیل راست | |
گروهبان سوم | وکیل چپ | |
سرجوخه | سرجوقه | |
سرباز یکم | تابین اول | |
سربازدوم | تابین دوم | |
سرباز | تابین |
آریابَد (تلفظِ معمول: آریابُد) بالاترین درجه نظامی ارتش شاهنشاهی ایران که مخصوص محمدرضا پهلوی بوده و افراد دیگر فقط تا ارتشبد ترقی میکردند؛[۷] این درجه یک پایه از ارتشبد بالاتر بوده و به شخص محمدرضا پهلوی اختصاص داشتهاست.[۸]
درجههای امیران و افسران نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ارتشبد | سپهبد | سرلشگر | سرتیپ | سرتیپ دوم | سرهنگ | سرهنگ دوم | سرگرد | سروان | ستوان یکم | ستوان دوم | ستوان سوم |
سردوشیهای دانشجویان افسری نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران | |||
---|---|---|---|
افسر دانشجوی سال چهارم | افسر دانشجوی سال سوم | افسر دانشجوی سال دوم | افسر دانشجوی سال اول |
درجههای درجهداران و سربازان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
استوار یکم | استوار دوم | گروهبان یکم | گروهبان دوم | گروهبان سوم | سرجوخه | سرباز یکم | سرباز دوم | سرباز |
درجههای امیران و افسران نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ارتشبد | سپهبد | سرلشگر | سرتیپ | سرتیپ دوم | سرهنگ | سرهنگ دوم | سرگرد | سروان | ستوان یکم | ستوان دوم | ستوان سوم |
سردوشیهای دانشجویان افسری نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران | |||
---|---|---|---|
افسر دانشجوی سال چهارم | افسر دانشجوی سال سوم | افسر دانشجوی سال دوم | افسر دانشجوی سال اول |
درجههای درجهداران و سربازان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
استوار یکم | استوار دوم | گروهبان یکم | گروهبان دوم | گروهبان سوم | سرجوخه | سرباز یکم | سرباز دوم | سرباز |
درجههای امیران و افسران نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ارتشبد | سپهبد | سرلشگر | سرتیپ | سرتیپ دوم | سرهنگ | سرهنگ دوم | سرگرد | سروان | ستوان یکم | ستوان دوم | ستوان سوم |
سردوشیهای دانشجویان افسری نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران | |||
---|---|---|---|
افسر دانشجوی سال چهارم | افسر دانشجوی سال سوم | افسر دانشجوی سال دوم | افسر دانشجوی سال اول |
درجههای درجهداران و سربازان نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
استوار یکم | استوار دوم | گروهبان یکم | گروهبان دوم | گروهبان سوم | سرجوخه | سرباز یکم | سرباز دوم | سرباز |
درجههای امیران نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران | ||||
---|---|---|---|---|
دریابد | دریاسالار | دریابان | دریادار | دریادار دوم |
درجههای افسران نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
ناخدا یکم | ناخدا دوم | ناخدا سوم | ناوسروان | ناوبان یکم | ناوبان دوم | ناوبان سوم |
سردوشیهای دانشجویان افسری نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران | |||
---|---|---|---|
افسر دانشجوی سال چهارم | افسر دانشجوی سال سوم | افسر دانشجوی سال دوم | افسر دانشجوی سال اول |
درجههای درجهداران و سربازان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ناواستوار یکم | ناواستوار دوم | مهناوی یکم | مهناوی دوم | مهناوی سوم | سرناوی | ناوی یکم | ناوی دوم | ناوی |
درجههای فرماندهان - سرداران و افسران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ارتشبد پاسدار /دریابد پاسدار | سپهبد پاسدار / دریاسالار پاسدار | سرلشگر پاسدار/ دریابان پاسدار | سرتیپ پاسدار/ دریادار پاسدار | سرتیپ دوم پاسدار/ دریادار دوم پاسدار | سرهنگ پاسدار/ ناوسالار یکم پاسدار | سرهنگ دوم پاسدار/ ناوسالار دوم پاسدار | سرگرد پاسدار/ ناوسالار سوم پاسدار | سروان پاسدار/ ناوسروان پاسدار | ستوان یکم پاسدار/ ناوبان یکم پاسدار | ستوان دوم پاسدار/ ناوبان دوم پاسدار | ستوان سوم پاسدار/ ناوبان سوم پاسدار |
رتبه ۲۱ | رتبه ۲۰ | رتبه ۱۹ | رتبه ۱۸ | رتبه ۱۷ | رتبه ۱۶ | رتبه ۱۵ | رتبه ۱۴ | رتبه ۱۳ | رتبه ۱۲ | رتبه ۱۱ | رتبه ۱۰[۹] |
سردوشیهای دانشگاه امام حسین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | |||
---|---|---|---|
افسر دانشجوی سال چهارم پاسدار | افسر دانشجوی سال سوم پاسدار | افسر دانشجوی سال دوم پاسدار | افسر دانشجوی سال اول پاسدار |
درجههای درجهداران و سربازان وظیفهٔ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
رزمدار یکم/ ناودار یکم | رزمدار دوم/ ناودار دوم | رزمآور یکم/ ناویار یکم | رزمآور دوم/ ناویار دوم | رزمآور سوم/ ناویار سوم | رزمیار/ سرناوی | سرباز یکم/ ناوی یکم | سرباز دوم/ ناوی دوم | سرباز/ ناوی |
ر |
درجههای سرداران و افسران فراجا | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ارتشبد | سپهبد | سرلشگر | سرتیپ | سرتیپ دوم | سرهنگ | سرهنگ دوم | سرگرد | سروان | ستوان یکم | ستوان دوم | ستوان سوم |
سردوشیهای دانشجویان افسری فراجا | |||
---|---|---|---|
افسر دانشجوی سال چهارم | افسر دانشجوی سال سوم | افسر دانشجوی سال دوم | افسر دانشجوی سال اول |
درجههای درجهداران کادر فراجا | ||||
---|---|---|---|---|
استوار یکم | استوار دوم | گروهبان یکم | گروهبان دوم | گروهبان سوم |
درجههای درجهداران وظیفه و سربازان فراجا | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
استوار یکم | استوار دوم | گروهبان یکم | گروهبان دوم | گروهبان سوم | سرجوخه | سرباز یکم | سرباز دوم | سرباز |
درجههای یگان حفاظت جمهوری اسلامی ایران | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
محافظ | محافظ یکم | محافظ دوم | حافظ | حافظ یکم | حافظ دوم | حافظ سوم | سرپاسیار یکم | سرپاسیار دوم | پاسیار یکم | پاسیار دوم |
نظامی |
| |||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
انتظامی |
|
پیشینه نیروی دریایی در ایران (تاریخچه) • نشان و درجه • ترابری هوایی • ناوگان دریایی • فرمانده نیروی دریایی | ||||||||||
پایگاههای عملیاتی |
| |||||||||
پایگاههای لجستیک |
| |||||||||
مراکز آموزش |
| |||||||||
تفنگداران دریایی |
| |||||||||