Malik ibn Anas

Anas ibn Maliken (ez nahas Anas ibn Malik Sahabi izen bera duenarekin) eta Aaliyah Shurayk al-Azdiyya gurasoengandik jaio zen Malik, Medinan, 711. urtean. Bere familia Yemengo al-Asbahi leinukoa zen, baina Abu 'Amir birraitonak familia Medinara eraman zuen islamera bihurtu ondoren, Hijri egutegiaren bigarren urtean edo O.a. 623. urtean. Haren aitona, Malik ibn Abi Amir, Umar islamaren bigarren kalifaren ikasle eta Uthman kalifaren aroan jaso ziren testu koranikoak idazteko erabili ziren zatien bilduman ibilitako bat izan zen^[13]. Al-Muwattaren arabera, altua zen, astuna, altueran izugarria, oso bilohoriduna, ile zuri eta bizar zuriarekin, baina burusoila zen; bizar ikaragarria, eta begi urdinak zituen.

Medinan bizitzeak islam goiztiarreko adimen ikasienetako batzuenganako sarbidea eman zion Maliki. Gaztetan, Korana buruz ikasi zuen, Abu Suhail Nafi' ibn 'Abd ar-Rahman-engandik ikasi zuen errezitazioa, zeinarengandik bere Ijazah edo beste batzuei irakasteko ziurtagiria eta baimena ere jaso baitzuen. Hainbat jakintsu ospetsuekin ikasi zuen, Hisham ibn Urwah eta Ibn Shibiz al-Zuhri barne.

Bai Malik, bai Zuhri ere, Nafi Mawla Ibn Umar-en (Tabi'un Imam ospetsu eta Abdullah ibn Umarren esklabo ohia) ikasle izan ziren^[14].

Abu Hanifahrekin (Hanafi Sunni Madh'hab-en sortzailea) batera, Imam Malik (Imam Al-Shafi'i-ren maisu izan zena, zeina, aldi berean, Imam Ahmad ibn Hanbal-en maisu izan baitzen) Imam Ja'far al-Sadiq-en ikasle izan zen, xiitek Jafri fiqh-aren sortzaileetzat jotzen zutena^[10][15][16]. Hala, sunnien fiqhen lau iman handiak Mahomaren Ja'far-era lotuta daude Bayt-etik (Etxea), zuzenean edo zeharka^[17].

Maliken kontalari katea, Silsilat al-Dhabiz edo «Narratzaileen urrezko katea» izenekoa, hadith-aztertzaile bikainengatik, Muhammad al-Bujari barne, benetakoena kontsideratuta dago^[18]. Narrazioaren «Urrezko katea» (hau da, Hadithen jakintsuek benetakoena bezala jotzen dutena) Maliken lana da, eta Nafi Mawla ibn 'Umar-ena kontatu zuen; horrek, berriz, Ibn Umarrena kontatu zuen, eta horrek, ostera, Mahomarena^[14].

Diotenez, Mahomak, izatez, Muhammad ibn `Isa at-Tirmidhi-k legeztatutako hadith batean esan zuen: «Laster, jendeak gameluen saihetsak joko ditu ezagutza bila, eta ez dute Medinako jakintsua baino adituagoa den inor aurkituko». Qadi Ayyad, Al-Dhahabi eta beste batzuk zioten Sufyan ibn `Uyayna, ‘Abd ar-Razzaq as-San’ani, Ibn Mahdi, Yahya ibn Ma'in, Dhu’ayb ibn `Imama, Ibn al-Madini eta beste batzuk kontsideratzen zutela jakintsu hori Malik ibn Anas zela^[19].

Abdul-Ghani Ad-Daqr-ek idatzi zuen Malik teologia dialektiko «guztietatik urrunen zegoen pertsona» zela eta, bere iritziak onartu gabe, bere eztabaidak hobekien ezagutzen zituena^[20]. G. F. Haddadek, bestalde, Malik ez zela teologia dialektikoaren ideiaren erabat kontrakoa argudiatu zuen; aitzitik, Haddadek dio Malikek Ibn Hurmuz-en pean —teologia dialektikoan maisu zena— ikasi zuela hamahiru urtetik hamaseira bitartean^[21].

