حکیم زجاجی
نصر زجاجی تبریزی [۱]مشهور به حکیم زَجّاجی از شاعران ادب فارسی در سده هفتم هجری است.[۲]
زندگی‌نامه
زجاجی در کتابش همایون‌نامه[۳] خود را شمس می‌خواند و می‌سراید:
| چو خوردی می‌ناب آن کام یاب | به من شمس کردی به مجلس خطاب |
در جایی دیگر، خود را نصر و فرزندش را سلیم می‌نامد و می‌سراید:
| سلیم است فرزانه فرزند نصر | نبینی چنو در جوانان عصر |
زجاجی تاریخ تولد خود را ۶۰۸ اعلام می‌کند و این نشان می‌دهد که او با سخنوران بزرگی چون سعدی، مولانا جلال الدین رومی و فخرالدین عراقی هم دوره بوده‌است.
وی در جایی از متن نیز از پیشه شیشه‌گری خود سخن می‌گوید:
| در آن دم که دم گیرم‌ای جان به چنگ | برون آورم لعل رخشان ز سنگ |
در دنباله آن، جوینی را می‌ستاید و خود را زجاجی می‌نامد:
| چو در مجلس آرند پیش تو جام | ز زجاجیت یاد بادا مدام |
بنابراین، وی به سبب پیشه شیشه‌گری‌اش، به این نام معروف شده‌است.
آثار
- همایون نامه:
زجاجی در همایون نامه بیش از شصت هزار بیت در وزن متقارب سروده که در دو جلد نوشته شده‌است.اکنون تنها جلد دوم آن وجود دارد.
در جلد اول، احوال محمد و جنگ‌های او و رویدادهای دوران خلفای راشدین را تا خروج بنی‌امیه دربرداشته است.
همایون نامه، تأثیر فراوانی از شاهنامه گرفته‌است و سراینده به اندازه‌ای به شاهنامه فردوسی نزدیک می‌شود و در شعر او زندگی می‌کند که گاه مصراع یا بیتی را از شاهنامه در شعرهای خود می‌گنجاند یا ابیاتی را از او با پس و پیش کردن واژه‌ها، از آن خود می‌کند.
الگوی ادبی این اثر از شاهنامه در سه بخش است:
- فردوسی و شاهنامه در همایون نامه
- نامها و داستانهای شاهنامه در همایون نامه
- تأثیر و تقلید زجاجی از سبک فردوسی، بررسی و با ذکر و تحلیل شواهد گوناگون نشان دهنده آن است که زجاجی آشنایی دقیقی با زبان و محتوای حماسه ملی ایران شاهنامه داشته‌است.[۴]
پانویس
منابع
- پیرنیا، علی، اثری نویافته از حکیم زجاجی، انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۷۵
- حبیبی، عبدالحی، تاریخ منظوم زجاجی، ۱۳۳۱