تیم ملی بسکتبال مردان ایران

سال ورود بسکتبال به کشور ایران ۱۹۰۱ میلادی برابر با ۱۲۸۰ گاه‌شماری هجری خورشیدی نوشته‌است. اما آنچه مسلم است این است که اولین نشانه‌های ورود بسکتبال به ایران در سال‌های ۱۳۱۰ و ۱۳۱۱ دیده شده که آن هم توسط کارکنان سفارتخانه‌های خارجی در ایران بوده‌است. بسکتبال در ایران در سال‌های ۱۳۱۰ به بعد به‌طور غیررسمی فعالیتش در بعضی از مدارس ایران دنبال شد تا این‌که در سال ۱۳۱۴ این ورزش به‌طور رسمی توسط فریدون شریف‌زاده به ایرانیان شناسانده شد. در سال ۱۳۲۴ فدراسیون بسکتبال ایران تأسیس شد. تیم ملی بسکتبال ایران برای نخستین بار توانست تا در مسابقات المپیک ۱۹۴۸ لندن شرکت نمایند.^[۲] در سال ۱۹۵۰ تیم ملی بسکتبال ایران در جام اروپا که در کشور ترکیه بین تیم‌های فرانسه، یوگسلاوی، ایتالیا، مصر، اتریش و ترکیه بود شرکت داشت که با بازی‌های خوبی که انجام داد پس از پیروزی بر ایتالیا، اتریش و مصر در جای سوم قرار گرفت. در سال ۱۹۵۱ نیز در اولین دورهٔ بازی‌های آسیایی که در دهلی بود شرکت نمود که در این دوره از بازی‌ها تیم ملی ایران در جای سوم آسیا قرار گرفت.^[۳]

در سال‌های اخیر بسکتبال در ایران رشد داشته‌است و توانست به موفقیت‌های زیادی مانند قهرمانی در قهرمانی جام ملت‌های آسیا ۲۰۰۷، ۲۰۰۹، ۲۰۱۳ برسد و در بازی‌های آسیایی ۲۰۰۶ پس از ۵۰ سال به مدال برنز رسید و توانست در بازی‌های آسیایی ۲۰۱۴ نیز مدال خود را ارتقا بخشد و به مدال نقره دست یابد. تیم ملی بسکتبال ایران در قهرمانی جام ملت‌های آسیا ۲۰۰۷ موفق شد با شکست تمام تیم‌های آسیایی به قهرمانی بسکتبال آسیا برسد و برای دومین بار پس از پنجاه سال، به مسابقات المپیک ۲۰۰۸ راه یابد.^[۴]

تیم ملی بسکتبال ایران در المپیک سال ۱۹۴۸ انگلستان، با هدایت کاظم رهبری با قبول پنج شکست و کسب تنها دو پیروزی در جایگاه چهاردهم قرار گرفت. تیم ملی بسکتبال ایران در سال ۲۰۰۷ با هدایت رایکو ترومن با شکست تیم ملی لبنان قهرمانی جام ملت‌های آسیا را از آن خود کرد، ایران وقت‌های اول، دوم و چهارم را با نتایج ۱۹ بر ۲۱، ۱۹ بر ۱۵ و ۱۸ بر ۱۵ به نفع خود پایان داد و پس از نزدیک به ۵۰ سال انتظار به مسابقات المپیک راه یافت. ایران در المپیک ۲۰۰۸ به عنوان نمایندهٔ آسیا حاضر بود و در گروه A با تیم‌های لیتوانی، آرژانتین، کرواسی، استرالیا و روسیه هم‌گروه بود و با پنج شکست و بدون پیروزی به کارش پایان داد و در ردهٔ یازدهم رده‌بندی قرار گرفت.

تیم ملی بسکتبال ایران در جام جهانی ۲۰۱۰ ترکیه در گروه B با تیم‌های آمریکا، اسلوونی، برزیل، کرواسی و تونس هم‌گروه شد و تنها با یک پیروزی مقابل تونس و ۴ باخت در انتها در ردهٔ نوزدهم ایستاد. تیم ملی بسکتبال ایران در جام جهانی ۲۰۱۴ در اسپانیا در گروه A با تیم‌های اسپانیا، مصر، صربستان، برزیل و فرانسه هم‌گروه شد. تیم ملی بسکتبال ایران در نخستین دیدارش در در بازی افتتاحیه برابر اسپانیا تیم دوم رنکینگ جهانی قرار گرفت و تن به شکست داد. ایران در ششمین روز از رقابت‌های جام جهانی ۲۰۱۴ و در آخرین دیدارش از مرحلهٔ مقدماتی به مصاف تیم ملی فرانسه رفت و تن به شکست داد و در نهایت با ۴ باخت و یک پیروزی در مقابل مصر در ردهٔ بیست و یکم قرار گرفت. ایران در مقابل فرانسه و صربستان با نتایجی نزدیک تن به شکست داد.