Malikek teologiaren eremuari egindako ekarpen bakarra da antropomorfismoaren^[22] aurkari hertsia zela, eta zentzugabetzat jo zuen Jainkoaren ezaugarriak, hala nola giza irudietan emandako Jainkoaren «eskuak» edo «begiak», gizakiarenarekin konparatzea^[21]. Adibidez, gizon batek Maliki Koranaren 20:5 esanahiari buruz galdetu zionean, errukior tronuan ezarri zen, eta diote ezerk ez zuela Malik hainbeste samindu gizonaren galdera baino, eta honako hau adierazi zuen: «Ez zion ezer eragin Maliki gizon horren galderak adina», eta juristak sutsuki erantzun zuen: «Nolakoa», pentsaezina da; «ezarpena», ezaguna da; berarengan «sinestea», beharra da, eta hari buruz «galdetzea», berrikuntza da^[23][24].

Malik ikuskera beatikoaren doktrina sunita ortodoxoaren aldekoa zen^[25], eta diote haren sinesmenaren froga gisa aipatu zituela Koran 75:22-23 («Egun horretan, aurpegiak distiratsu egongo dira, beren Jaunari begira») eta 83:15 ("Ez! Egiaz, egun hartan haien Jaunarengandik estaliko dira ―errugileak―»)^[26][27].

Fedearen izaerari buruz galdetu ziotenean, Malikek «hizkera eta obrak» (qawlun wa-'amal) gisa definitu zuen, eta horrek erakusten du Malikek fedea eta lanak zorrotz bereiztearen aurka egiten zuela^[28].

Badirudi Malik, erregu pertsonalean, bitartekaritzaren aldeko izan zela^[26]. Esaterako, al-Mansur kalifa abasidarrak Profetaren hilobiari edo qiblari otoitz pertsonala edo dua egiten zuenean aurrez egitea komeni ote zen Maliki galdetu zionean, hark erantzun zion: «Zergatik ez zeniokeen aurrez egin behar zure bitartekoa (wasīla) Jainkoarengana dagoenean eta zure aita Adamena Pizkunde egunean?»^[29]. Tradizio honi buruz, XIII. mendeko Ibn Jamāʿa hadith maisuak esan zuen: «Txostena Ibn Bashkuwāl eta al-Qāḍī ʿIyāḍ al -Shifā haditheko bi maisuek kontatzen dute, eta esaten dutenen hitzei ez zaie kasurik egiten beren desio alferretan oinarrituz sortua dela diotenean»^[30]. Ibn Taymiyyah-k eta, askoz ere berrikiago, Muhammad ibn Abd al-Wahhab-en biloba Sulaymanek tradizio honen benetakotasuna baztertu bazuten ere^[31], haien iritziak al-Zarqānī bezalako jakintsu sunita nagusien gehiengoak «ezjakintasunetik edo harrokeriatik sortua» bezala ezaugarritu zituen^[32]. Historikoki, jakina da Maliken bitartekaritzaren baliozkotasunari buruzko adierazpenak Maliki eskolaren oinarrizko doktrina izaten jarraitzen zuela, eta ia aro klasikoko Maliken pentsalari guztiek onartu zuten Profetaren interzesioaren ideia^[33]. Jakina da, gainera, Mālikiren liburu klasikoek diotela: «du'ā (eskaera pertsonala) hilobiari begira egin behar dela xedatzen dutela»^[34].

