نخستین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران
نخستین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در بهمن ۱۳۶۳ هجری شمسی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. در این دوره، آثار سه رشته اصلی علوم و معارف اسلامی، علوم و فنون و همینطور هنر و ادب کودکان و نوجوانان شرکت کردند که هر کدام در زیربخش‌های مختلفی دسته‌بندی شده‌اند. مجموع آثاری که در این دوره مورد داوری قرار گرفته‌است ۲۵۶۳ عنوان کتاب بوده‌است که از میان آنها ۸ اثر در رشته علوم و معارف اسلامی، ۱۰ اثر در رشته علوم و فنون و همینطور ۴ اثر در رشته هنر و ادب کودکان و نوجوانان به عنوان اثر برگزیده معرفی گردند. در این دوره، به صورت ویژه از جانب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری با ستاد تبلیغات جنگ، علاوه بر آثار برگزیده، از ۴ اثر دیگر در رشته موضوعی جنگ ایران و عراق نیز به صورت ویژه تقدیر و قدردانی شد.[۱]
| نخستین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران | |
|---|---|
 نشان جشنواره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران | |
| اهداء برای | کتاب‌های برگزیده به زبان فارسی |
| پشتیبان مالی | معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی |
| تاریخ | ۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۳۶۳ |
| محل برگزاری | مجموعه سعدآباد، تهران |
| کشور | ایران |
| نام پیشین | جایزه سلطنتی کتاب سال |
| پاداش(ها) | سکه بهار آزادی لوح تقدیر از طرف ریاست جمهوری |
| نخستین دوره | ۱۳۶۲ |
| مجموع جوایز | ۲۲ اثر |
| کل دریافت‌کنندگان | ۲۶ نفر (نویسنده) ۸ نفر (مترجم) ۳ نفر (مصحح) ۱۱ مؤسسه (انتشارات) |
| وبگاه | |
جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران
جشنواره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، مهمترین رویداد فرهنگی در حوزه فرهنگ مکتوب در دوره جمهوری اسلامی ایران است که نخستین دوره آن در سال ۱۳۶۳ هجری شمسی برگزار شدهاست.[۲] تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، از سال ۱۳۳۴ هجری شمسی، جایزه‌ای تحت عنوان کتاب سال برگزار می‌شد. این جشنواره تا سال ۱۳۵۶ ادامه داشت اما در آن سال به جهت اتفاقات سیاسی در ایران، به تعویق افتاد و دیگر اجرا نشد.[۳] در اواخر سال ۱۳۶۱ موضوع گزینش بهترین کتاب‌های سال در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شد و در شهریور سال بعد آیین نامه اجرایی آن به تصویب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی رسید. بر اساس این آیین‌نامه، بهترین کتاب‌های چاپ شد در موضوعات مختلف پس از بررسی استادان و صاحب‌نظران علمی و فرهنگی، انتخاب و طی مراسم به‌خصوصی در ایام مشهور به دهه فجر (۱۲ تا ۲۲ بهمن)، معرفی شوند.[۴] هر سال وزارت ارشاد از ناشران و مولفین تقاضا می‌کند تا نسخه‌ای از آثاری که نخستین بار در سال اخیر به چاپ رسانده‌اند را برای این جشنواره ارسال نمایند.[۵] مدیرعامل این جشنواره نیکنام حسینی‌پور، معاون فرهنگی آن سید سعید میرمحمدصادق و مدیر جشنواره، علی علی‌محمدی است.[۶] دبیری این جشنواره در طول ۳۶ دوره ابتدایی آن را آقایان علی اوجبی (سال‌های ۱۳۸۸، ۱۳۸۵–۱۳۸۴)، سید محمود یوسف‌ثانی (۱۳۷۸–۱۳۶۸)، محمدرضا سرشار (۱۳۸۹)، محمدعلی رمضانی فرانی (۱۳۸۷)، منوچهر اکبری (۱۳۸۶)، محمدعلی مهدوی راد (۱۴۰۱–۱۳۹۳)، نجفقلی حبیبی (۱۳۹۲) و مجید حمیدزاده (۱۳۹۱–۱۳۹۰) عهده‌دار بوده‌اند.[۷] هیئت داوران نیز از میان اساتید دانشگاه و حوزه علمیه و همینطور متخصصان و صاحب‌نظران علمی و فرهنگی، از سوی دبیرخانه جشنواره انتخاب می‌شوند.[۸]
