تراکتور در سال ۱۳۵۴ به جام تخت جمشید صعود کرد. آنان در جام تخت جمشید ۱۳۵۴ شرکت کردند و در میان ۱۶ تیم، در جایگاه شانزدهم ایستاده، به دستهٔ پایینتر سقوط کردند. پس از یک سال دوری از سطح اول لیگ فوتبال ایران، آنان در جام تخت جمشید ۱۳۵۶ شرکت کرده و جایگاه پنجم را کسب کردند. در این دوران، سرمربی تراکتور حسین فکری بود و بازیکنانی چون پرویز مظلومی، عباس کارگر و ابراهیم کیانطهماسبی در این تیم بازی میکردند.[۹] تراکتور در جام تخت جمشید ۱۳۵۷ هم حاضر بود و تا پیش از تعطیلی مسابقات به دلیل وقوع انقلاب ۱۳۵۷، در جایگاه نهم جدول بودند.[۱۰] این باشگاه در جام حذفی ۱۳۵۶ که اولین دوره جام حذفی بود نیز به فینال راه یافت؛ اما در بازی پایانی، نتیجه را به ملوان بندرانزلی واگذار کرد و نایبقهرمان شد. در این سالها ماشینسازی نیز به عنوان تیمی از شهر تبریز و قدرتی موازی با تراکتور در فوتبال ایران حاضر بود.[۹]
دهه ۱۳۶۰
در دهه ۱۳۶۰ به دلیل وقوع جنگ ایران و عراق، لیگ فوتبال ایران تعطیل بود و تنها جامهای استانی برگزار میشد و تراکتور در لیگ فوتبال تبریز بازی میکرد. در سال ۱۳۶۵، منتخب تبریز متشکل از بازیکنان تراکتور و ماشینسازی به فینال لیگ استانی قدس راه یافت، ولی از تیم استان اصفهان شکست خورد و دوم شد. در این دهه بازیکنانی مانند احد شیخ لاری، حسین قویفکر، غلامرضا باغآبادی و امیر داداشضیایی بازیکنان برجسته تراکتور بودند که در تیم ملی فوتبال ایران نیز بازی کردند. در سالیان پایانی این دهه، واسیلی گوجا مربی اهل رومانی به تراکتور آمد.[۹]
تراکتور تا فصل ۸۱–۱۳۸۰ در سطح اول فوتبال ایران بازی میکرد؛ اما در پایان آن فصل به دسته پایینتر سقوط کرد و پس از ۸ سال تلاش ناموفق برای صعود، سرانجام در سال ۱۳۸۸ دوباره به لیگ برتر فوتبال ایران راه یافت.[۱۳] تراکتور از سال ۱۳۸۸ با مسئولیت سپاه عاشورا بوده و به دلیل قرار گرفتن در رده تیمهای نظامی، قادر به جذب بازیکنان سرباز بود.[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷] تراکتور پس از صعود به لیگ برتر، روند رو به رشدی داشته و پس از قرار گرفتن در میانه جدول در فصلهای ۸۹–۱۳۸۸، ۹۰–۱۳۸۹، سه بار نایب قهرمان لیگ برتر در لیگهای ۹۱–۱۳۹۰، ۹۲–۱۳۹۱، ۹۴–۱۳۹۳، شده است. تراکتور همچنین در سالهای ۹۳ و ۹۹ دوبار قهرمان جام حذفی شده است.[۱۸][۱۹] پس از صعود به لیگ برتر فراز کمالوند، امیر قلعهنوعی (دو بار)، تونی اولیویرا (سه بار)، مجید جلالی و رسول خطیبی مربیگری تیم را بر عهده داشتهاند. کمالوند به دلیل صعود به لیگ برتر،[۲۰]تونی به دلیل فتح جام حذفی[۲۱] و قلعهنوعی به دلیل کسب اولین سهمیه آسیایی با تراکتور[۲۰] و اولین صعود از مرحله گروهی لیگ قهرمانان باشگاههای آسیا[۲۲] نام خود را در تاریخ باشگاه ثبت کردهاند. مهدی کیانی، عضو تیمی که سال ۱۳۸۸ به لیگ برتر صعود کرد، با سابقه ۱۱ فصل حضور در تراکتور و محمد ابراهیمی با ۷ فصل حضور از با سابقهترین بازیکنان تراکتور بودند. تراکتور در سال ۱۳۹۹ دومین مقام قهرمانی خود در جام حذفی ایران را همراه ساکت الهامی کسب کرد.[۲۳]
تغییر نام
از فروردین ۱۳۹۸ مدیران و مالک باشگاه در تلاش بودند تا نام باشگاه را تغییر دهند. سرانجام با همت مدیران و موافقت اداره کل ورزش و جوانان آذربایجان شرقی و تأیید فیفا در ۱ تیر ۱۳۹۸ نام باشگاه تراکتورسازی تبریز به باشگاه تراکتور آذربایجان تغییر یافت.[۲][۲۴][۲۵]
