Treveris
Treveris[1] (alemanez: Trier) Alemaniako Renania-Palatinatua estatuko hiria da, Mosela ibaiaren ertzean dagoena. 100.000 biztanleko biztanleria du, gutxi gora-behera. Alemaniako hiririk antzinakoentzat hartzen da. 1986an, UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen.
| Treveris Trier | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| hiria | |||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||||||||||||
| Estatu burujabe |  Alemania | ||||||||||||||||||||
| Alemaniako estatua |  Renania-Palatinatua | ||||||||||||||||||||
| Alkatea | Wolfram Leibe (en)  | ||||||||||||||||||||
| Izen ofiziala | Trier | ||||||||||||||||||||
| Jatorrizko izena | Trier | ||||||||||||||||||||
| Posta kodea | 54290, 54292, 54293, 54294, 54295 eta 54296 | ||||||||||||||||||||
| Udalerri kodea | 07211000 | ||||||||||||||||||||
| Geografia | |||||||||||||||||||||
| Koordenatuak | 49°48′N 6°36′E / 49.8°N 6.6°E | ||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||
.svg) | |||||||||||||||||||||
| Azalera | 117.07 km² | ||||||||||||||||||||
| Altuera | 125 m eta 135 m | ||||||||||||||||||||
| Mugakideak | Aach eta Trier-Saarburg (en) | ||||||||||||||||||||
| Demografia | |||||||||||||||||||||
| Biztanleria | 112.195 (2022ko abenduaren 31) 1.625 (2021) | ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Dentsitatea | 958,36 bizt/km² | ||||||||||||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||||||||||||
| Sorrera | K.a. 16 | ||||||||||||||||||||
| Telefono aurrizkia | 651 | ||||||||||||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||||||||||||
| Hiri senidetuak | Metz, Pula, Ascoli Piceno, Gloucester, 's-Hertogenbosch, Fort Worth, Weimar, Nagaoka eta Mbabane | ||||||||||||||||||||
| Matrikula | TR | ||||||||||||||||||||
| trier.de | |||||||||||||||||||||
Historia
Ofizialki, K. a. 16an sortu zuen Augusto erromatar enperadoreak, Augusta Treverorum izenarekin. Hala ere, badago mito bat, Erroma sortu baino 1300 urte lehenago Ninus errege asiriarraren seme zen Trebetak sortua izan zela dioena.
K. a. 30. urtean kanpamendu erromatar bat ezarri zen Petrisbergen oinean, eta handik hilabete gutxira berriro abandonatua izan zen; baina K. a. 16. urtea inguruan, leku hartan erromatarrek Augusta Treverorum («Augustoren hiria, treberoen lurraldean») hiria sortu zuten. Augusto enperadoreak erabaki zuen hiria Galia Belgika probintziako hiriburu bihurtu behar zela.
Bigarren Erroma bezala ezagutua, Erromatar Behe Inperioan lortu zuen garrantziaren ondorioz, erromatar hondakinak oso ugariak dira: Porta Nigra, Aula Palatinoa (gaur egun Basilika Inperiala bezala ezagunagoa), terma inperialak, foroko termak, Santa Barbararen termak, anfiteatroa eta erromatar zubia dira bere monumentu erromatar ezagunenak. Ez dira bakarrik turistentzako atrakzioak, baizik eta ekitaldi kulturalentzako ere erabiltzen dira, Antikenfestspiele bezala (antzerki eta opera jaialdia antzinako gaiekin) edo Brot und Spiele delakoa (Panem et circenses alemanez), Alemaniako jaialdi erromatarrik handiena.
Han ezarri zuen bere gortea Konstantino I.a Handiak Eboracumen augusto izendatua izan ondoren.
413. urtean frankoek suntsitu zuten eta 511. urtean Austrasiaren barne zegoen. Hiriko oparotasuna gainbehera joan zen XI. mendea arte baina Balduino Luxenburgokoak (1307-1354) estatu sendo bihurtu zuen hiria. XII. edo XIII. mendetik Frantziako Iraultza arte, Treveriseko artzapezpikua izan zen Germaniako Erromatar Inperio Santuko hauteslerik nagusienetako bat. Loraldi honen emaitza izan zen, besteak beste, Treveriseko unibertsitatea (1473-1797)[2].
Hogeita Hamar Urteko Gerran, Treveris bi aldiz konkistatua izan zen: espainiarrek 1634an eta frantziarrek 1645ean. Tropa frantziarrek hartu zuten baita ere hiria 1674an, 1688an eta, askoz denbora gehiagoz, 1794an. 1801ean Frantziak konkistatu zuen, Sarre frantziar departamenduko hiriburu bihurtuz. 1814an, Prusiak hartu zuen.
Treveris San Anbrosio eta Karl Marxen jaioterria izan zen, lehena 340an eta bigarrena 1818ko maiatzak 5ean jaioak.
Banaketa administratiboa
| Barruti zenbakia | Barrutia eta auzoak | Azalera km² | Biztanleria |
|---|---|---|---|
| 11 | Mitte/Gartenfeld | 2,98 | 11.954 |
| 12 | Nord (Nells Ländchen, Maximin) | 3,77 | 13.405 |
| 13 | Süd (St. Barbara, St. Matthias or St. Mattheis) | 1,72 | 9.123 |
| 21 | Ehrang/Quint | 26,13 | 9.195 |
| 22 | Pfalzel | 2,35 | 3.514 |
| 23 | Biewer | 5,19 | 1.949 |
| 24 | Ruwer/Eitelsbach | 9,17 | 3.091 |
| 31 | West/Pallien | 8,49 | 7.005 |
| 32 | Euren (Herresthal) | 13,19 | 4.207 |
| 33 | Zewen (Oberkirch) | 7,50 | 3.634 |
| 41 | Olewig | 3,10 | 3.135 |
| 42 | Kürenz (Alt-Kürenz, Neu-Kürenz) | 5,83 | 8.708 |
| 43 | Tarforst | 4,18 | 6.605 |
| 44 | Filsch | 1,60 | 761 |
| 45 | Irsch | 4,08 | 2.351 |
| 46 | Kernscheid | 3,77 | 958 |
| 51 | Feyen/Weismark | 5,10 | 5.689 |
| 52 | Heiligkreuz (Alt-Heiligkreuz, Neu-Heiligkreuz, St. Maternus) | 2.04 | 6.672 |
| 53 | Mariahof (St. Michael) | 7,04 | 3.120 |
| Totals | 117,21 | 105.076 |
Ondasun nabarmenak
Treveriseko monumentu erromatarrak, San Petriren Katedrala eta Treveriseko Andre Mariaren Eliza1 UNESCOren gizateriaren ondarea | |
 Erromatar termen hondakinen ikuspegia | |
| Mota | Kulturala |
| Irizpideak | i, iii, iv, vi |
| Erreferentzia | 367 |
| Kokalekua |  |
| Eskualdea2 | Europa eta Iparramerika |
| Izen ematea | 1986 (X. bilkura) |
| 1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) 2 UNESCOren sailkapena | |
Gizateriaren Ondarea, honako hauek osatzen dute:
- Treveriseko monumentu erromatarrak: Porta Nigra, Anfiteatroa, Konstantinoren Basilika, Barbarathermenak, Treveriseko erromatar zubia, Terma Inperialak eta Igelen zutabea
- Treverisko katedrala
- Treveriseko Andre Mariaren Eliza
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
- (Alemanez)Trier StadtPanoramen - Hirien ikuspegi panoramikoak.
