اومامی
اومامی (به انگلیسی: Umami) یا خوشطعمی، یا طعم مطبوع، در برخی دستهبندیها و فرهنگها، در کنار مزههای اصلی شیرین، ترش، شور و تلخ، بهعنوان یک مزه اصلی دیگر، تعریف شده و در نظر گرفته میشود.[۱] مزه اومامی، نزدیک به طعم گوشت پخته و عصاره یا سوپ گوشت یا گوشتابه توصیف میشود.[۲] اومامی واژهای ژاپنی است (うま味) که میتوان آن را به «طعم خوش» ترجمه کرد. مردم طعم اومامی را از طریق گیرندههای چشایی حساس به طعم گلوتامات و نوکلئوتیدها روی زبان میچشند.[۳] این دو ماده در عصارهٔ گوشت پختهشده و فراوردههای تخمیری، به وفور یافت میشوند. طعم گلوتامات، با استفاده از افزودنی غذایی مونوسدیم گلوتامات (MSG) و طعم نوکلئوتیدها، با استفاده از اینوسینیک اسید (IMP) و گوانوزین مونوفسفات (GMP) به برخی مواد غذایی افزوده میشود.[۴][۵][۶]
اومامی به دلیل دارا بودن گیرندههای چشایی مختص به خود بر روی زبان انسان، به اعتقاد دانشمندان، طعم متفاوت و مجزایی از چهار مزهٔ اصلی دیگر (و نه ترکیبی از آنها) در نظر گرفته میشود.[۷][۸] غذاهای حاوی طعم اومامی، عبارتاند از: گوشتها، حلزونهای صدفدار، ماهیهای کنسرو شده مثل کنسرو ساردین، سس ماهی، گوجهفرنگی، قارچهای خوراکی، گوشتابه، عصاره مخمر و سس سویا
کشف
گلوتامات، پیشینهای بسیار طولانی در تاریخ آشپزی دارد.[۹] سُس تخمیری ماهی، که حاوی میزان زیادی از گلوتامات است در روم باستان، بسیار مورد استفاده بودهاست.[۱۰] در اواخر سده ۱۸ میلادی، سرآشپز سرشناس فرانسوی، آگوسته اسکوفیه، در رستورانهای خود در پاریس و لندن، وعدههای غذایی متفاوتی با ترکیب اومامی با طعمهای شور، شیرین، تلخ و ترش، ابداع کرد اما او از تعریف علمی و ترکیب شیمیایی ابداع خود، اطلاع نداشت.[۱۱]
اساس علمی و ترکیب شیمیایی اومامی، نخستین بار، در سال ۱۹۰۸ توسط یک شیمیدان ژاپنی به نام کیکونائه آکدا، استاد دانشگاه توکیو، کشف و توضیح داده شد.[۱۲][۱۳] او دریافت که عامل ایجاد طعم ویژهٔ جلبک دریایی کونبو، میزان گلوتامات بالا در این جلبک است. او سپس دریافت که طعم داشی، متفاوت از طعمهای اصلی شور، ترش، تلخ و شیرین است و این طعم جدید را اومامی نامید.[۱۴]
در ۱۹۰۹ اومامی در شکل پودری به نام آجینوموتو تولید، عرضه و فراگیر شد. از ۱۹۳۰ کارخانههای غذاسازی در آمریکا، آغاز به استفاده از MSG کردند و در سال ۱۹۶۵ میزان تولید آن به ۵۸ میلیون پوند در سال رسید.
منابع
- مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «Umami». در دانشنامهٔ ویکیپدیای انگلیسی.