هواداران
تراکتور پرتماشاگرترین تیم لیگ برتر در فصلهای نهم، دهم، یازدهم، دوازدهم، چهاردهم و هجدهم است، همچنین در لیگ قهرمانان سال ۲۰۱۶ پرطرفدارترین و پرتماشاگرترین تیم انتخاب گردید.[۲۶]باشگاه تراکتور بر اساس نظرسنجی اینترنتی AFC میان تیمهای ایرانی درسال ۲۰۲۰ بهعنوان پرطرفدارترین و محبوبترین تیم ایرانی شناخته شد.[۲۷][۲۸][۲۹][۳۰] در دیگر نظرسنجی AFC میان تیمهای آسیای جنوبی و مرکزی، تیم فوتبال تراکتور توانست با کسب ۵۹/۴۳ درصد از آرا، بهعنوان محبوبترین و پرهوادارانترین تیم آسیای جنوبی و مرکزی انتخاب شود.[۳۱][۳۲] در ادامه AFC، نظرسنجی دیگری بین تیمهای آسیای شرقی و پرهوادارترین تیمهای آسیای جنوبی و مرکزی (تراکتور و پرسپولیس) برگزار نمود، تا پرطرفدارترین تیم قارهٔ آسیا مشخص گردد. سرانجام تیم فوتبال تراکتور آذربایجان با کسب بیش از نیمی از تمامی آرا یعنی ۵۱/۱۳ درصد از کل آرا (۷۵۱ هزار رای از ۱میلیون و ۴۷۰ هزار رأی) بهعنوان پرهوادارانترین و محبوبترین تیم قارهٔ کهن مشخص شد.[۳۳]با این وجود برخی نظرسنجیهای اینترنتی AFC را معتبر نمیدانند و باور دارند به دلیل افزایش مشارکت راه تقلب در آن باز گذاشته شده است.[۳۴][۳۵][۳۶]به گفتهٔ مدیر باشگاه تراکتور این تیم در سال ۱۳۸۹ حدود ۴۸۲ هزار هوادار رسمی داشته که چندین برابر هوادران ثبتشدهٔ رئال مادرید، یکی از باشگاههای پرطرفدار دنیا، است.[۳۷]این باشگاه پیشتر تعداد تماشاگر ثابتی در ورزشگاه و هوادارانی در داخل تبریز داشت؛[۱۱] اما اکنون هواداری از این تیم به سراسر آذربایجان و برخی شهرهای دیگر از شهرهای تُرکنشین ایران رسوخ کرده است، بهگونهای که در رقابتهای لیگ برتر، استادیومهای استانهای البرز، قم، گیلان، خراسان، مازندران، کرمان و تهران نیز در اکثر بازیها پذیرای هواداران پرتعداد تراکتور بودهاند؛[۱۱][۳۸] مشخصاَ هواداران تراکتوری پس از راهیابی به لیگ برتر در سال ۸۸ حضور پرشماری در ورزشگاه آزادی تهران و در برابر سرخابیهای این شهر داشتهاند.
با وجود این که باشگاه تراکتور در تبریز قرار دارد، ولی در سراسر ایران هوادار دارد و در بازیهای خارج از خانه به خصوص در تهران نیز عده زیادی برای تشویق ایشان به ورزشگاه میروند.[۳۹]
«پرشورها» لقبی است که پس از انتخاب هواداران تراکتور به عنوان «پرشورترین هواداران ایران» در برنامه نود به آنها داده شد و اینک در بیشتر شهرها و محافل ورزشی کشور با این لقب خوانده میشوند.[۴۰][۴۱][۴۲] برخی، شیوهٔ تشویق هواداران این باشگاه را با هواداران فوتبال در شرق آسیا مقایسه میکنند اما طریقهٔ تشویق تماشاگران این باشگاه تبریزی بیشتر بهمانند تماشاچیان ترکیهای میباشد.[۴۳] در سال ۲۰۱۹ هواداران تراکتور رتبه پنجم برترین هواداران از نظر حمایت در بازیهای خانگی را پس از تیمهای بروسیا دورتموند، بارسلونا، بایرن مونیخ و منچستر یونایتد توسط سایت ترانسفر مارکت بهدست آوردند و از هواداران تیمهایی همچون آرسنال و رئال مادرید نیز بالاتر قرار گرفتند.[۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹]تونی، سرمربی پرتغالی پیشین این تیم که سابقهٔ بازی و مربیگری در بنفیکا را دارد، در مورد هواداران این باشگاه گفته است:
«در ۳۴ سال بازی و مربیگری در تیمهای مختلف چنین استقبالی را از یک تیم ندیده بودم. تماشاگران تبریزی در هر بازی یا سر تمرین طوری در ورزشگاه حضور مییابند که گویی آنروز را برای تیم جشن گرفتهاند. من در بنفیکا هم چنین هواداران پرشوری ندیده بودم.»[۵۰][۵۱]