Hasierako hainbat tradiziotan oinarrituta, agerikoa da Malikek lehen sufiak eta haien praktikak aintzat hartzen zituela^[35]. Esaten da, gainera, Malik jakintza mistikoaren «barneko zientzia» ('ilm al-bātin) eta jurisprudentziaren «kanpoko zientzia» uztartzearen aldeko izan zela^[35]. Esaterako, Qadi Iyad-ek, malikiar jurista eta epaile famatuak, gerora Iberiar penintsulan zehar santu gisa gurtuko zena, tradizio bat kontatu zuen, non gizon batek Maliki galdetzen zion barneko zientziako zerbaiti buruz, eta Malik erantzun zuen: «Egiazki. inork ez du barneko zientzia ezagutzen kanpoko zientzia ezagutzen dutenek izan ezik! Kanpoko zientzia ezagutu eta praktikan jartzen duenean, Jainkoak barruko zientzia irekiko dio, eta hori ez da gertatuko bere bihotza ireki eta haren argiztapenarekin izan ezik»^[36]. Antzeko beste tradizio batzuetan diote Malikek esan zuela: «Lege sakratua ikasi gabe sufismoa (tasawwuf) praktikatzen duenak bere fedea hondatzen du (tazandaqa), eta sufismoa praktikatu gabe Lege sakratua ikasten duenak bere burua galtzen du (tafassaqa). Biak konbinatzen dituenak bakarrik frogatzen du egia (tahaqqaqa)»^[37].

Tradizio batzuk badiote ere Malik, mistizismo osoaren aurkaria ez izan arren, talde dhikr-aren praktikaren aurkakoa izan zela; tradizio horiek munkar edo «ahul» gisa kalifikatu izan dira transmisio-katean^[38]. Gainera, argudiatu izan da txosten horietatik batek ere —guztiek, inguruan gertatutako talde-dhikr kasu bati buruz, Maliki kontatutako dibertsio gaitzesgarri batekin erlazionatzen baitute— ez duela, berariaz, ekintza horren gaitzespenik erakusten, baizik eta bere garaian sufitzat pasatu ziren pertsona «batzuei» ―itxuraz, lege sakratuaren gehiegikeria edo urraketa egin zituztenak― kritika egiteko balio dutela,"^[38]. Bi transmisio-kateak ahulak direnez eta Maliki buruz beste nonbaitekin erlazionatuta dagoenarekin bat ez datozenez, jakintsu askok tradizioak arbuiatzen dituzte, nahiz eta azken garaiko sufismoaren kritikariek, noizean behin, beren jarrera indartzeko aipatzen dituzten^[38].

Malik tabarruk edo erlikien bidez bedeinkapenaren bilaketaren aldekoa zen^[39]. Hori agerikoa da, adibidez, Malik Atā' ibn Abī Rabāh izeneko baten tradizioa onetsi zuenean, zeina "(Profetaren) meskitan sartzen ikusi, gero pulpitoaren heldulekua hartu, eta, horren ondoren, aurre egin zion qibla-ri (otoitz egiteko)", horrela, bere bedeinkapenetarako, heldulekua (baraka) eustea onartzen du Mahoma ukitu izanagatik^[39]. Gainera, erregistraturik dago kalifa batek Profetaren egurrezko pulpitua zilarrez eta bitxiz osatutako pulpituaz ordezkatzeko asmoa agertu zuenean, Malikek esan zuen: «Ez dut ongi ikusten jendea Jainkoaren mezulariaren erlikiarik gabe uztea» (Lā arā yuḥrama al-nāsu āthāra rasūlillāh)^[39].

Malikek, musulman guztientzat, Mahomaren sunnah jarraitzea oso garrantzitsua zela uste zuen. Esaten da berak esan zuela: «Sunnah Noeren ontzia da. Bertara igotzen dena salbatuko da, eta handik urrun geratzen dena galduko da»^[40].