شیوه داوری این جشنواره، در سه مرحله تدوین شدهاست. در مرحله نخست، تمام آثار ارسالی به جشنواره، مورد ارزیابی اولیه توسط هیئت داوری گروه‌های مربوط قرار می‌گیرد و پس از آن، آثار با رای اکثریت به مرحله دوم مسابقه ارسال خواهند شد. در مرحله دوم، آثار توسط حداقل سه تن از داوران انتخابی از جانب هیئت داوری که در هر موضوع مشخص، معین می‌شوند بررسی می‌گردند و نتایج ارزیابی در کاربرگ‌های ویژه‌ای درج می‌گردد. کتاب‌هایی که موفق به کسب حداقل ۸۰ امتیاز از مجموع ۱۰۰ امتیاز مندرج در کاربرگ بشوند، به مرحله نهایی داوری راه می‌یابند. در مرحله نهایی، کاربرگ‌ها توسط هیئت داوران مورد بررسی قرار خواهند گرفت و در نهایت آثار برگزیده به هیئت علمی جشنواره معرفی می‌گردند. در نهایت آثاری که رای سه نفر از داوران یک اثر از میان آثار در بخش تالیف و تصحیح به شرط اتخاذ ۹۰ امتیاز یا بیشتر و در بخش ترجمه، ۹۵ امتیاز و بیشتر، به عنوان اثر برگزیده معرفی می‌شود. تا پیش از دوره چهاردهم این جشنواره، داوران از جانب هیئت علمی معرفی نمی‌شدند و پس از آن نیز در قالب کاربرگ‌ها نام برخی از داوران مشخص می‌شد.[۹] در این داوری سه نکته اساسی همواره مورد اهتمام قرار خواهد گرفت: ارتقاء بخشیدن به سطح علمی و فرهنگی کشور؛ سلیس بودن زبان اثر و رعایت قواعد دستور زبان فارسی و داشتن کیفیت مطلوب از نظر طبع و نکات فنی چاپ. در پایان جشنواره، برندگان جایزه کتاب سال، در طی مراسمی به میزبانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موفق به کسب لوح تقدیر از ریاست جمهوری و همینطور جوایزی عموما سکه طلا بهار آزادی می‌شوند.[۱۰]
کتاب آینه دوران که در چهلمین سال پیروزی جمهوری اسلامی برای جمع آوری برندگان، داوران و شایستگان تقدیر این جشنواره تهیه و منتشر شدهاست. این اثر در بهمن ۱۳۹۷ توسط موسسه خانه کتاب تهیه شدهاست. از مولفین این اثر می‌توان به علی علی‌محمدی، سحر برین‌خو، فاطمه مقدس‌زاده، مسعود بهزادی‌راد، معصومه قزلباش، مهدی ملازاده، محمودجواد احمدی‌نیا، الهه رجبی‌فر، حمیده نوروزیان و لیلا اسدیان اشاره کرد.[۱۱]
آثار برگزیده
راهنمای فهرست: ( ? = نامعین ن/م = نداشتن مورد و = وزیری ر = رحلی ق = رقعی خ = خشتی)
بخش جنبی
راهنمای فهرست: ( ? = نامعین ن/م = نداشتن مورد و = وزیری ر = رحلی ق = رقعی خ = خشتی)
| بخش | شاخه | ر | عنوان اثر | نویسنده(ها) | مترجم(ها) | مصحح(ها) | ناشر | سال نشر | مشخصات کتاب | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مکان | انتشارات | ج | ص | ط | ||||||||
| بخش جنبی | ۱ | تحلیلی بر جنگ تحمیلی رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران | دفتر وزارت امور خارجه | ? | ? | تهران | وزارت امور خارجه | ۱۳۶۱ه.ش | ۱ | ۱۸۰ | و | |
| ۲ | تولدی دیگر در اسارت | امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی | ? | ? | تهران | وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی | ۱۳۶۲ه.ش | ۱ | ۳۵۲ | و | ||
| ۳ | تلاشی در تصویر فرهنگ جبهه (آلبوم) | ستاد تبلیغات جنگ | ? | ? | تهران | ستاد تبلیغات جنگ | ۱۳۶۲ه.ش | ۱ | ۱۶۰ | ? | ||
| ۴ | جلوه‌های ایثار (آلبوم) | دفتر مرکزی جهاد سازندگی | ? | ? | تهران | دفتر مرکزی جهاد سازندگی | ۱۳۶۲ه.ش | ۱ | ۱۷۶ | ? | ||