«شگفتزده شدم. چنین انتظاری نداشتم. هواداران بهواقع یار دوازدهم تراکتور بودند. در اسپانیا هم تماشاگران زیادی میآیند؛ اما این اندازه سر و صدا تولید نمیکنند و هیجان ندارند. بهخاطر تماشاگران با تعصب به تیم تراکتور تبریک میگویم.»[۵۲]
تراکتور و مسائل قومیتی
با اینکه تراکتور تنها یک باشگاه ورزشی است، اما امروزه برای هوادران این تیم در ایران جذابیتی فراتر از این دارد و به پدیدهای اجتماعی و ناسیونالیستی بدل شده است؛[۱۱][۵۳] درصد بالایی از طرفداران، چندان به بازی فوتبال و نتایجاش کار ندارند و به دنبال یک تجمع بیخطر هستند تا وجود خود را ابراز کنند، به گونهای که برخی از هواداران تراکتور رابطه خود و آذربایجان را با باشگاه فوتبال بارسلونا و کاتالونیا مقایسه میکنند.[۱۱][۵۴]
علاوهبر این، بازیهای این تیم بهطور ضمنی صحنه استفاده برخی از گروههای قومگرا و پانترک شده است. اما برخی باور دارند که این جریانات مستقیماً به حکومت جمهوری اسلامی و دستگاههای امنیتی آن متصل بوده و این اقدامات را در راستای عدم شکلگیری اتحاد در ایران، یا همان عبارت قدیمی «تفرقه بینداز و حکومت کن» دانستهاند.[۴۲][۵۳][۵۵][۵۶]
این حرکات عمدتاً شامل سردادن شعارها و بردن پارچه نوشتههایی قوم گرایانه بوده و در مواقعی هم مضامینی در حمایت از کشورهای ترکیه و جمهوری آذربایجان داشته است،[۵۳][۵۷] حتی شماری از هواداران تراکتور در مقاطعی، شعار «خلیج عربی» سر دادهاند.[۵۸][۵۹] این رویکردها در مواردی از طرف محافل ورزشی، سیاسی و بخشی از خود مردم آذربایجان مورد انتقاد قرار گرفتهاند، این موضوع نمودهای سیاسی هم داشته و در میان مسئولان سیاسی حکومت ایران حساسیت ایجاد کرده است.[۶۰] واکنشهای حکومت به اینگونه مسائل در میان هواداران تراکتور، به دستگیری،[۵۷][۶۰] درگیری میان مأموران امنیتی و شعاردهندگان،[۵۷][۶۱] جمع برخی پارچه نوشتهها از ورزشگاه و برخی پوسترهای تراکتور از چاپخانهها[۶۱] انجامیده است.[۶۰][۶۱]
در جریان نقل و انتقالات لیگ شانزدهم، مدیرعامل باشگاه تراکتور مصطفی آجرلو خبر از عقد قراردادی دو ساله با وارازداد هارویان مدافع میانی تیم ملی ارمنستان داد؛ ولی با گذشت ۱۲ ساعت از این اتفاق مدیرعامل باشگاه تراکتور با انتشار مطلبی در اینستاگرامش اعلام کرد از جذب هارویان منصرف شدند.[۶۲]آجرلو دلیل این اقدام را وحدت ترکها و در پاسخ به اعتراض عدهای از هواداران تیم اعلام کرد که اعتراض هواداران به علت اِشغال قره باغ توسط ارمنیها بود.[۶۳] این اقدام به دلیل شائبههایی در مورد نژادپرستی و دخالت سیاست در ورزش، از سوی رسانهها مورد انتقاد قرار گرفت.[۶۴]همچنین در تاریخ دهم اسفند ۱۳۹۷، در جریان مسابقه دو تیم تراکتور و سپاهان که در استادیوم «یادگار امام» تبریز برگزار شد، عدهای از هواداران تراکتور در اعتراض به حواشی پیش آمده در جریان سفر نخستوزیر ارمنستان به تهران، پرچم ارمنستان را در داخل ورزشگاه به آتش کشیدند. شعارهایی با مضمون آزادی قره باغ سر دادند.[۶۵]
بازی تراکتور و استقلال
