Lise Tréhot

Lise Tréhoten gurasoak Louis Tréhot eta Amelie Elisabeth Boudin izan ziren. Aita Ecquevilly-ko posta bulegoko buru izan zen 1850eko hamarkada erdialdera arte eta, ondoren, familia osoa Parisera aldatu zen eta han limonada eta tabakoa saltzen zuen. Lise sei umetan laugarrena zen (hiru neba eta bi ahizpa zituen).

Garaiko dokumentu batean arropa josten zutela esaten da.

Jules Le Coeur margolari eta aktitektoaren maitalea zen bere ahizpa nagusia eta haren bidez ezagutu zuen Pierre-Auguste Renoir, Marlotte-ko etxean, seguruena 1865eko ekainean.^[1][2][3][4]

Lise Tréhot arte modelo lana egiten hasi zen Renoirrentzat hamazortzi urte zituela (eta Renoirrek hogeita bost). Renoirren garai horretako margolan goiztiarrak, zeintzuetan Tréhot agertzen zen, honakoak ziren: Lise lastozko txapelarekin (1866) eta Lise josten (1867–68). Renoirrek Tréhot-en biluzi moderno bat margotu zuen, Diana (1867) gisa, baina atzera bota zuten 1867ko Arte Saloian, baina hurrengo urtean arrakasta lortu zuen kritikaren aurrean Lise (1867) lanarekin eta oso ondo onartua izan zen 1868ko Saloian. Margo inpresionista horretan Lise Tréhot agertzen da, bere benetako neurriko erretratuan, zuhaitzez betetako parke batean ibiltzen, eguzki argia zuhaitz artetik igarotzen den bitartean.^[4] Zacharie Astruc arte kritikariak Parisko neska langilea basoan bezala deskribatu zuen Lise Tréhot Lise lanean.^[4] Émile Zolak ere Claude Moneten modelo eta gero emazte izan zen Camille Doncieuxekin konparatu zuen.^[5][6] Théodore Duret arte kritikari frantsesak adierazi zuen Gustave Courbeten teknika margolan horretan oinarritu zela.^[7] Hala ere, kritikatu egin zioten Renoirri aurpegia itzalean jartzeagatik, soinekoarengan eguzkiaren argiaren indarra azpimarratzeko.^[3][8][9]

1869ko Saloian, In Summer (1868) lanean agertzen zen Lise Tréhot, akondara zabal bat jantzita, John Collinsen arabera, mota horretako margolanetan oso ondo agertzen zen, baina ez irudi formalagoetan: Ezkontzeko hitza emandako bikotea (1868), non Alfred Sisley artistarekin agertzen den. Urte horretako udan, Renoir haren gurasoen etxera lagundu zuen Ville-d'Avrayn eta Sena ibaiaren inguruan bidaiatu zen Bougival inguruan, non Renoirrek Monetekin batera margotu zuen. Uste da La Barque (1870) margoan Lise Tréhot dela ageri dena, udako opor haietan margoturik.^[1]

Guztira, Renoirrek 20 margo baino gehiagotan erabili zuen modelo gisa 1866 eta 1872 artean.^[5][4], John House arte historialaren arabera, Lise Trèhot izan zen garai hartan margotzen zituen emakume guztietarako modeloa.^[10]

Oso gutxi dakigu Renoirren eta Lise Tréhoten arteko harremanaz, margolari eta modelo izan ziren bitartean. 1868ko abenduaren 14an umea izan zuen, Pierre izena jarri ziona, ez dakiguna zer gertatu zen berarekin eta umea zela hil zela uste da. 1870eko uztailak 21ean Jeanne izeneko neslatila bat izan zuen (1934an hil zena), eta inude bati eman zitzaion bere alaba gisa hazi zezan. Renoirrek isilpean diruz lagundu zuen Jeanne (hil ostean Ambroise Vollarden laguntzaz), baina ez zuen onartu ez eta legeztatu alaba bezala.^[4][11][12]

1872an Lise Tréhotek Renoirren arte modelo izateari laga zion, baina ez dakigu zergatik eta, diotenez, ez zuten berriro elkar ikusi. Areago, Renoirren hasierako margolari urteetan hain garrantzitsua izanagatik, sekula ez zuen Lise Tréhot aipatu berari buruz argitaratutako elkarrizketetan, memorietan edota biografietan.^[5][4]

1883an Georges Brière de l'Isle (1847–1902) arkitektuarekin ezkondu zen Lise Tréhot. Harekin bi seme eta bi alaba izan zituen^[4], zeintzuetatik bi Renoirren koadroetan agertzen diren: Lise josten (1867–68) eta Lise xal zuriarekin (1872), Dallasko Arte Museoan daudenak.^[5][1]

Esan oi da, hil aurretik, Renoirrentzat modelo izan zeneko paper pertsonal ugari erre zituela.^[1]

Parisen hil zen 1922ko martxoaren 12an, 73 urterekin. Père Lachaise hilerrian lurperatuta dago.^[1]