تیم ملی در جام جهانی ۲۰۱۹ چین که برای نخستین بار بود که در قارهٔ آسیا برگزار می‌شد، در گروه C با تیم‌های اسپانیا، پورتوریکو و تونس همگروه شد، تیم ملی هر سه بازی خود را واگذار کرد و برای قرار گرفتن در رتبه‌های ۱۷ تا ۳۲ (برای نخستین بار در این دوره ۳۲ تیم شرکت کردند) با تیم‌های آنگولا و فیلیپین رقابت کرد و پیروز هر دو دیدار شد و به لطف تفاضل گل بهتر نسبت به چین که در مقابل نیجریه شکست خورده بود به عنوان بهترین تیم آسیایی راهی المپیک توکیو شد.^[۵]

تیم ملی ایران در نخستین دیدار خود در جام جهانی ۲۰۲۳ در مقابل تیم ملی برزیل با نتیجهٔ ۵۹–۱۰۰ مغلوب شد و در دومین دیدار نیز در یک بازی نزدیک، با نتیجهٔ ۶۹–۷۱ در مقابل تیم ساحل عاج شکست خورد.^[۶] سومین بازی ایران در روز ۸ شهریور ۱۴۰۲ برابر تیم ملی اسپانیا، تیم نخست رنکینگ جهانی در کشور اندونزی برگزار شد و این بازی نیز با نتیجهٔ ۸۵–۶۸ به نفع اسپانیا به پایان رسید.^[۷] تیم ملی بسکتبال ایران در ادامه برای کسب رده‌های ۱۷ تا ۳۲ ابتدا به مصاف فرانسه رفت و با نتیجهٔ ۵۵–۸۲ شکست خورد.^[۸] ایران در آخرین دیدار خود در این دوره به مصاف تیم ملی لبنان خواهد رفت.

ایران تا کنون ۱۷ بار در رقابت‌های جام ملت‌های آسیا شرکت کرده و به مقام‌های مختلفی رسیده‌است. تیم ملی بسکتبال ایران در سال ۱۹۷۳ برای نخستین بار راهی رقابت‌های بسکتبال قهرمانی آسیا شد. جورج شیرالیو سرمربی ایران بود و مسعود ماه‌تابانی و مصطفی افوظی دستیارهای او بودند و در نهایت ایران در این دوره پنجم شد. پس از گذشت سال‌ها در جام ملت‌های آسیا ۱۹۹۳ بسکتبال ایران به نقطهٔ عطف خود رسید و رشد چشم‌گیری داشت. ملی‌پوشان در دیدار نیمه‌نهایی مقابل کرهٔ شمالی نتیجه را واگذار کردند و با شکست در بازی رده‌بندی مقابل کرهٔ جنوبی در جایگاه چهارم ایستادند.^[۹]

جام ملت‌های ۲۰۰۳ شروع نسل جدید در بسکتبال ایران بود در این دوره از بسکتبال قهرمانی آسیا تیم ملی ایران با کسب مقام پنجمی به کارش پایان داد. جام ملت‌های ۲۰۰۷ آغاز دوران اوج ایران با نسل طلایی خود بود. ایران در این دوره با کسب پیروزی بر لبنان در دیدار نهایی رقابت‌ها به نخستین قهرمانی خود در قارهٔ کهن رسید و راهی المپیک ۲۰۰۸ پکن شد. آیدین نیکخواه بهرامی و حامد حدادی در این رقابت‌ها عملکرد درخشانی داشتند و حدادی به عنوان باارزش‌ترین بازیکن آسیا در سال ۲۰۰۹ انتخاب شد.

ایران در قهرمانی آسیا ۲۰۰۹ در دیدار فینال این دوره به مصاف میزبان یعنی چین رفت و توانست در خانهٔ حریف به پیروزی برسد و برای دومین بار قهرمان جام ملت‌های شود. حامد حدادی بار دیگر به عنوان باارزش‌ترین بازیکن آسیا انتخاب شد. تیم ملی ایران در سال ۲۰۱۱ در اوج بود و برای المپیک لندن آماده می‌شد. ایران مسابقات قهرمانی آسیا ۲۰۱۱ را با قدرت آغاز کرد اما در مرحلهٔ یک چهارم پایانی برابر اردن تن به شکست داد و به مقام پنجم آسیا رسید تا سال ۲۰۱۱ برای ایران تلخ شود، حامد حدادی در این دوره به عنوان بهترین سنتر و صمد نیکخواه بهرامی به عنوان بهترین مهاجم مسابقات انتخاب شدند.