این بازی که توسط سایت ترانسفرمارکت با ۱۰۰هزار تماشاگر به عنوان پرتماشاگرترین بازی هفته جهان انتخاب شده بود حواشی فراوانی داشت[۶۶] در لیگ ۱۹ عده ای از هواداران تراکتور در بازی با استقلال تهران با دادن سلام نظامی هنگام تلاوت قرآن در مراسم آغازین بازی؛ از حمله ترکیه به کردهای سوریه حمایت کردند چرا که به عقیده آنها این حملهای به گروه تروریستی PKK بود و به گفتهٔ آنها غرب و پروپاگاندای رسانهای قصد داشت جلوهٔ دیگری به آن ببخشد که از جمله ان انتشار عکس غیر نظامیان آسیب دیده در جنگ سوریه به عنوان حمله ترکیه بود.[۶۷][۶۸] شعارهای حمایتی از ترکیه بازتاب گستردهای در جهان داشت و رسانههای ترکیه از این حرکت هواداران تراکتور استقبال کردند.[۶۹] معاون امنیتی وزیر کشور ایران روز یکشنبه ۱۱ آبان ۱۳۹۸ در جمع خبرنگاران از دستگیری هفت تماشاگر بازی تیمهای تراکتور و استقلال تهران خبر داد و دلیل بازداشت این افراد را انجام حرکات خارج از بحثهای ورزشی عنوان کرد البته پارچه نوشتهای دربارهٔ یوگسلاوی باعث این رفتارها شد.[۷۰][۷۱][۷۲] کمیته اخلاق فدراسیون فوتبال بعد اتفاقات این بازی بیانیه صادر و اعلام کرد هرگونه شعارها و اقدامات غیر ورزشی که متأثر از عوامل سیاسی یا قومی و نژادی بوده باشد در این حوزه برخورد قاطع صورت میگیرد.[۷۳]مسعود سلطانیفر، وزیر ورزش و جوانان با اشاره به وقایع اخیر در برخی استادیومهای ورزشی از معاون فرهنگی وزارت ورزش خواست هر چه سریعتر نسبت به تشکیل کارگروه صیانت از ارزشهای اخلاقی و فرهنگی در محیطهای ورزشی اقدام کند. این کارگروه با حضور نمایندگان وزارت اطلاعات، ارشاد اسلامی، صداوسیما، فدراسیون فوتبال، کمیسیون فرهنگی مجلس، نیروی انتظامی، معاونت فرهنگی سپاه و نمایندگان باشگاههای ورزشی تشکیل خواهد شد.[۷۴] سایت مشرق نیوز از رسانههای نزدیک به حکومت از انفعال مسئولان فدراسیون و مجلس به شدت انتقاد کرد و نوشت:
«آیا مسئولان میتوانند به خود به قبولانند که نوشتن شعار دربارهٔ چکسلواکی و یوگسلاوی بدون اتاق فکر اجنبی بوده و آن عده تماشاگرنما بدون دلیل این پرچمها را به نمایش درآورده اند؟ اگر آوردن پرچم ژاپن به خاطر ملیت یکی از بازیکنان توجیه دارد، آوردن پرچم آذربایجان و ترکیه و فریاد یک صدای نام این کشورها چه توجیهی دارد؟ آیا چیزی جز شعار و اقدام تجزیه طلبانه است؟! گو اینکه پرچم ژاپن به شکلی عادی و ورزشی برای کری با پرسپولیس آورده شده بود و در تناقضی جالب حکومت هیچ مشکلی با پرچمهای ارمنستان یا شعارهای حمایتی از رضاشاه توسط هواداران برخی تیمها یا پرچم برزیل در آبادان و پرچم عراق در اهواز ندارد.»[۷۵]
در دیدار دو تیم تراکتور و پرسپولیس، از دور برگشت رقابتهای لیگ نهم، تعدادی از زنان تبریزی، با حضور در استادیوم، خواهان ورود به ورزشگاه جهت تماشای بازی شدند. این هواداران، با مشاهده جلوگیری نیروهای امنیتی از ورود آنها به ورزشگاه، با رفتن به تپههای مشرف به زمین چمن، به تماشای بازی پرداختند.[۷۷]
تراکتور و دریاچه ارومیه
هواداران این تیم همچنین در طی چند بازی شعارهایی دربارهٔ خشک شدن دریاچه ارومیه سر داده و عدهای از آنان با پرچمهای این تیم در ساحل دریاچه حاضر شدهاند.[۷۸] تراکتور به پویش «به امید احیای دریاچه ارومیه» پیوسته است و در لیگ شانزدهم با شعارهایی با مضمون حمایت از احیای دریاچه ارومیه به میدان میرود.[۷۹]
سرود رسمی
هر تیم باشگاهی در دنیای فوتبال سرود رسمی خاص خود را دارد، از این رو در سال ۱۳۹۱ همزمان با صعود تراکتور به لیگ قهرمانان آسیا، از سرود جدید تراکتور به نام «تیراختور ایفتیخاریمیز» رونمایی شد. از آن سو به بعد این مارش، به عنوان سرود رسمی تراکتور معرفی شد.