Lise Tréhot gutxienez 25 mihise gaineko olio lanetan agertzen da, zeitzuetatik 23 Renoirrenak diren eta bi Frédéric Bazille (1841–1870) margolariarenak —nahiz horietako batean, Bazille-ren estudioa (1870), zalantza dagoen ez ote den Renoirren erdi-galdutako Landscape with Two People (1866) agertzen dena, beraz, margolanaren barruko margolan gisa—.^[5] Uste da Bazillerentzat La Toilette (1869–70) lanerako modelo ere egin zuela.^[4][8]

Urtea	Irudia	Izenburua	Teknika	Neurriak	Galeria	Oharrak
1866		Jeune fille au chapeau de paille (‘Lise lastozko txapelarekin’)	Mihise gaineko olio margolana	47 × 38.4 cm	Barnes Foundation	[4][13]
1866		Zutik dagoen emakume gaztea	Mihise gaineko olio margolana	24.5 × 14 cm	Bilduma pribatua	[14]
1866		Emakume guztia landan eserita	Mihise gaineko olio margolana	24.5 × 14 cm	Bilduma pribatua	[14]
1866		Zutik dagoen emakumea zuhaitz baten ondoan	Mihise gaineko olio margolana	25.2 × 15.9 cm	National Gallery of Art	[15]
1866		Emakumea hesi ondoan	Mihise gaineko olio margolana	25 × 16.1 cm	National Gallery of Art	[15]
1866		Emakumea parkean	Mihise gaineko olio margolana	26.1 × 16.1 cm	National Gallery of Art	[15]
1866		Paysage avec deux personnages (Paisaia bi pertsonekin)	Mihise gaineko olio margolana	ezezaguna	Margolan honen zati bat iritsi zaigu bakarrik, eseritako emakumea ageri da La Dame a l'oiseau izenburuarekin. Ez dakigu non dagoen. Renoirren margolan bat da Bazillen margolanaren barruan, Bazille-n estudioa (1870).	[4][16]
1867–68		Lise josten	Mihise gaineko olio margolana	55.9 × 45.7 cm	Dallas Museum of Art	[4]
1867		Diana	Mihise gaineko olio margolana	197 × 132 cm	National Gallery of Art	[15]
1867		Lisen erretratua (basoko loren sorta batekin)	Mihise gaineko olio margolana	65.2 × 50.3 cm	Bilduma pribatua	[5]
1867		Lise (Lise guardasolarekin)	Mihise gaineko olio margolana	184 × 115 cm	Museum Folkwang	[4]
1868		Emakumea lorategian	Mihise gaineko olio margolana	105.5 × 73.4 cm	Kunstmuseum Basel	[17]
1868		Ezkontzeko hitza emandako bikotea	Mihise gaineko olio margolana	105 × 75 cm	Wallraf-Richartz Museum	[4]
1868		Udan: estudioa	Mihise gaineko olio margolana	85 × 59 cm	Alte Nationalgalerie	[4]
1869–70		Ninfa erreka ondoan	Mihise gaineko olio margolana	66.5 × 124 cm	National Gallery, Lond	[15]
1869–70		La Toilette	Mihise gaineko olio margolana	132 × 127 cm	Musée Fabre	[18]
1870		Bainua hartzen grifoarekin	Mihise gaineko olio margolana	184 × 115 cm	São Paulo Museum of Art	[4]
1870		Odalisque (‘Argeliako emakumea’)	Mihise gaineko olio margolana	69.2 × 122.6 cm	National Gallery of Art	[15]
1870		Jeune femme dans une barque (La Barque) (‘Neska gaztea ontzian’)	Mihise gaineko olio margolana	29.5 × 33.2 cm	Bilduma pribatua	[19]
1870		La Promenade	Mihise gaineko olio margolana	81.3 × 65 cm	Getty Center	[10]
1871		Emakumea loroarekin	Mihise gaineko olio margolana	92.1 × 65.1 cm	Solomon R. Guggenheim Museum	[5]
1871–72		Lise xal zuriarekin	Mihise gaineko olio margolana	56 × 46 cm	Dallas Museum of Art	[4]
1871–72		Femme demi-nue couchée (‘Etzandako biluzia’)	Mihise gaineko olio margolana	29.5 × 25 cm	Musée d'Orsay	[20]
1872		Emakumea guardasolaz, lorategian eserita	Mihise gaineko olio margolana	46 × 37.9 cm	Bilduma pribatua	[21]
1872		Emakume paristarrak algeriar jantzian (harema)	Mihise gaineko olio margolana	156 cm × 129 cm	National Museum of Western Art	[15]

• Marc Le Cœur, "O pintor, o primeiro modelo e seus primeiros admiradores: A historía que Renoir não mencionava" [Le peintre, son premier modèle et ses premiers amateurs: l'histoire dont Renoir ne voulait pas parler], Renoir: O Pintor da Vida, São Paulo, MASP, 2002, p. 33–65 (in Portuguese), 196–223 (in French) et 255–279 (in English)
• Gélineau, Jean-Claude (2007). Jeanne Tréhot: La fille cachée de Pierre Auguste Renoir. Essoyes. ISBN 9782865500307.
• Marc Le Cœur, Renoir au temps de la bohème. L'histoire que l'artiste voulait oublier, Paris, L’Échoppe, 2009. ISBN 978-2-84068-220-2. OCLC 451095813.