ایران در جام ملت‌های بسکتبال آسیا ۲۰۱۳ با ۹ پیروزی متوالی قهرمان آسیا شد. شاگردان ممی بچیرویچ که به راحتی از سد تمامی حریفان ریز و درشت گذشته و به دیدار نهایی رسیده بودند، در بازی نهایی میزبان یعنی فیلیپین را شکست دادند تا پس از راهیابی به جام جهانی اسپانیا، بدون باخت و با قدرت جام قهرمانی آسیا را برای بار سوم بالای سر ببرند. اوشین ساهاکیان در این دوره به عنوان بهترین مهاجم قدرتی انتخاب شد و حامد حدادی برای سومین بار پیاپی عنوان باارزش‌ترین بازیکن آسیا را از آن خود کرد.

ایران تا به حال در ۱۱ دوره این رقابت‌ها حضور یافته که در اولین دورهٔ آن در سال ۱۹۵۱ به مدال برنز دست یافت و در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۰ نیز این مدال تکرار شد. تیم ملی بسکتبال ایران در بازی‌های آسیایی اینچئون ۲۰۱۴ تا مرحلهٔ حذفی پیش رفت و در دیدار ما قبل پایانی با شکست قزاقستان به دیدار نهایی صعود کرد و در دیدار نهایی مقابل کرهٔ جنوبی میزبان در یک دیدار نزدیک با نتیجهٔ ۷۹ – ۷۷ تن به شکست داد و از کسب مدال طلا بازماند ولی برای اولین بار مدالی بهتر از برنز را کسب کرد و مدال نقره را به لیست افتخارات خود اضافه نمود. این مدال در بازی‌های آسیایی ۲۰۱۸ جاکارتا نیز تکرار شد.

قهرمانی غرب آسیا
سال	مکان	بازی	برد	باخت
۱۹۹۹	چهارم	۴	۱	۳
۲۰۰۰			۲	۲
۲۰۰۱	سوم	۴	۲	۲
۲۰۰۲	نایب قهرمان	۴	۳	۱
۲۰۰۴	قهرمان	۴		۰
۲۰۰۵
۲۰۰۸	حضور نداشت	–	–	–
۲۰۱۰	قهرمان (ب)	۳		۰
۲۰۱۱	قهرمان
۲۰۱۲	نایب قهرمان	۵	۴	۱
۲۰۱۳	قهرمان	۳		۰
۲۰۱۴	نایب قهرمان (زیر ۱۸ سال)	۵	۴	۱
۲۰۱۵	حضور نداشت	–	–	–
۲۰۱۶	قهرمان	۴		۰
۲۰۱۷	نایب قهرمان	۵	۴	۱
مجموع	۱۳/۱۵	۵۲	۴۱	۱۱

رقابت‌های بسکتبال جام آسیا
سال	مکان	بازی	برد	باخت
۲۰۰۴	انصراف	–
۲۰۰۸
۲۰۱۰	۶ام (ب)	۷	۳	۴
۲۰۱۲	قهرمان	۷	۷	۰
۲۰۱۴			۶	۱
۲۰۱۶		۸		۰
مجموع	۴/۶	۲۹	۲۴	۵

|}

توپ الماس فیبا
سال	مکان	بازی	برد	باخت
۲۰۰۰ تا ۲۰۰۴	انتخاب نشد	-	-	-
۲۰۰۸	چهارم	۳	۱	۲
مجموع	۱/۳	۳	۱	۲

بسکتبال در بازی‌های همبستگی کشورهای اسلامی
سال	مکان	بازی	برد	باخت
سال ۲۰۰۵	سوم	۹	۶	۳
مجموع	۱/۱	۹	۶	۳

^[۱۰]

1. ایران ۶۶–۷۳ لبنان ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۳ لبنان^[۱۱]
2. ایران ۷۷–۸۱ لبنان ۲۷ ژوئیه ۲۰۲۳ لبنان^[۱۲]

آخرین ترکیب رسمی تیم ملی بسکتبال مردان ایران

کادر فنی:^[۱۳]

• سرمربی: هاکان دمیر
• مربی: علی آرزومندی
• کمک مربی: مهران آتشی
• سرپرست: حمید کلاسنگیانی

۸. سعید داورپناه ۱۶ شهریور ۱۳۶۶ تهران پالایش نفت آبادان

• تیم ملی بسکتبال زنان ایران
• لیگ برتر بسکتبال مردان ایران
• لیگ بسکتبال زنان ایران
• فدراسیون بسکتبال ایران

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ تیم ملی بسکتبال مردان ایران موجود است.

https://basketball.realgm.com/national/countries/63/Iran/rosters/2019/2/FIBA-World-Cup

• وبگاه فدراسیون بسکتبال ایران