دونیا بوْیو قالان بیزیکایرانا باش اوْلان بیزیکتیراختور ایفتیخاریمیزتیراختور ایفتیخاریمیز(۲)
داغلار کیمی دایانمیشیقایفتیخارلار قازانمیشیقتیراختور ایفتیخاریمیزتیراختور ایفتیخاریمیز(۲)
شعارها
تراکتور در بین هوادارانش به «تراختور یا تیراختور» معروف است.[۹] «داغلارؽ سؤکَر تیراختور» (به فارسی: تراکتور کوهها را میشکافد) یکی از محبوبترین شعارهای دهه ۷۰ در میان هوادارن تراکتور بود.[۱۱] در دوره جدید حضور تیم، شعارهایی مانند «یاشاسؽن آذربایجان» (به فارسی: زندهباد آذربایجان)،[۱۱] «آذربایجان دیارؽمؽز، تیراختور ایفتیخارؽمؽز» (به فارسی: آذربایجان سرزمینمان است، تراکتور مایهٔ مباهاتمان است) و «یئل یاتار تۇفان یاتار، یاتماز تیراختور بایراغؽ» (به فارسی: باد میخوابد طوفان فروکش میکند، اما پرچم تراکتور تا ابد پابرجاست)[۸۰] سر داده میشوند. هواداران این تیم گاهی در زمان گل خوردن شعار «عئیبی یوْخ، عئیبی یوْخ» (به فارسی: طوری نیست) سر میدهند؛ و در دقیقه ۱۵ هر بازی نیز برای اجرای اصل ۱۵ قانون اساسی شعار «تۆرک دیلینده مدرسه، اوْلمالؽدؽ هر کسه» (به فارسی: مدرسه به زبان ترکی حق افراد است) سر میدهند.[۸۱][۸۲][۸۳] همچنین هوادارن تیم تراکتور در سالهای اخیر با شعار «آذربایجان قؽزلارؽ، گۆ لَرین اۇلدۇزلارؽ، ایستادیۇم یوْللارؽ، گؤزلهایر اوْنلارؽ» در دقیقه ۲۵ هر بازی (به یادبود سال ۱۳۲۵ و اولین اعطای حق رای برای زنان، در حکومت سید جعفر پیشهوری در آذربایجان) از حضور بانوان تراکتوری در استادیوم حمایت میکنند.
هماوردان
پرسپولیس
بازی تراکتور و پرسپولیس، برای سالیان یک رقابت حساس و پر تماشاگر بوده است. در جام تخت جمشید و بعد تر در دهههای ۶۰ و ۷۰، پرسپولیس،[۸۴][۸۵][۸۶][۸۷] عموماً در برابر تراکتور پیروز بود، با این همه این شرایط بعد از قدرت گرفتن تراکتور کاملاً تغییر کرد. اولین برد تراکتور در برابر پرسپولیس و در دهه ۸۰، در هفته هجدهم لیگ دهم، به دست آمد. در این بازی تراکتور موفق شد با گل کرار جاسم، پرسپولیس را پس از ۱۷ سال شکست دهد.[۸۸]خداداد افشاریان داور میدان، این رقابت را سختترین بازی عمرش دانست. کرار جاسم، ستاره آن فصل تراکتور در این بازی به دلیل نواختن سیلی به گوش محسن خانبان کمک داور بازی اخراج شد.[۸۹]
استقلال
بازی تراکتور و استقلال یک بازی حساس است. در سالهای اخیر، رقابت بر سر قهرمانی و کسب سهمیه حضور در جام باشگاههای آسیا به این حساسیت افزوده است. این بازی که در استادیومهای یادگار امام و آزادی برگزار میشود، تماشاگران زیادی دارد. هواداران تراکتور حضوری پرشمار در استادیوم آزادی تهران و در مواردی بیش از هواداران تیم تهرانی داشتهاند.[۴۰][۴۱] تیمهای استقلال و تراکتور، پس از صعود تراکتور به لیگ برتر و از فصل ۸۸–۸۹، ۲۱ بار به مصاف هم رفتهاند. تراکتور ۹ بار موفق به شکست استقلال شده است، ۵ بازی به تساوی انجامیده و استقلال ۷ پیروزی کسب کرده است. در سه لیگ متوالی سیزدهم، چهاردهم، پانزدهم تراکتور با پیروزی در دیدار برابر استقلال در هفتههای پایانی، مانع از کسب سهمیه آسیایی یا قهرمانی استقلال شده است. در حالی که در هفته پایانی لیگ سیزدهم، آبیهای پایتخت برای قهرمانی، نیاز به شکست تراکتور و توقف فولاد داشتند و با یک مساوی هم سهمیه آسیایی را کسب میکردند، سه گل فخرالدینی، نصرتی و انصاریفرد قهرمانی و سهمیه را همزمان از استقلال گرفت. در لیگ چهاردهم هم، تراکتور در تهران، ۴ گل به استقلال زد تا قبل از پایان لیگ سهمیه نگرفتن استقلال قلعهنویی قطعی شود و دوران سه ساله او در استقلال به پایان برسد.[۹۱] در لیگ پانزدهم، برد ۳ بر ۲ تراکتور در هفته ما قبل آخر و در استادیوم آزادی امید قهرمانی استقلال را از بین برد. بهترین برد تراکتور در برابر استقلال در چارچوب هفته ۲۹، لیگ چهاردهم در استادیوم آزادی و با حساب ۴ بر ۱ و با هتتریک سامان نریمان جهان به دست آماده است. بدترین نتیجه تراکتور در برابر استقلال به شکست ۷ بر ۱ در لیگ برتر در تهران و دو شکست ۵ بر ۱ در لیگ آزادگان سال ۷۵–۷۶ و ۷۹–۸۰ و یک شکست ۴ بر صفر در نخستین دوره لیگ برتر در تهران بازمیگردد.[۹۲][۹۳] نخستین بازی دو تیم در ۲۴ فروردین ۱۳۵۴ در تبریز برگزار شد و تراکتور با گل حسین نورمحمدزاده توانست استقلال را شکست دهد و اولین برد استقلال نیز در بازی برگشت همان سال اتفاق افتاد و با گلهای هادی نراقی و غلامحسین مظلومی استقلال پیروز شد.