Maliken bizitzako kontuek erakusten dute jakintsu ulemen arteko iritzi ezberdinak estimatzen zituela, Jainkoaren komunitate islamiarrekiko erruki gisa^[41]. Madhhab bateratuaren ideia eta zuzenbide suniten arteko desberdintasun guztiak kentzeko ideia helarazi zutenak izan ziren Maliken garaian ere; hiru kalifa, jarraian, Muwatta eta Maliken eskola osoa inposatu nahi izan zuten garaiko mundu islamiko osoan, baina Malikek uko egin zuen aldiro..., bada, juristen arteko iritzi-desberdintasunak herriarentzat «errukia» zirela defenditzen baitzuen^[42]. Al-Mansur-ek, bigarren kalifa abbastarrak, Maliki esan zionean: «Ezagutza hori bateratu nahi dut. Gudarosteen buruzagiei eta agintariei idatziko diet legeak egin ditzaten, eta kontra egiten duena hil egingo dut» Malikek erantzun omen zion: «Fededunen komandantea, badago beste bide bat. Egiazki, Profeta presente zegoen komunitate horretan, tropak bidaltzen, edo pertsonalki abiatzen zen, eta ez zituen lurralde asko konkistatu Jainkoak bere arima berreskuratu zuen arte. Orduan Abu Bakr altxa, eta berak ere ez zituen lurralde asko konkistatu. Gero, Umar bi haien ondoren sortu zen, eta bere eskutik lurralde asko konkistatu ziren. Ondorioz, Mahomaren lagunak irakasle gisa bidali beharra ikusi zuen, eta jendeak haiengandik ikasi zuen, jakintsu nabarmenak eta gure garaira arte jakintsu nabarmenak. Orain joaten bazara eta ezagutzen dutenetatik ezagutzen ez dutenetara aldatzen badituzu, sinesgaitza (kufr) irudituko zaie. Dagoen edozein ezagutzari dagokionez, lurralde bakoitzeko jendeari ezagutzen duena berrestea da hoberena, eta har ezazu ezagutza hori zeuretzat»^[43].

Beste narrazio baten arabera, al-Mansurrek, Malikek galdera garrantzitsu batzuei emandako erantzunak entzun ondoren, esan zuen: «Zure idatziak lurreko eskualde musulman guztietan kopiatu eta zabaltzeko agindua ematea erabaki dut; horiek soilik jar daitezen praktikan, beste edozein epairen gainetik. Berrikuntzak alde batera utziko dituzte, eta ezagutza hori bakarrik gordeko dute. Izan ere, uste dut ezagutzaren iturria Medinaren tradizio narratiboa eta bere jakintsuen ezagutza direla»^[44]. Malikek erantzun omen zion: «Fededunen komandantea ez ezazu hori egin! Jendeak dagoeneko entzun ditu jarrera desberdinak, hadithak eta erlazionatutako narrazioak. Talde bakoitzak etorritakoa hartu, eta praktikan jarri du, horretara egokituz, beste pertsona batzuek bestela egiten zuten bitartean. Profesatzen ari direnetik kentzeak hondamendia eragingo du. Hori dela eta, utzi jendea jarraitzen duen edozein eskolarekin eta herrialde bakoitzeko jendeak bere kabuz aukeratzen duenarekin»^[44].

Malik ezaguna da esateagatik: Alim-en ezkutua (babesa, alegia) hauxe da: «Ez dakit». Hori baztertzen badu, kolpe hilkorra jasoko du"^[45]. Beste nonbait, Khālid ibn Khidāsh izeneko batek zera esan zuen: «Iraketik bidaiatu nuen Mālik ikusteko eta berrogei galdera inguru egiteko. Bostetan izan ezik ez zidan erantzun». Orduan esan zuen ʿIbn ʿIjlānek esaten zuen: «Alimak "ez dakit" hori alde batera uzten badu, kolpe hilkorra jasoko du»^[45]. Era berean, al-Haytham ibn Jamīl-ek esan zuen: «Mālik ibn Anasi berrogeita zortzi galdera egiten ziotela ikusi nuen, eta horietako hogeita hamabiri "ez dakit" erantzun zien»^[45]. Geroago, Maliken dizipuluak, Ibn Wahb-ek, zera kontatu zuen: «Abd Allah ibn Yazīd ibn Hurmuz-i entzun nion esaten: "Ulemak harekin eserita daudenei 'ez dakit' esaldia txertatu behar die haien aurrean oinarrizko printzipio bihurtu arte (asl), eta han bilatzen dute aterpe arriskutik»^[45].

Malikek, erlijio gaietan, eztabaidak gaitzesten omen zituen, esanez: «Erlijio-eztabaidak (al-jidāl) norberaren erakustaldia sustatzen du; bihotzaren argia kentzen du; gogortu egiten du, eta noraeza sortzen du»^[46]. Beraz, alferrikako argudioak gaitzetsi zituen Malikek, eta erlijio-gaiez, oro har, isilik egotea ere aukeratu zuen, okerren edo antzeko arriskuren bat zabaltzearen» beldurrez hitz egitera behartuta sentitu ezean^[47].

