Organofosfato
Kimika organikoan organofosfatoak organofosforo konposatuen klase bat da, O=P(OR)3 formula dutenak eta azido fosforikoaren estertzat jotzen direnak. Horietan fosfato molekulak alkilo edo arilo ordezkatzaileak ditu lotuta[1].
| Organofosfato | |
|---|---|
| Konposizioa | fosforo eta oxigeno |
| Mota | organophosphorus ester (en)  eta phosphate ester (en) |
| Identifikatzaileak | |
| Gmelin | 37734 |
| MeSH | D010755 |
Organofosfatoek familia ugaria eta dibertsoa osatzen dute. Batzuk biomolekulen osagarri dira, etsenplurako DNA, RNA edo ATPa. Halaber, intsektizida (paratioia, fenitrotioia eta malatioia), herbizida, nerbio-agente (sarin eta tabun) eta sugar-atzeratzaile gisa baliatzen dira industrian. Janari-ontzietako polimeroen plastifikatzaile bezala usatzen dira.
Airean, uretan, lurrean eta elikagaietan poluitzaile moduan detektatu dira kontzentrazio adierazgarrietan[2].
Sintesia
Industrian organofosfatoak sintetizatzen dira fosforil kloruroa alkoholekin erreakzionaraziz.
Naturan fosforilazioz sintetizatzen dira entzimen laguntzaz.
Toxikotasuna
Organofosfato asko nerbio-gas indartsuak dira, eta nerbio-zeluletan azetilkolinesterasaren (AChE) ekintza inhibitzen dute. Mundu osoan pozoitze arrazoi arruntenetako bat dira organofosfatoak, eta, sarritan, nahita erabiltzen dira norbere buruaz beste egiteko nekazaritza-eremuetan.
Organofosfatoak bide guztietatik xurga daitezke, arnastuz, irentsiz eta azalean zehar. Azetilkolinesterasa entzimaren inhibizio-efektuek azetilkolina gehiegi metatzea eragiten dute organismoan. Hala ere, haren toxikotasuna ez da fase akutura mugatzen eta ondorio kronikoak luzaroan ikusi dira. Azetilkolina bezalako neurotransmisoreak oso garrantzitsuak dira garunaren garapenean, eta organofosfato askok ondorio neurotoxikoak dituzte garatzen ari diren organismoetan, baita esposizio-maila apaletan ere.
Organofosfato batzuk kartzinogenotzat jotzen dira, adibidez, 2-etilhexildifenil fosfatoa (EHDPP) plastifikatzaile gisa baliatzen dena.
Erreferentziak
Kanpo estekak
Datuak: Q411097
Multimedia: Organophosphates / Q411097