شهرآوردها
در دهههای ۵۰ تا ۸۰، ماشینسازی رقیب مهمی برای تراکتور بود بهطوریکه ماشینسازی موفق به کسب ۲۲ برد در برابر ۱۲ برد تراکتور شده بود و ۱۹ بازی این دو تیم به تساوی انجامیده بود.[نیازمند منبع] تقابل دو تیم سبز و سرخ تبریزی، شهرآورد تبریز را تبدیل به یک بازی مهم و پر هیجان کرده بود ولی این شرایط پس از افول ماشینسازی تغییر کرد. در سالهای اخیر، دو تیم شهرداری و گسترش فولاد به تناوب در بازیهایی کم تماشاگر به مصاف تراکتور رفتهاند [نیازمند منبع]. هواداران تراکتور، در دربی تبریز گاهی با سر دادن شعار «آذربایجان تیملری فرق المز رهلری» (به فارسی: تیمهای آذربایجانی، با هر رنگی، فرقی با هم ندارند (معنی تحتالفظی)) هر دو تیم را تشویق میکردند. با این همه پس از بازی برگشت فصل ۹۴–۹۳ این شرایط تغییر کرد. در این بازی، یک هفته مانده به پایان لیگ و در یک بازی سرنوشت ساز برای قهرمانی به مصاف گسترش فولاد رفت. این بازی در نهایت به تساوی انجامید و تراکتور که با برد در این بازی قهرمان میشد با یک تساوی دیگر در برابر نفت تهران، دوم شد. پس از دست رفتن قهرمانی، عدهای از هواداران تراکتور با انتقاد از رویکرد تشویق هر دو تیم در جریان دربی تبریز، اعلام کردند در آینده تنها به تشویق تراکتور خواهند پرداخت.[۹۴]
از زمانی که باشگاه ماشینسازی تبریز نیز به مالکیت زنوزی درآمده است، شائبه تبانی در بازیهای این دو تیم که مالک یکسانی دارند بهوجود آمده است. درحالی که در لیگ نوزدهم در دوره ای از نظر جمع امتیازات تراکتور در بحران بود به ماشین رسول خطیبی ۲_۰ باخت. مثل اینکه در سال ۹۹ ماشینسازی به محمد پوررضایی واگذار شد تا این حرف و حدیثها پایان یابند[۹۵]
سپاهان اصفهان
از سال ۱۳۵۴ دو تیم تراکتور و سپاهان دیدارهای مختلفی با یکدیگر داشتهاند. اولین دیدار بین این دو تیم در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ۱۳۵۴ در شهر تبریز و در مسابقات جام تخت جمشید ۱۳۵۴ برگزار شده است که با تساوی ۱–۱ همراه بوده است.[۹۶] دیدار دو تیم تراکتور و سپاهان، دیدار بین پرطرفدارترین تیمهای غیر تهرانی فوتبال ایران میباشد.[۹۷] تراکتور و سپاهان، در سال ۱۳۹۳ یک تفاهم نامه خواهرخواندگی امضاء کردهاند.[۹۸][۹۹]
باشگاه فوتبال تراکتور یکی از قدیمیترین باشگاههای فوتبال ایران است. این باشگاه در سال ۱۳۴۹ در تبریز تأسیس شده است و تا کنون سه نشانواره داشته است.[۱۰۰]
از ۱۳۴۹ تا ۱۳۸۴
از ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۸
رنگ و پوشاک
رنگ
رنگ پیراهن باشگاه تراکتور از همان ابتدا به رنگ قرمز ساده بود، امروزه نیز پیراهن اول تراکتور بدون هیچ تغییری رنگ قرمز است. پیراهن دوم و سوم تراکتور را به ترتیب رنگهای سفید و سیاه تشکیل میدهند.[۱۰۱]
پوشاک
از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۸۴ تراکتور با هیچ اسپانسری قرارداد نداشت، اما پس از سال ۱۳۸۴ با حرفه ای تر شدن باشگاه اسپانسرها متعددی جذب باشگاه شده و با تراکتور قرارداد تجاری بستند.[۱۰۲]
تراکتور تاکنون موفق به قهرمانی در لیگ برتر نشده است. اولین حضور تراکتور در در سطح اول فوتبال ایران به ۱۳۵۴ بازمیگردد، تراکتور در این مسابقات آخر شد. پس از آن تراکتور در اغلب رقابتهای لیگ برتر ایران حضور داشته است اما در کسب قهرمانی لیگ برتر ایران، ناکام مانده است. کسب مقام سوم لیگ برتر سال ۱۳۷۲ به مربیگری واسیلی گوجا، توسط تیمی که در آن سال بازیهای درخشانی انجام داد از بهترین نتایج تراکتور در دههای ۶۰ و ۷۰ بهشمار میرود. تراکتور پس از صعود مجدد به لیگ برتر فوتبال ایران، سه بار در سالهای ۹۱ به مربیگری امیر قلعهنویی و سال ۹۲ و ۹۳ به مربیگری تونی اولیویرا تا آستانه قهرمانی لیگ پیش رفت اما در پایان به نایب قهرمانی رضایت داد.
