ایرج پزشک‌زاد

پزشک‌زاد در سال ۱۳۰۵ در بهبهان زاده شد. پدرش حسن پزشک‌زاد یک پزشک و مادرش شاهزاده فکری ارشاد دختر مؤیدالممالک فکری ارشاد بود. معزدیوان فکری نیز دایی او بود. وی پس از تحصیل در ایران و فرانسه در رشتهٔ حقوق دانش‌آموخته شد و به مدت پنج سال در ایران به قضاوت در دادگستری مشغول بود. پس از آن به خدمت در وزارت امور خارجه ایران ادامه داد و آخرین سمتش مدیرکل روابط فرهنگی بود.^[۶][۷]

وی کار نویسندگی را در اوایل دهه ۱۳۳۰ با نوشتن داستان‌های کوتاه برای مجله‌ها و برگردان نوشته‌های ولتر، مولیر و چند رمان تاریخی آغاز کرد.^[۷] او هنگام کار در وزارت امور خارجه، نویسنده ستون طنز «آسمون ریسمون» در مجله فردوسی نیز بود.^[۶]

پزشک‌زاد دربارهٔ خود می‌گوید:

از پدری پزشک و مادری معلم به دنیا اومدم. تحصیلات ابتدایی و متوسطه در تهران و تحصیلات عالیه رو در فرانسه در رشته حقوق گذراندم. بعد از فارغ‌التحصیلی به استخدام وزارت امور خارجه درآمدم و به عنوان دیپلمات تا انقلاب در اونجا کار کردم. بعد از انقلاب از کار اخراج شدم به طوری که حتی حقوق بازنشستگی هم شامل حالم نشد. بعد از اون به فرانسه برگشتم و به کار روزنامه‌نگاری و قلم زنی و نوشتن اراجیف مشغول شدم.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران به فرانسه رفت و عضو شورای نهضت مقاومت ملی ایران شد که با رهبری شاپور بختیار تشکیل شده بود و به مدت ده سال سردبیری نشریه قیام ایران را برعهده داشت. وی برای نهضت چند کتاب نوشته که نمونه آن «مروری بر واقعه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲» است.^{[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲]}

وی در ۲۲ دی ۱۴۰۰ در سن ۹۴ سالگی در لس آنجلس درگذشت.^[۳]

• پزشک‌زاد برنده جایزه بیتا در سال ۲۰۱۴ بوده‌است.^[۱۳]

برخی مجموعه تلویزیونی قهوه تلخ را کپی جذابی از کتاب ماشاءالله خان در بارگاه هارون‌الرشید نوشتهٔ ایرج پزشک‌زاد می‌دانند.^[۱۴]

• حاج مم‌جعفر در پاریس (۱۳۳۳) (خاطرات)
• ماشاءالله خان در بارگاه هارون‌الرشید (۱۳۳۷) (رمان)
• بوبول (۱۳۳۸) (طنزیات اجتماعی)
• آسمون ریسمون^[۱۵] (۱۳۴۲) (طنزیات ادبی)
• دایی‌جان ناپلئون (۱۳۴۹) (رمان)
• ادب مرد به ز دولت اوست تحریر شد (۱۳۵۲) (نمایش‌نامه)
• انترناسیونال بچه‌پرروها (۱۳۶۳) (طنزیات سیاسی)
• شهر فرنگ از همه رنگ (احتمالاً ۱۳۷۲)^[۱۶] (طنزیات سیاسی و اجتماعی)
• خانوادهٔ نیک‌اختر (۱۳۸۰) (رمان)
• رستم‌صولتان (۱۳۸۴) (طنزیات اجتماعی)
• گلگشت خاطرات (۱۳۸۶) (طنزیات اجتماعی)
• پسر حاجی باباجان (۱۳۸۷) (نمایش‌نامه)
• به یاد یار و دیار (۱۳۹۱) (خاطرات)
• صندوق لعنت (۱۳۹۴) (نمایش‌نامه)
• بلیت خان‌عمو (نمایش‌نامه)^[۱۷]

• مروری در واقعهٔ ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و قانون مصونیت نظامیان آمریکایی^[۱۸] (تاریخ)
• مروری در تاریخ انقلاب روسیه (۱۳۷۰) (تاریخ)
• مصدق بازمصلوب: چند مقالهٔ سیاسی (۱۳۷۲) (مقالات سیاسی)
• مروری در تاریخ انقلاب فرانسه (۱۳۸۱) (تاریخ)
• طنز فاخر سعدی (۱۳۸۱) (نقد و تفسیر)
• حافظ ناشنیده‌پند (۱۳۸۳) (سرگذشت‌نامه و رمان تاریخی)
• مروری در انقلاب مشروطیت ایران (۱۳۸۴) (تاریخ)
• ریشه‌های اختلاف چین و شوروی (رساله)^[۱۷]

• روزولت / سارا دلانو روزولت (۱۳۲۶)

• پرونده:Pezeshkzad la 2001.jpg

  ملک مقرب در جمع شیاطین / موریس دوکبرا (۱۳۳۱)
• دختر گرجی / موریس دوکبرا (۱۳۳۴)
• زندانی کازابلانکا / موریس دوکبرا (۱۳۳۵)
• دزیره / آن ماری سلینکو (۱۳۳۵)
• افسونگران دریا / آلفرد ماشار (۱۳۳۶)
• جمیله / هانری بوردو (۱۳۳۷)
• عدالت اجرا شده‌است / ژان مکر (۱۳۳۷)
• دو سرنوشت / ویلکی کالینز (۱۳۴۵)
• فردا گریه خواهم کرد / لیلیان راث (۱۳۴۵)
• ماروا / موریس دوکبرا (۱۳۶۲)
• شوایک سرباز پاکدل / یاروسلاو هاشک (۱۳۶۴)

• سوم اسفند ۱۳۵۷، یازده روز پس از پیروزی انقلاب ۵۷، ایرج پزشک‌زاد در کیهان مقاله‌ای به نام «آن‌ها که می‌خواهند غنائم خونین انقلاب را تقسیم کنند» نوشت. در این مقاله او به بازگویی روایت انقلاب فرانسه می‌پردازد و هشدار می‌دهد.

• «The Lois Roth Prize for Literary Translation from Persian to English». Association for Iranian Studies (AIS) (به انگلیسی). ۲۰۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹.

متن مربوطه در ویکی‌نبشته: مؤلف:ایرج پزشک‌زاد

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به ایرج پزشک‌زاد در ویکی‌گفتاورد موجود است.

• مراسمِ جایزهٔ بیتا برای ایرج پزشک‌زاد، ۷ نوامبر ۲۰۱۴، دانشگاه استنفورد در یوتیوب
• IRAJ PEZESHKZAD: نخستین مصاحبه تلویزیونی ایرج پزشکزاد پس از انقلاب: دایی جان ناپلئون در یوتیوب، بخش فارسی صدای آمریکا
• پزشک‌زاد، ایرج، آسمون ریسمون، بتسدا، مریلند: کتابفروشی ایران، ۱۹۹۷. شابک: ۹۷۸۰۹۳۶۳۴۷۷۹۰
• شبی با ایرج پزشک‌زاد در لندن (پیوند مرده)
• آثار ایرج پزشک‌زاد در کتابخانهٔ باز