Muwattan, Malikek honela idatzi zuen: «Bibotea kentzea berrikuntza bat da»^[39]. Beste leku batean, idatzita dago bibotea moztea «gorroto eta gaitzesten» zuela eta, gainera, «bizarraren neurrigabeko luzera ez zitzaiola gustatzen»^[39]. Hala ere, beste zenbait jakintsuk bibotearen mozketa (qass) zein kentzea (ihfā') sunnahtzat jotzen zuten bitartean, Malikek uste zuen benetan profetikoki agindutakoa lehenengoa zela, bigarrena, berriz, berrikuntza desegokia zela iritzita^[39].

Eskuragarri dauden Maliken deskribapen fisikoek diotenez: «altua zen, pisu handikoa, altuera handikoa, oso garbia, bizar zuriarekin... eta burusoila... (begi urdinekin)»^[39]. Gainera, kontatzen da «beti arropa ederrak janzten zituela, batez ere zuriak zirenean»^[39].

Malik imama 83 edo 84 urte zituela hil zen Medinan, O.a 795. urtean, eta Al-Baqi'ko hilerrian dago lurperatuta, Profetaren meskitaren parean. Erdi Aroko amaieran, bere hilobiaren inguruan ermita txiki bat eraiki bazen eta, ospea emateko, musulman asko bisitatu bazuten ere, Saudi Arabiako Erresumak, 1932an erreinua ezarri ondoren, islamiar tradizionalaren ondare asko eraisteko kanpaina baten barruan suntsitu zuen eraikina^[48].

Maliken azken hitzak Isma'il ibn Abi Uways izeneko batekin erlazionatuta daude: «Malik gaixotu egin zen, beraz, hil zenean esandakoari buruz galdetu nion gure jendeari —eta esan zuten— Fedearen testigantza errezitatu zuen —eta, gero, hauxe esan zuen—

Alari dagokio agindua (hau da, dekretua) aurretik eta ondoren^[49]

.

Imam Malik idatzi zuen:

• Al-Muwatta, lehen Hadith bildumetako bat.
• Al-Mudawwana al-Kubra, Sahnun ibn Sa'id ibn Habib at-Tanukhik idatzia (K.a. 776-777 - 854-855) Malik ibn Anas hil ondoren.

• Salaf
  • Tabi' al-Tabi'in
• The Seven Fuqaha of Medina

• Mālik ibn Anas: Muslim legal scholar, Encyclopædia Britannica Online, Encyclopaedia Britannica, Aakanksha Gaur, Marco Sampaolo eta Adam Zeidan argitaratzaileen eskutik

• Ibn Anas, Malik (2008). Al-Muwatta Of Iman Malik Ibn Anas. Taylor and francis. pp. 3, 4, 10, 14, 16, 17, 27, 29, 32, 37, 38, 49, 51, 58, 61, 67, 68, 74, 78, 87, 92, 93, 108, 114, 124, 128, 138, 139, 151, 156, 161, 171, 196, 210, 239, 245, 253, 312, 349, 410, 412. ISBN 9781136150982. 9789791142199
• Khallikan, Ibnu (1843). Kitab Wafayat Ala'yan. Ibn Khallikan's Biographical Dictionary. Vol. 3. Translated by Bn Mac-Gluckin de Slane. Paris: Benjamin Duprat.

• (Ingelesez) Biodatuak MuslimScholars.info webgunean
• (Ingelesez) Malik imamaren bizitza
• (Ingelesez) Malik imamaren biografia Lost Islamic History-n
• (Ingelesez) Malik imamaren biografia
• (Ingelesez) Malik imamaren biografia integrala
• (Ingelesez) Malik imamaren Al-Muwatta'
• (Ingelesez) Norwich-eko musulmanak, Maliki komunitatea
• (Frantsesez) [1] IMAM MALIK-EN BIOGRAFIA
• (Frantsesez) Imâm Mâlik Ibn Anasen bizimodua (at-tawhid.net)
• (Ingelesez) Malik, Imam B Anas مَالِك بن أنس ; Malik bin Anas imamaren biografia osoa