بازی تراکتور و نفت تهران
بازی فوتبال تراکتور – نفت تهران در چارچوب هفته ۳۰ام لیگ چهاردهم، در روز جمعه ۲۵ اردیبهشت در ورزشگاه یادگار امام تبریز برگزار شد. هر دو تیم در حالی با ۵۷ امتیاز به مصاف یکدیگر میرفتند که با پیروزی در این مسابقه برای اولین بار قهرمان لیگ برتر میشدند. از سوی دیگر سپاهان ۵۶ امتیازی نیز با تساوی این دو تیم و پیروزی در دیدار با سایپا برای پنجمین بار قهرمان لیگ برتر میشد. این بازی با تساوی ۳ بر ۳ به پایان رسید و منجر به قهرمانی سپاهان شد. مهمترین اتفاق این بازی، پخش خبر دروغ نتیجه بازی همزمان در اصفهان بود، که منجر به تغییر روند بازی از دقیقه ۸۶ شد. پس از این خبر بازیکنان تراکتور با تصور اینکه بازی سپاهان و سایپا با حساب ۲ بر ۲ به پایان رسیده است به جای تلاش برای به ثمر رساندن گل، به اداره بازی پرداختند. اتفاقات داوری از دیگر حاشیههای این بازی بودند. این اتفاقات بعد اشتباه در یک صحنه مشکوک به پنالتی روی بازیکن تراکتور و اخراج تیموریان توسط داور مسابقه علیرضا فغانی اتفاق افتاد، پس از این اخراج و در حالی که تراکتور ۳ بر ۱ از نفت پیش بود، بازی به تساوی کشید. بعدتر، کارشناسان داوری اعلام کردند که داور در این بازی اشتباهات اثرگذاری داشته است.[۱۰۳] دیگر اتفاق جنجالی این دیدار خوشحالی بازیکنان و برخی از هواداران تراکتور پس از نتیجه بازی بود که بعداً مشخص شد خبری به اشتباه مبنی بر تساوی ۲ بر ۲ سپاهان و سایپا به آنها رسیده است؛[۱۰۴] قطع خطوط تلفن، شبکه اینترنت و پخش خبر اشتباه از بازی همزمان و فریب حاضران در ورزشگاه انتقادات بسیاری برانگیخت.[۱۰۵][۱۰۶]
جام حذفی
تراکتور تاکنون دو بار قهرمان جام حذفی شده است. تراکتور در اولین دوره جام حذفی به فینال رسید، با این وجود ۴ بر ۱ مغلوب ملوان شد. بعد از ۱۸ سال، در سال ۱۳۷۳ تراکتور با راه یافتن به فینال جام حذفی در دو بازی رفت و برگشت مقابل بهمن به میدان رفت. در بازی رفت در تبریز تراکتور با حساب ۱ بر هیچ بهمن را شکست داد، ولی در بازی برگشت با نتیجه ۲ بر صفر مغلوب این تیم شد و از کسب جام بازماند. در بازی برگشت شبهاتی در مورد اشتباهات داوری، از جمله مردود اعلام شدن یک گل سالم تراکتور وجود داشتند. سرانجام تراکتور پس از گذشت ۱۹ سال از آخرین حضور خود در فینال جام حذفی در مقابل مس کرمان قرار گرفت و با نتیجه ۱ بر صفر با گل سعید دقیقی به برتری رسید و اولین قهرمانی مهم خود را در سال ۱۳۹۳، رقم زد.دومین قهرمانی تراکتور در جام حذفی فصل ۹۹_۱۳۹۸ مقابل استقلال قرار گرفت که تراکتور با برتری ۳ بر ۲ این تیم را در ورزشگاه امام رضا شهر مشهد، شکست داد.[۱۸][۱۹]
لیگ قهرمانان آسیا
تراکتور ۶ دوره از سال ۲۰۱۳ به آنسو، به عنوان نماینده ایران در این مسابقه حضور داشته است. تیم تراکتور بعد از نایب قهرمانی در سال ۱۳۹۱ شمسی موفق شد برای اولین بار جواز شرکت در مسابقات لیگ قهرمانان آسیا را کسب کند[۱۰۷][۱۰۸][۱۰۹]
جام میلز هندوستان
تیم تراکتور در بازی برگشت فینال جام حذفی سال ۷۳ برابر بهمن کرج گل درستی را با شوت از راه دور به ثمر رساند که داور مسابقه آن را آفساید اعلام کرد.
