خانقین
خانَقین یا خانقی (به کُردی: خانهقین)[۳] از شهرهای پرجمعیت استان دیاله در اقلیم کردستان عراق در نزدیکی مرز ایران و با شهر های قصر شیرین و گیلانغرب در ایران هم مرز است و ارتباط جاده ای دارد . مردم خانقین کُرد هستند و به زبان کردی کلهری[۴] تکلم میکنند.[۱][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰] این شهر پیوندهای عمیقی از نظر فرهنگی و گویش با شهرهای استان کرمانشاه همچون کرمانشاه، قصر شیرین، سرپل ذهاب، گیلانغرب، اسلامآباد غرب و دالاهو و استان ایلام مانند ایوان، سرابله، آبدانان، دهلران، ملکشاهی، بدره و چوار دارد. بسیاری از مردم این شهرها دارای نسبت خویشاوندی با یکدیگر هستند.
خانقین خانهقین دو خانگ (دوران ساسانی)[نیازمند منبع] (پیشین) | |
---|---|
مختصات: ۳۴°۲۰′ شمالی ۴۵°۲۳′ شرقی / ۳۴٫۳۳۳°شمالی ۴۵٫۳۸۳°شرقی | |
استان | دیاله |
شهرستان | خانقین |
بلندی | ۱۸۱ متر (۵۹۴ پا) |
جمعیت | ۶۰۸۰۰ |
مذهب | سنی،[۱] شیعه،[۱] یارسان[۲] |
وجه تسمیه
نام شهر خانقین در گویش مردم بومی خانَقی (خانهقی) گفته میشود.[۳] محمد محمدی ملایری بر این باور است که نام خانقین در فارسی میانه دوخانَگ (دوخانه) بوده که پس از اسلام به آن شکل عربی داده و بهجای واژه فارسی دو، پسوند عربی ین را به آن افزودند.[۱۱]
پیشینه
شهر خانقین در ۱۵۵ کیلومتری شمال شرقی بعقوبه، مرکز استان دیاله واقع شدهاست و در گذشته به راه خراسان معروف بود. خانقین در در دوران آشوریها و اکدیها راه بازرگانی دولت بوده و از آنجا به عنوان محلی برای استراحت بازرگانان ایرانی و هندی استفاده میشد که رهسپار آنجا میشدند.[۱۲] همچنین جاده ابریشم پس از گذر از کرمانشاه و قصر شیرین از این شهر نیز میگذشتهاست.
حمدالله مستوفی در تاریخ ۷۴۰ ه۰ق خانقین را همراه با قصرشیرین و حلوان از بلاد عرب ذکر میکند شهر خانقین امروزه به عنوان یکی از مناطق مورد بحث و جدال میان دولت مرکزی عراق و دولت سرزمین کردستان عراق بهشمار میآید و ادارات دولتی این شهر بعد از سقوط رژیم سابق عراق در سال ۲۰۰۳ توسط دولت اقلیم کردستان عراق اداره میشود.[۱۲]
در زمان صدام حسین و در پی سیاست عربیسازی او، شمار زیادی از مردم خانقین و روستاهای آن به جنوب عراق منتقل شدند و محلههایی عربنشین از کوچیدگان عرب در خانقین درست شد. برای نمونه: محله «شعله» در ارکوازی، «۷ نیسان» در کاریز، الاشتراکیة در ملکشاه، «آبو عبیدة ابن الجراح» در عالیآبه، کویخا زوراب و «التآمیم» در تولهفروش. در هر محله ۱۰۰ تا ۱۵۰ خانوار عرب مستقر شدند.[۱۳]
مراکز آموزش عالی
در حال حاضر دو مرکز آموزش عالی در خانقین فعالیت میکند:
- دانشکدهٔ هنر (ادبیات)، وابسته به دانشگاه بغداد، ۲۰۰۴. وبسایت
- مؤسسهٔ آموزش تربیت بدنی خانقین، ۲۰۰۴. دربارۀ مؤسسه
پل الون
پل الون در مرکز شهر خانقین و بر روی رودخانه الوند واقع است که از کوههای دالاهو در کرمانشاه سرچشمه گرفته و پس از گذر از سرپل ذهاب و قصرشیرین وارد استان دیاله در بخش کردنشین عراق میشود و نام رودخانه دیاله به خود میگیرد.ساسانیان در آن دوران به علت سیلابهای شدید این پل را که از ۲۴ پایه تشکیل شدهاست بنیاد کردند و تا دوران یاقوت حموی نیز این پل پابرجا بودهاست.این پل در دوران ساسانیها بدین شیوه کنونی نبوده، بلکه پهنای این پل ۱۵۰ متر و ارتفاع آن از سطح زمین ۶ متر بودهاست.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/%D8%AC%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AB%D8%B1%D9%8A_%D9%81%D9%8A_%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D8%A9_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%8A%D9%86.jpg/267px-%D8%AC%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AB%D8%B1%D9%8A_%D9%81%D9%8A_%D9%85%D8%AF%D9%8A%D9%86%D8%A9_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%8A%D9%86.jpg)
بر پایهٔ منابع تاریخی برای نخستین بار پل اَلوَن ۱۶۰۰ سال پیش در شهر خانقین ساخته شد و بعد از تخریب آن بار دیگر در سال ۱۸۶۰ توسط خواهر محمدعلی میرزای دولتشاه، والی سابق کرمانشاه مرمت و بازسازی شد. وی در سال ۱۸۵۵ برای زیارت اماکن مقدس شیعیان در کربلا و نجف اشرف راهی خانقین شد، اما در آن سال با سیلاب سختی مواجه شده و تصمیم میگیرد هزینه سفر خود را به علاوهٔ هزینهای بیشتر برای ساخت پلی در خانقین صرف کند. وی شماری معمار اصفهانی را با خود به خانقین آورد و با استفاده از چوب گردوی واردشده از کرمانشاه این پل ساخته شد.[۱۲]
منابع
- ^ سایت http://www.khanaqin.com/ بایگانیشده در ۲۰۰۷-۱۰-۰۲ توسط Wayback Machine و نسخههای انگلیسی و عربی