این حق کشی آشکار به ضرر تراکتور منجر به از دست رفتن قهرمانی جام حذفی برای تراکتور گشت و در ابتدا شایعه شد که بازی فینال تکرار خواهد شد، اما در پایان فدراسیون فوتبال برای دلجویی از تراکتور، این تیم را روانه جام بینالمللی میلز هندوستان کرد.
تراکتور در این مسابقات با پیروزی بر تمامی حریفان خود و بدون دریافت گل خورده، به عنوان قهرمانی دست یافت.[۱۱۰][۱۱۱]
لیگ برتر
بدترین باخت تاریخ
باشگاه تراکتورسازی تبریز در هفته سی ام لیگ ۲۲ امدر مصاف با باشگاه استقلال تهران نتیجه را ۷ بر ۱ واگذار کرد
بهترین برد تاریخ باشگاه
باشگاه تراکتور تبریز در هفته هشتم لیگ هجدهمدر مصاف با باشگاه استقلال خوزسان با نتیجه ۶ بر ۰ پیروز گشت.
تراکتور، تا پیش از لیگ آزادگان ۸۸–۸۷، بیشتر بازیهای خانگی خود را در ورزشگاه قدیمی تختی تبریز (معروف به باغشمال) برگزار میکرد. ورزشگاه باغشمال با گنجایش ۲۵٬۰۰۰ نفر تا پیش از بهرهبرداری از ورزشگاه یادگار امام تبریز، به عنوان ورزشگاه اصلی فوتبال تبریز به حساب میآمد.[۱۱۵] باشگاه تراکتور، پس از صعود به لیگ برتر، بازیهای خانگی خود را در ورزشگاه یادگار امام تبریز انجام میدهد.[۱۱۶]
برای نخستین بار در ایران، طرح استفاده از بلیط الکترونیکی برای تسهیل در خرید بلیط برای هواداران تراکتور، به اجرا درآمد.[۱۱۸] با این وجود مشکلاتی در اجرای این طرح وجود داشته است.[۱۱۹]تراکتور اولین باشگاه در سطح ایران است که توانسته بلیط فروشی را طبق استاندارد کنفدراسیون فوتبال آسیا بهدست بگیرد، گفتنی است بلیط فروشی سایر باشگاهها از طریق هیئت فوتبال استانها انجام میگیرد.[۱۲۰]امروزه بلیط فروشی تیم تراکتور از سایت خود باشگاه انجام میشود
باشگاه فوتبال تراکتور قصد داشت به بهانه پنجاهمین سالگرد تأسیس این باشگاه (در ۹ آذر ۱۳۹۹) با سه تیم بزرگ دنیا تفاهم نامه همکاری ببندد و دیداری تدارکاتی با این تیمها برگزار کند. بر اساس این توافق بین مالک باشگاه تراکتور و مدیران بشیکتاش، قرار است دو طرف همکاریهایی در زمینههای فرهنگی، ورزشی و اقتصادی با یکدیگر داشته باشند. تبادل بازیکن بین دو باشگاه؛ دیگر بند موجود در این تفاهمنامه است. همچنین مقرر شده به مناسبت پنجاهمین سال تأسیس باشگاه تراکتور، تیمهای فوتبال تراکتور و بشیکتاش در دو دیدار دوستانه به صورت رفت و برگشت مقابل یکدیگر به میدان بروند. طبق توافق صورت گرفته، اجرای برنامههای مشترک اقتصادی در دستور کار دو باشگاه قرار میگیرد.[۱۲۹]